Đặc sản từ... đắng cay

Cà đắng, đọt mây, hoa ytuk, trái ypang, aliêk… là những thức quà hấp dẫn mà núi rừng ban tặng cho mảnh đất Tây Nguyên.

Sự kết hợp giữa vị đắng của những loại nguyên liệu này hòa cùng vị cay của ớt xiêm khiến những món ăn của người Êđê ở Đắk Lắk trở nên đặc biệt.

Mỗi thứ có một vị đắng riêng, được người Êđê chế biến theo những cách khác nhau, cho ra rất nhiều món ăn đặc trưng mà ăn một lần sẽ nhớ mãi.

Hoa đu đủ đực là một trong những nguyên liệu chế biến món ăn của người Êđê nay đã trở thành đặc sản.

Cà đắng là một trong nguyên liệu chế biến món ăn nổi tiếng của người Êđê. Những quả cà có màu trắng xanh (chỉ to hơn quả cà pháo một chút, cây có nhiều gai nhọn, thường mọc trên nương rẫy) được người Êđê sử dụng làm món ăn thơm, ngon như: Gỏi cà đắng cá khô, canh cà đắng, cà đắng giã muối ớt… Trong đó, nổi tiếng nhất có lẽ là món gỏi cà đắng cá khô và canh cà đắng.

Để làm món canh cà đắng, cần có những loại nguyên liệu gồm: cà đắng, cá khô, ớt, một số loại gia vị và rau rừng, rau thơm (đặc biệt là ngò gai). Khi chế biến, cá khô sẽ được mang đi giã nát rồi cho thêm hành, tỏi vào xào chung cho dậy mùi, sau đó cho nước vào nồi và chờ sôi. Tiếp đến, người chế biến sẽ cho cà đắng, các loại rau vào và nêm nếm gia vị. Cuối cùng để tạo độ sệt cho canh, người Êđê sẽ cho thêm nước vo gạo. Món canh cà đắng thường được dùng với cơm trắng, vị đắng hơi hăng của cà và vị cay của ớt khiến món ăn trở nên ngon hơn.

Món lá mì xào cá hấp mang vị cay, đắng, bùi đặc trưng khiến du khách ăn một lần nhớ mãi.

Món gỏi cà đắng cá khô thì đơn giản hơn, không cần phải chế biến cầu kỳ. Cà đắng cắt lát mỏng ngâm trong nước muối, sau đó vớt ra, để ráo nước thì trộn cùng cá khô cơm chiên giòn, rau ngò gai kèm nước mắm tỏi ớt xanh đậm đà. Gỏi cà đắng có vị nhẫn đắng của cà; thơm của cá; mặn, ngọt, cay của nước mắm, tạo nên vị rất đặc trưng, khó quên khi lần đầu thưởng thức.

Đọt mây cũng là món ăn đặc sản của người Êđê. Đọt mây có vị đắng và cũng được chế biến thành nhiều món ăn “rất lạ”. Trong đó, món đọt mây nướng chấm muối ớt nghe có vẻ đơn giản, nhưng mang lại hương vị khó cưỡng. Để có những đọt mây tươi và ngon nhất, người dân phải mất rất nhiều thời gian đi vào rừng sâu, có vậy đọt mây mới mang vị đăng đắng và thơm lừng. Không chỉ đặc biệt ở hương vị của đọt mây, muối ớt được dùng để chấm phải là loại muối giã cùng với thật nhiều ớt xiêm mang lại vị đắng, cay… Chị H’Ly Niê (phường Ea Tam, TP. Buôn Ma Thuột) cho biết, đối với người Êđê, đọt mây được cho là có công dụng giải độc rượu, trị đầy hơi, chướng bụng. Do đó, món ăn chế biến từ đọt mây không chỉ được người dân địa phương ưa chuộng, mà còn đặc biệt thu hút du khách.

Khi Tây Nguyên vào mùa mưa, lúc những ngọn mì (sắn) vươn cao sẽ được người Êđê hái về để chế biến món ăn. Một trong những món đặc sản được chế biến từ loại lá này là món lá mì xào cá hấp. Để chế biến món này được thơm, ngon chuẩn vị cần có lá mì non, hoa đu đủ đực, cá nục hấp, sả, củ nén, ớt… Lá mì non sẽ được rửa sạch, vò nát; cá nục gỡ bỏ xương; hoa đu đủ đực đem luộc sơ cho bớt đắng. Sau khi đã sơ chế tất cả các nguyên liệu thì cần phi thơm sả, củ nén bằng mỡ heo, sau đó cho các nguyên liệu vào xào, nêm nếm theo khẩu vị và cho thêm ớt để tạo vị cay cho món ăn. Chị H’Ly bật mí, để món ăn thơm, ngon thì khi nấu phải luôn để lửa thật nhỏ, như thế lá mì sẽ không bị khô, hoa đu đủ còn giòn tươi. Vị đắng đặc trưng của lá mì và hoa đu đủ đực hòa quyện cùng vị béo ngậy, thơm ngon của mỡ heo, cá hấp và vị cay của trái ớt xiêm tạo nên sự kích thích vị giác cực mạnh.

Để tôn vinh, lan tỏa những món ăn đặc sản địa phương, vừa qua tại Đường sách cà phê Buôn Ma Thuột đã diễn ra Chương trình trải nghiệm ẩm thực và nhạc cụ Tây Nguyên. Tại đây, du khách được trải nghiệm không gian văn hóa Tây Nguyên thu nhỏ với những món ăn truyền thống hấp dẫn và thưởng thức những màn biểu diễn nhạc cụ dân tộc. Chương trình thu hút nhiều khách du lịch và cả người dân địa phương đến thưởng thức. Nhiều người không khỏi vừa ăn những món ăn như: cà đắng giã, đu đủ giã muối kiến vàng, lá mì xào... vừa xuýt xoa: “Cay, đắng nhưng mà ngon”. Du khách bày tỏ bất ngờ và hứng thú với những món ăn được chế biến tuy rất đơn giản nhưng mang lại vị ngon khó cưỡng.

Đinh Hằng