Tìm ngày “biển nhớ”

Nhạc sĩ Trịnh Công Sơn ghé qua phố biển Quy Nhơn (tỉnh Bình Định) một quãng đời tuổi trẻ. Và hình bóng người nghệ sĩ tài hoa đã để lại nhiều ấn tượng khó quên nơi đây…

Thực hư chuyện… Trịnh “đại ca”

Sinh thời, trong nhiều cuộc trà dư tửu hậu, nhà thơ Lê Văn Ngăn – một người bạn của Trịnh Công Sơn - vẫn kể cho chúng tôi nghe nhiều mẩu chuyện về nhạc sĩ tài hoa họ Trịnh.

Một trong những giai thoại về Trịnh hay được kể ở phố biển Quy Nhơn là chuyện nhạc sĩ bị một "đại ca Quy Nhơn" lột kính "cảnh cáo" rồi sau đó xin lỗi và tôn là… Sơn đại ca. Ấy là khoảng những năm 1962 - 1963, khi Trịnh Công Sơn đang học Sư phạm Quy Nhơn khóa 1. Hồi đó, Trịnh thường ngồi nhâm nhi suy tưởng bên cốc cà phê ở quán Tuyết Trắng (cạnh hội trường Quy Nhơn bây giờ). Một đại ca của Quy Nhơn khi ấy là Thành "đầu bò" thấy "ngứa con mắt" nên sai đàn em tới lột kính "trấn áp" Trịnh. Thế nhưng hôm sau, khi biết đó là tác giả ca khúc "Diễm xưa" mà mình vẫn ái mộ, Thành "đầu bò" tìm mời Trịnh ra quán kêu một ly đen, một gói Bastos xanh để ngỏ lời xin lỗi. Trước sự chứng kiến của đám đàn em, Thành "đầu bò" tuyên bố rất nể phục người viết "Mưa vẫn mưa bay trên tầng tháp cổ" và thấy hổ thẹn vì cử chỉ vô lễ hôm qua. Thành "đầu bò" trịnh trọng tuyên bố: Từ nay, Trịnh Công Sơn là đại ca Sơn của Thành "đầu bò". Từ đó, Trịnh có thêm biệt danh Trịnh "đại ca".

Theo nhà thơ Lê Văn Ngăn, giai thoại trên cơ bản là có thật nhưng việc truyền miệng thì dễ "tam sao thất bổn" và qua mỗi người còn tự thêm thắt để nói cho "đã miệng, thêm phần gay cấn". Sự thực, nguồn gốc của câu chuyện trên là do sự "ít ưa" của một bộ phận con trai Bình Định khi đó đối với một số giáo sinh người Huế. Còn biệt danh Thành "đầu bò" (tên thật của ông Lê Văn Thành) xuất phát từ thời ông từng chơi bóng bằng đầu khá điệu nghệ trong phong trào đá bóng ở Bình Định trước năm 1975. Ông Thành khi đó là một "đại ca giang hồ" có học và nghĩa khí, trọng người tài hoa.

Còn theo nhà báo Lê Viết Thọ (người đã trực tiếp gặp ông Thành "đầu bò") thì câu chuyện có vẻ "chung chung" hơn. Ông Thành có lần nói với nhà báo Lê Viết Thọ: việc ông quen và chơi với Trịnh Công Sơn là có thật. Nhưng hồi đó Trịnh mới vào Quy Nhơn, là một giáo sinh chưa mấy tên tuổi nên chuyện ông ái mộ Trịnh Công Sơn từ trước là không có.

Số là, ông Thành "đầu bò" khi đó đang học Trường Trung học Cường Để, đã cùng một số "tay chân" tổ chức phục kích để khiêu khích và đánh nhau với giáo sinh Huế vào một buổi tối. Sau đó, Trịnh Công Sơn tìm gặp Thành "đầu bò" và giải thích phải trái, rằng trong số những giáo sinh Huế thì cũng có người này người nọ, không phải ai cũng “kiêu kỳ”. Lý lẽ xác đáng, cách nói chững chạc của Trịnh Công Sơn đã thuyết phục được nhóm của Thành "đầu bò" chấm dứt mối hiềm khích giữa giáo sinh Huế với thanh niên Quy Nhơn. Từ đó, những ngày rỗi, Thành "đầu bò" thường cùng bạn bè tụ tập nơi ngã tư "Quốc tế" (ngã tư Trần Hưng Đạo - Mai Xuân Thưởng, TP. Quy Nhơn bây giờ) rồi mời Trịnh Công Sơn đi uống cà phê, đánh billiard. Tuy nhiên, sau này ông Thành ít nhắc chuyện này vì sợ thiên hạ nói "thấy người quen bắt quàng". Rồi ông bộc bạch: "Người nhạc sĩ ấy phong trần lắm. Mình thì ham chơi quá nên cũng ít thân, nhưng thâm tâm mình rất mê những bài hát và quý tính cách con người của anh Sơn".

Còn đó tuyết trắng, thu vàng

Theo nhà thơ Lê Văn Ngăn, Trịnh học khóa 1 Trường Sư phạm Quy Nhơn (1962 - 1964). Những năm ở Quy Nhơn là thời gian Trịnh Công Sơn sáng tác khá sung sức. Ngồi uống rượu bên bờ biển, ông dùng que diêm chấm mực kẽ khuôn nhạc trong vỏ bao thuốc lá và viết nhạc. Viết xong bài nào lại đưa cho Ban Văn nghệ trong trường xướng âm, hát ngay bài đó. Trịnh thích tìm cái riêng, cái tĩnh lặng trong cái ồn ào. Ông hay ghé quán cà phê để lặng lẽ trầm tư cùng điếu thuốc bên ly đen. Và có lẽ, chính từ những phút giây như vậy, vang vọng vào hồn ông thành những giai điệu, ca từ.

Nhạc sĩ Trịnh Công Sơn (thứ hai từ trái sang) và bạn văn nghệ tại quán cà phê Thu Vàng, Quy Nhơn, năm 1998. (Ảnh do bà Trần Thị Thu Trang cung cấp)

Quán cà phê Trịnh Công Sơn hay ghé đến nhất là Tuyết Trắng, nằm bên hông phải hội trường Quy Nhơn hiện nay. Trịnh thường ngồi nhìn ra cửa sổ. Ở đó, khi ấy chỉ có bãi hoang đầy cát và những mái nhà phía xa.

Từ khi ra trường đến hơn 30 năm sau, Trịnh Công Sơn mới có dịp quay trở lại phố biển. Đó là cuối năm 1998, Trịnh cùng với một số nhạc sĩ trong nhóm "Những người bạn" đã về giao lưu với sinh viên Trường Đại học Quy Nhơn. Trước đông đảo sinh viên và người dân phố biển, nhạc sĩ xúc động kể lại những năm tháng ông theo học ở  Trường Sư phạm Quy Nhơn và hát say sưa. Có nhiều bài, khán giả đã phụ họa hát theo như một dàn đồng ca, kéo dài không dứt.

Lần trở lại Quy Nhơn này, Trịnh Công Sơn đã tìm gặp Lê Văn Ngăn cùng một số bạn cũ, rồi ghé thăm quán cà phê Thu Vàng ở 70 Trần Cao Vân. Hồi ấy, đây là quán cà phê có nhạc sống đầu tiên ở Quy Nhơn, thường xuyên tổ chức các đêm hát Trịnh và mừng sinh nhật ông vào ngày 28/2 hằng năm. Bà Trần Thị Thu Trang, chủ quán Thu Vàng khi đó giờ vẫn còn trân trọng giữ nhiều tấm ảnh chụp nhạc sĩ họ Trịnh đến quán nhà. Thu Vàng sau đó đã nhiều lần đổi địa điểm nhưng hình ảnh, thanh âm Trịnh Công Sơn vẫn chiếm không gian trang trọng.

Còn Trịnh Công Sơn, hai năm sau chuyến về Quy Nhơn, người nhạc sĩ thiên tài đã chia tay chốn trần gian đúng vào ngày Cá tháng Tư (1/4/2001). Năm 2018, Quy Nhơn có tên đường Trịnh Công Sơn nằm gần ngôi trường sư phạm mà nhạc sĩ từng học. Năm 2020, tượng nhạc sĩ Trịnh Công Sơn được đặt tại công viên ven biển Quy Nhơn.

Hùng Phiên