Tháp cổ - tiếng thì thầm của người xưa

Tháp Bánh Ít còn có tên tháp Bạc, tọa lạc tại thôn Đại Lễ, xã Phước Hiệp, huyện Tuy Phước (tỉnh Bình Định). Đây là di sản văn hóa nổi tiếng người Chăm để lại, được xem là một trong số công trình kiến trúc phải đến trong cuộc đời…

Quần thể tháp Bánh Ít từng là trung tâm của ba thành cổ: Thị Nại, thành Cha và thành Đồ Bàn (vương triều Vijaya, từ thế kỷ 10 – 15). Đi vào khu vực tháp Bánh Ít, theo những bậc thang phía Đông ẩn mình dưới tán bạch đàn, keo lá tràm, không gian thật tĩnh lặng, du khách như lạc vào một thế giới khác, không còn âm thanh náo nhiệt, vội vàng. Âm âm những câu thơ của Chế Lan Viên: “Đây, điện các huy hoàng trong ánh nắng/ Những đền đài tuyệt mỹ dưới trời xanh/ Đây, chiến thuyền nằm mơ trên sông lặng/ Bầy voi thiêng trầm mặc dạo bên thành” (Trên đường về).

Du khách tham quan tháp Bánh Ít.

Nhìn về phía Đông là tháp cổng, một trong bốn tháp của chùm tháp Bánh Ít. Các bậc thang dẫn qua tháp cổng, nơi mà ngày xưa chỉ dành cho các tu sĩ hành lễ. Tháp chính hiện ra trước mặt khách du đồ sộ, uy nghiêm và đầy linh thiêng. Tháp cao khoảng 25 m, cao nhất trong các tháp ở đây. Trong tháp, tượng thần Shiva được đặt trang trọng. Theo các nghiên cứu, người Chăm vừa dùng gạch đỏ vừa dùng đá hoa cương, đá sa thạch để xây tháp này. Tuy nhiên ở tháp chính đã xuất hiện những vòm cuốn hình mũi lao, mặt tường cao co lại thành các khối lớn; tháp trang trí góc trở thành môtíp trang trí thực sự. Đó chính là những đặc điểm đột phá, đánh dấu sự chuyển tiếp từ phong cách kiến trúc Trà Kiệu sang phong cách Bình Định - một phong cách kiến trúc mới kết hợp hài hòa đến lý tưởng giữa vẻ đẹp nhịp nhàng, thanh nhã và khỏe khoắn, hoành tráng.

Phía Nam tháp chính có một tác phẩm kiến trúc bằng gạch hình ngôi nhà, mái cong, hai đầu cong cao, giữa mái lõm. Những hoa văn trang trí với dãy phù điêu các lực sĩ cùng nhau nâng bổng ngôi tháp; thân tháp có những cột ốp chạy dọc biên với những đường giật cấp, quanh diềm thân là những hoa văn hình lá đề. Điều này cho thấy, đây là một tác phẩm điêu khắc với nhiều môtíp không lặp lại, được xem là một “bài ca” điêu khắc bằng gạch phong phú và đẹp nhất còn lại trên đất Bình Định.

Tháp Bánh Ít, nhìn từ Quốc lộ 1.

Đã ngàn năm trôi qua kể từ khi người Chăm dựng tháp. Người xưa không còn nữa nhưng di tích đã trở thành kiệt tác nghệ thuật, di sản quốc gia và nhân loại. Tháp đã mòn và được trùng tu lại nhưng những gì mà người xưa để lại vẫn còn như tiếng thì thầm sống động trong lòng người hôm nay.

Đứng dưới ngôi tháp rêu phong, ẩn sâu trong những hình khối kiến trúc, trong những hoa văn, biểu tượng trang trí, chúng ta nhận được thông điệp rằng: người xưa cũng yêu cái đẹp và khát khao hạnh phúc trần thế như chúng ta bây giờ. Cảm ơn người xưa đã cho chúng ta một điểm tựa và niềm tin!

Ngô Hồng Sơn