Ươm mầm "nghệ nhân nhí" cho nghề gốm

Có một nghề truyền thống được xem là “độc nhất vô nhị” ở Tây Nguyên, đó nghề làm gốm của người M’nông Rlăm ở xã Yang Tao (huyện Lắk). Theo thời gian, người theo nghề trở nên ít hơn…

Thế nhưng gần hai năm qua, đều đặn vào chiều thứ bảy và chủ nhật hằng tuần, sân sau vườn nhà bà H’Phiết Uông ở buôn Dơng Bắk, xã Yang Tao luôn rộn ràng tiếng nói cười của lớp học làm gốm do bà H’Phiết cùng một số nghệ nhân tổ chức cho con cháu và các em thiếu nhi trong buôn.

Có mặt từ sớm, em H’Don Uông (10 tuổi) đang tất bật chuẩn bị dụng cụ, nguyên liệu làm gốm. Em H’Don được học nghề gốm lâu nhất với bà H’Phiết Uông và mẹ là H’Thuyên Uông. Em H’Don cho hay: “Từ nhỏ em thích nhìn mẹ, nhìn bà làm đồ gốm để dùng trong nhà và bán. Cách đây hai năm, được mẹ và bà hướng dẫn cách làm. Đến nay, em đã làm được cái đĩa, cái bình, chú voi. Mẹ và bà vẫn hay động viên em ráng làm tốt để giữ nghề của gia đình, của buôn làng…”

Bà H'Phiết Uông hướng dẫn các cháu cách tạo hình cho gốm.

Em H’Huyên Nhơm (10 tuổi) là một trong những thành viên khéo tay và chăm chỉ của lớp, hào hứng: “Thấy bạn H’Don được dạy làm gốm, em rất thích nên xin bà H’Phiết theo học. Em đã biết cách chọn đất sét, cách tạo hình…, bà H’Phiết cũng dạy em cách nung gốm nữa. Lần đầu được nung gốm tạo thành sản phẩm có màu đen bóng, em vui lắm”.

Theo bà H’Phiết Uông, từ thuở xa xưa nghề gốm của người M'nông Rlăm được rất nhiều người ưa chuộng. Các sản phẩm không chỉ phục vụ trong gia đình, buôn làng mà còn để trao đổi, mua bán. Ngày nay, nhiều gia đình chuộng sử dụng đồ vật hiện đại nên các sản phẩm gốm làm ra khó tiêu thụ khiến nhiều người không còn mặn mà với nghề. Khi nhận thấy các cháu gái thích thú với nghề làm gốm truyền thống, bà tranh thủ những buổi chiều cuối tuần tổ chức dạy làm gốm cho các cháu.

Tại mỗi buổi học bà H’Phiết chủ yếu hướng dẫn cho các cháu cách phân biệt đất sét với đất thường; tạo hỗn hợp đất sét và nước; tạo hình; trang trí; phơi khô, đánh bóng, thỉnh thoảng hướng dẫn cách nung gốm… Nghề làm gốm truyền thống của đồng bào M’nông Rlăm chỉ truyền lại cho nữ giới. Lớp học có từ 5 - 10 em gái tham gia. Bà H’Phiết Uông tâm sự: “Việc dạy cho các cháu khiến tôi rất vui vì nghề truyền thống của dân tộc sẽ không bị mai một, có con gái và các cháu trong buôn cùng giữ gìn, phát triển nên tôi dốc lòng truyền dạy kiến thức, cũng như sự hiểu biết của mình về sự tích nghề gốm… để các cháu thêm yêu, thêm trân quý các giá trị truyền thống của ông cha để lại”.

Bà H'Phiết Uông (thứ 2, từ phải sang) vừa hướng dẫn, vừa kể những câu chuyện về cách làm gốm cho các cháu.

Một niềm vui đối với bà H’Phiết Uông cũng như các nghệ nhân làm gốm ở xã Yang Tao, vào cuối năm 2024, nghề gốm của người M’nông Rlăm đã được công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia và sản phẩm gốm được công nhận đạt OCOP 3 sao cấp huyện. Bên cạnh đó, một số trường học trên địa bàn xã Yang Tao cũng thường xuyên tổ chức hoạt động ngoại khóa, mời các nghệ nhân về hướng dẫn nghề làm gốm truyền thống cho học sinh.

Xã Yang Tao (huyện Lắk) có 10 buôn, với 2.533 hộ, hơn 10.000 khẩu; trong đó dân tộc M’nông chiếm 96%. Yang Tao nổi tiếng vì là nơi duy nhất ở Tây Nguyên có nghề làm gốm đặc trưng nhưng hiện cả xã chỉ còn 6 nghệ nhân lớn tuổi biết cách làm gốm truyền thống. Những năm qua, nhằm giữ nghề, các nghệ nhân đã làm thêm nhiều sản phẩm phục du khách tham quan, du lịch như: ấm trà, khay, đĩa, ly, con voi, con rùa…

Chủ tịch UBND xã Yang Tao H’Loan Uông cho biết, chính quyền địa phương luôn khuyến khích bà con duy trì và truyền dạy nghề làm gốm thủ công cho thế hệ trẻ. Hiện chính quyền địa phương cũng đã có chủ trương, kế hoạch để phát triển buôn Dơng Bắk trở thành điểm tham quan thu hút khách du lịch, nâng cao thu nhập cho bà con, đồng thời bảo tồn, phát huy giá trị di sản văn hóa.

Nguyễn Gia