Cà phê Ban Mê

Nói đến cà phê, người ta hay nhắc đến Ban Mê. Nghe đến Ban Mê, người ta sẽ nghĩ đến cà phê. Mối quan hệ giao hòa này dường như đã tồn tại trong ý thức nhiều người từ lâu lắm rồi.

Tất nhiên không phải ai ở Buôn Ma Thuột cũng uống được cà phê. Song nói đến cà phê, người Buôn Ma Thuột luôn tin đây là đặc trưng của xứ sở này. Dường như tinh chất cà phê đã tồn tại cố hữu trong con người Ban Mê!

Muôn vàn phong cách cà phê

Lần đầu tiên đến Buôn Ma Thuột, tôi theo chuyến xe đò về Bến xe tỉnh. Tờ mờ sáng, không tiện gọi người đến đón, tôi đành ngồi ở quán cóc kề bến xe.

Ông chủ quán, nói giọng miền Bắc lơ lớ, rất nhiệt tình bắt chuyện với người khách hiếm hoi bước vào. Pha xong một ly cà phê phin, ông xởi lởi hỏi han, và khi biết tôi lần đầu tiên đến đây, tự nhiên ông vặn hỏi: Lâu nay đã uống những loại cà phê gì? Tôi thật thà, rằng thì cũng đã từng thưởng thức cà phê Trung Nguyên, Mê Trang, Đam San…

Ông chủ quán chợt giật lấy ly cà phê khách vừa nhấp một ngụm, rồi cười hề hề bảo đợi một chút ông pha cà phê khác. Trước sự ngơ ngác của khách, ông lễ mễ lấy ra một gói cà phê, cẩn thận pha một phin đầy, rồi vừa nói chuyện thời tiết khí hậu nơi đây vừa chờ giọt cà phê nhỏ xuống. Xong ông đưa tách cà phê nóng cho khách giải thích: “Cà phê này do tôi rang xay, khác loại bán hằng ngày lấy của người ta. Anh lần đầu đến, anh thử uống cà phê của tôi xem nó làm sao”. Rồi ông kết luận: “Tôi mời anh một tách cà phê, để anh có thể nếm được đúng vị cà phê Buôn Ma Thuột, mà tôi làm ra”.

Anh Phạm Văn Quang, chủ nhãn hiệu cà phê G20, nghe kể lại câu chuyện ngộ nghĩnh trên thì mỉm cười bảo, người ta hay thắc mắc mảnh đất này có tên gọi là gì. Buôn Ma Thuột, tức buôn của ông Thuột, phát âm chính xác theo giọng bản địa; hay Buôn Mê Thuột, Ban Mê Thuột, hay Ban Ma Thuật? Hóa ra, mỗi cái tên thôi, địa danh này cũng nhiều cách đọc rồi. Vì sao vậy? Anh Quang dí dỏm: “Có thể người dân ở đây cũng không bận tâm đến việc gọi là gì đâu, vì họ có những suy nghĩ riêng tự mình biết, và tính đa dạng này gần như cũng chính là điểm khác biệt ở hương vị giọt cà phê. Nghĩa rằng, cà phê Buôn Ma Thuột có rất nhiều hương vị, tùy theo người rang xay chế biến, tùy theo hạt cà phê hái được thế nào và thời gian ủ hạt bao lâu”. Anh Quang quê gốc Thái Bình nhưng đã sinh ra lớn lên ở vùng đất cao nguyên này, theo chân ông nội và cha phát nương làm rẫy, trồng cây cà phê theo thời cuộc lao đao, gầy dựng thương hiệu cà phê G20 chung với những người bạn khác, để đến nay chỉ còn mình anh nắm giữ cái tên xưa, hương vị xưa. Những người bạn tách ra, cũng đều có tên gọi riêng cho loại cà phê mình sản xuất, mỗi loại như một tính cách, mỗi thương hiệu là một phong cách. Buôn Ma Thuột có hàng trăm quán cà phê thì có bấy nhiêu phong cách vậy…

Hoa hậu Hoàn vũ Việt Nam 2017, Top 5 Hoa hậu Hoàn vũ thế giới 2018 H’Hen Niê và Hoa hậu Đại sứ Du lịch Việt Nam 2024 Đinh Thị Hoa thưởng thức cà phê tại Lễ hội Cà phê Buôn Ma Thuột lần thứ 9. Ảnh: Thế Hùng

Đắm say một chất thanh tao!

Đa dạng như vậy nhưng người làm cà phê ở Buôn Ma Thuột luôn có một tính cố hữu là cố gắng bảo tồn những giá trị tồn tại bao năm. Tùy bàn tay và khẩu vị, ly cà phê chế ra sẽ đậm hơn hay nhạt hơn hoặc mang vị đắng rất thông dụng “với cà phê rang cháy và gia vị thêm vào”, hoặc rất phá cách với những hương vị riêng mà người chế biến tìm ra.

Lang thang trên những con đường Buôn Ma Thuột, du khách gần xa có thể nếm trải được rất nhiều ly cà phê có vị khác nhau như vậy. Một sự thú vị là càng những quán rất bé, rất giản đơn, du khách sẽ càng dễ bị bất ngờ vì phát hiện ra một hương vị cà phê mới nào đó, khác những gì đã uống, khiến “định nghĩa” cà phê phải thay đổi.

Chủ quán cà phê Tycon, một điểm giới thiệu hương vị riêng trên đường Nguyễn Tất Thành nói rằng, người Buôn Ma Thuột đã trồng cà phê hơn trăm năm rồi mà vẫn chưa hài lòng với những gì phát hiện trong thứ hạt lạ lùng này. Tùy thời tiết, tùy chăm sóc, tùy thời điểm thu hoạch, người ta lại có những mẻ cà phê rất khác nhau. Rồi sau khi cất ủ, hương vị cà phê pha ra cũng không hề thuần nhất như nhau. Nhiều người từng hài hước mà rất thật, gọi đây là hạt của trời và vẫn cứ phải tìm cách khám phá. Như ly cà phê phin giấy Tycon làm ra, pha nóng sẽ có một hương khác mà để lạnh lại mang một hương khác…

Ở đường Thăng Long, TP. Buôn Ma Thuột có hai quán cà phê là An Thái và Lão Hoang. Những lần ghé qua xứ sở cà phê này, tôi đã có duyên ngồi cả hai quán. An Thái là cái tên thương hiệu nổi tiếng của một chuỗi những chủng loại cà phê pha chế khác nhau, bán khắp nơi và quảng bá rất nhiều. Du khách đến quán sẽ hơi ngạc nhiên vì nhân viên thường trò chuyện với nhau bằng giọng Êđê như đánh dấu một giá trị thương hiệu bản địa. Bởi chất bản địa mà An Thái mạnh mẽ vươn ra. Còn Lão Hoang thì chỉ là một tiệm cà phê nhỏ xíu của một ông chủ như đã chán những cuộc rong chơi, trở về góc phố nhẹ nhàng nếm một ly cà phê buổi sáng. Ông Hoàng, chủ quán bán cà phê nhưng cũng thường mời khách ăn khoai, sắn nhà luộc. Ly cà phê đắng kèm lát khoai bùi ngọt có vẻ là một hương chất mới để người ta thưởng thức. Có sự khác biệt, có dấu ấn riêng.

Người uống cà phê, có thể phân biệt được ly nào của An Thái, ly nào của Lão Hoang? Ông Hoàng giải thích, có hàng trăm quán cà phê ở Buôn Ma Thuột như ông đang bán, như Tây Nguyên đang có một thứ nông sản lan tỏa khắp nơi. Có “ăn ngủ” dầm dề với vị cà phê chân chất hương rừng núi nơi đây, người ta mới cảm được thiên tính tự nhiên của cuộc sống và bản tính tự do, khoáng đạt của con người ở cao nguyên đất đỏ như thế nào.

Người uống cà phê, đừng bao giờ uống bằng vị của người khác. Có lẽ vì thế mà Buôn Ma Thuột có bao nhiêu quán cà phê thì có bấy nhiêu tình?

Thụy Bất Nhi