Cần chủ động phòng ngừa mối nguy sốt rét ngoại lai

Nhờ triển khai đồng bộ các giải pháp về chiến lược phòng, chống và loại trừ bệnh sốt rét, tỉnh Đắk Lắk cơ bản đã kiểm soát được bệnh sốt rét trong cộng đồng. Tuy nhiên, thời gian gần đây, một số ca mắc sốt rét ngoại lai từ các nước châu Phi, trong đó có Angola đã trở thành mối nguy không thể chủ quan.

Cảnh báo sốt rét ngoại lai

Sau khi trở về từ Angola chỉ hai ngày, bệnh nhân L.D.H. (SN 1985, ở huyện Ea Kar) xuất hiện dấu hiệu sốt, rét run, vã mồ hôi. Nghĩ bị sốt siêu vi nên bệnh nhân tự đi truyền nước và tiêm thuốc ở một phòng khám tư nhân nhưng vẫn không có dấu hiệu hạ sốt. Sau đó, bệnh nhân H. được người nhà đưa đi nhập viện tại Bệnh viện Đa khoa vùng Tây Nguyên với chẩn đoán sốt rét do nhiễm ký sinh trùng Plasmodium Falciparum thể thông thường có dấu hiệu cảnh báo sốt rét ác tính. Theo điều tra dịch tễ, trước đó, bệnh nhân L.D.H. đã bị sốt rét hai lần tại Angola.

Phun hóa chất diệt muỗi gây bệnh sốt rét.

Theo bà Nguyễn Thị Mỹ Vy, phụ trách chương trình phòng, chống sốt rét Trung tâm Y tế huyện Ea Kar, trên địa bàn huyện Ea Kar hiện có nhiều người dân đi làm ăn, sinh sống ở Angola. Trước bệnh nhân H., toàn huyện đã ghi nhận 2 trường hợp sốt rét ngoại lai khác.

Để hạn chế bệnh sốt rét, thời gian qua, Trung tâm Y tế huyện Ea Kar đã đẩy mạnh công tác tuyên truyền nâng cao nhận thức cho người dân về các biện pháp phòng, chống dịch bệnh. Theo đó, từ đầu năm 2024 đến nay, huyện đã cấp phát 3.000 chiếc màn đôi, 800 chiếc võng tẩm hóa chất diệt muỗi cho người dân ở hai xã có nguy cơ cao là Ea Sar và Ea Sô. Đồng thời, lấy máu xét nghiệm cho 389 người nghi ngờ sốt rét và thường xuyên theo dõi, giám sát để nắm tình hình dịch bệnh trên địa bàn.

“Theo dự đoán, thời gian tới trên địa bàn huyện sẽ còn nhiều người lao động từ Angola về thăm quê nên mầm bệnh sốt rét ngoại lai có thể sẽ diễn biến phức tạp. Nguy cơ sốt rét quay trở lại là vấn đề hoàn toàn có thể xảy ra với khả năng lây truyền tại chỗ từ ký sinh trùng sốt rét ngoại lai. Do vậy, Trung tâm Y tế huyện cũng đã chỉ đạo cán bộ y tế khi thu dung bệnh nhân điều trị các trường hợp sốt cần khai thác yếu tố dịch tễ sốt rét nhằm phát hiện sớm, điều trị đúng. Đặc biệt, tăng cường quản lý người dân di biến động, người nhập cư trên địa bàn. Khi phát hiện bệnh nhân nghi ngờ sốt rét, ngành y tế sẽ kịp thời tiến hành giám sát, điều tra dịch tễ, khoanh vùng dập dịch, không để lan rộng trên địa bàn” - bà Nguyễn Thị Mỹ Vy cho biết thêm.

Tăng cường phòng, chống

Trung tâm Kiểm soát bệnh tật tỉnh cho biết, trong năm 2023 và 3 tháng đầu năm 2024, toàn tỉnh đã ghi nhận 9 trường hợp sốt rét. Trong đó, 3 trường hợp là sốt rét ngoại lai từ Angola trở về Việt Nam.

Ông Nguyễn Tuấn Anh, Trưởng Khoa Ký sinh trùng - Côn trùng (Trung tâm Kiểm soát bệnh tật tỉnh) cho hay, sốt rét là một bệnh do ký sinh trùng sốt rét gây nên, bệnh do muỗi Anophen truyền từ người bệnh sang người lành.

Biểu hiện lâm sàng của bệnh sốt rét bao gồm các cơn sốt điển hình trải qua ba giai đoạn: rét run, sốt cao, vã mồ hôi. Ngoài ra có thể có các triệu chứng đi kèm khác như nhức đầu, mệt mỏi, suy nhược, buồn nôn, đau cơ, rối loạn tiêu hóa…

Đối với sốt rét ngoại lai, mầm bệnh sốt rét sẽ lây truyền bằng nhiều con đường khác nhau, muỗi truyền bệnh sốt rét có cơ hội và điều kiện phục hồi phát triển hoạt động để truyền bệnh sau khi biện pháp tác động can thiệp diệt muỗi được thu hẹp dần; nguy cơ sốt rét quay trở lại là vấn đề hoàn toàn có thể xảy ra với khả năng lây truyền tại chỗ từ ký sinh trùng sốt rét ngoại lai.

Nguyên nhân làm cho tình hình sốt rét diễn biến bất thường xuất phát từ thực trạng sốt rét ngoại lai, nhưng giải pháp xử trí trên thực tế lại không dễ dàng, đơn giản. Vấn đề khó khăn hiện nay là làm thế nào để phát hiện, quản lý được bệnh nhân sốt rét ngoại lai nhằm có thể chẩn đoán và điều trị kịp thời, không cho mầm bệnh có cơ hội và điều kiện lây lan ra địa phương qua trung gian muỗi truyền bệnh.

Lấy máu xét nghiệm với các trường hợp về từ vùng sốt rét lưu hành hoặc nghi mắc sốt rét để phát hiện, điều trị sớm.

Cũng theo ông Nguyễn Tuấn Anh, thời gian ủ bệnh sốt rét trung bình từ 7 - 21 ngày. Sau thời gian ủ bệnh sẽ xuất hiện các triệu chứng điển hình như rét run, sốt, vã mồ hôi. Đối với những bệnh nhân sốt rét, nếu được phát hiện sớm và tuân thủ điều trị theo hướng dẫn của bác sĩ, trong vòng 3 ngày sẽ thuyên giảm và trong vòng 1 tuần, các chỉ số sẽ trở lại bình thường. Hiện vẫn chưa có vắc xin phòng ngừa bệnh sốt rét. Phương pháp phòng bệnh hữu hiệu nhất vẫn là ngăn sự tiếp xúc giữa người và muỗi truyền bệnh bằng việc phun hóa chất, tẩm màn bằng hóa chất để diệt muỗi, mắc màn mỗi khi đi ngủ, mặc áo dài tay, quần dài khi đi làm rừng, làm rẫy; thường xuyên vệ sinh nhà cửa, phát quang bụi rậm, khơi thông cống rãnh quanh nhà.

Rõ ràng, để ngăn chặn sự lây lan của sốt rét và các loại bệnh truyền nhiễm khác cần phải tăng cường hơn nữa công tác phòng, chống và tuyên truyền giáo dục cộng đồng. Việc tiến hành các chiến dịch phòng, chống muỗi và cung cấp kiến thức về cách phòng tránh bệnh tật là yếu tố then chốt để bảo vệ sức khỏe của mọi người. Song hơn hết, đó là ý thức tự giác phòng ngừa của mỗi người dân để góp phần chung tay đẩy lùi và loại trừ sốt rét.

Nguyên Hà