Vai trò của xét nghiệm CD4 và tải lượng vi rút trong điều trị HIV/AIDS

Tế bào CD4 là các tế bào bạch cầu T (tế bào lymphoT) đóng vai trò quan trọng trong hệ thống miễn dịch. Số lượng tế bào CD4 cung cấp thông tin về tình trạng sức khỏe của hệ thống miễn dịch giúp cơ thể chống lại các mầm bệnh bao gồm nhiễm khuẩn và siêu vi.

Tế bào CD4 là mục tiêu tấn công chính của vi rút HIV. Vi rút bám lên bề mặt các tế bào CD4, đi vào tế bào và sao chép lại ngay lập tức, giết chết các tế bào. Ở người bình thường, số lượng tế bào CD4 thường dao động từ 500 - 1.200 tế bào/mm3 máu. Khi số lượng này thấp hơn con số 200, người bị nhiễm HIV có nhiều khả năng đã chuyển đến giai đoạn cuối - bệnh AIDS. Số lượng tế bào miễn dịch CD4 có thể thay đổi vì nhiều lý do; thậm chí, nó có thể thay đổi nhiều lần trong ngày do bệnh tật, tiêm chủng… Nếu số lượng tế bào miễn dịch không thấp đến con số báo động (từ 200 trở xuống) thì sự thay đổi này không có gì đáng lo ngại.

Xét nghiệm tải lượng vi rút là phương pháp đo số lượng vi rút HIV trong 1 ml máu. Kết quả xét nghiệm sẽ đánh giá tốc độ phát triển của vi rút HIV trong cơ thể, có giá trị trong việc xem mức độ kiểm soát vi rút của người đang điều trị HIV. Tải lượng vi rút càng thấp thì mức độ kiểm soát vi rút của người bệnh càng cao. Tải lượng vi rút thường cao nhất ngay khi cơ thể bị vi rút HIV xâm nhập, sau đó số lượng này sẽ giảm khi hệ miễn dịch của cơ thể sản xuất kháng thể chống lại vi rút HIV. Sau giai đoạn này, tải lượng vi rút sẽ tăng trở lại khi các tế bào miễn dịch CD4 bị vi rút phá hủy. Các xét nghiệm tải lượng vi rút được sử dụng để xác định hiệu quả điều trị của bệnh nhân HIV. Khi người bệnh bắt đầu điều trị HIV, bác sĩ sẽ xem xét vi rút HIV phát triển thế nào trong cơ thể của họ. Mục tiêu của quá trình điều trị là giảm tải lượng vi rút đến mức không thể phát hiện.

Bác sĩ khoa Phòng chống HIV/ADIS (Trung tâm Kiểm soát bệnh tật tỉnh) hướng dẫn bệnh nhân HIV cách dùng thuốc ARV.

Xét nghiệm CD4 đo lường số lượng các tế bào trong máu và kết hợp với xét nghiệm tải lượng vi rút HIV, giúp đánh giá tình trạng của hệ thống miễn dịch ở người đã được chẩn đoán là nhiễm vi rút suy giảm miễn dịch ở người nhiễm HIV. Xét nghiệm đếm số lượng CD4 thường được chỉ định cùng với tải lượng vi rút HIV khi một người được chẩn đoán nhiễm HIV như là một phần của một phép đo cơ bản.

Giữa số lượng tế bào miễn dịch CD4 và tải lượng vi rút không có mối quan hệ trực tiếp. Song ở một người bình thường, số lượng CD4 cao và tải lượng vi rút thấp là biểu hiện của sự khỏe mạnh. Hay có thể hiểu, số lượng tế bào miễn dịch CD4 càng cao, hệ miễn dịch càng khỏe. Tải lượng vi rút càng thấp, khả năng điều trị HIV càng hiệu quả.

Theo báo cáo năm 2021 của Trung tâm Kiểm soát bệnh tật tỉnh (CDC), số bệnh nhân nhiễm HIV/AIDS cuối kỳ lần lượt là 104/06; số tích lũy là: 2.600/1.466. Số bệnh nhân hiện đang điều trị ARV là 652; trong đó điều trị phác đồ bậc 1 là 645, phác đồ bậc 2 là 7. Các bệnh nhân mới nhiễm được chỉ định đo tải lượng vi rút 6 tháng/lần, những bệnh nhân điều trị duy trì được chỉ định 1 năm/lần. Các mẫu bệnh phẩm được gửi về Viện Pasteur TP. Hồ Chí Minh để xét nghiệm, kết quả phản hồi về cho Khoa Phòng, chống HIV/AIDS - CDC để đánh giá hiệu quả điều trị của bệnh nhân.

Việc kiểm soát tải lượng vi rút HIV giúp bệnh nhân ngăn chặn nguy cơ lây truyền HIV cho người khác. Khi người bệnh sử dụng thuốc theo đúng phác đồ và duy trì tải lượng vi rút thấp, họ có ít khả năng lây bệnh cho người khác. Việc duy trì tải lượng vi rút thấp sẽ giúp bệnh nhân giảm nguy cơ kháng thuốc, giảm nhiễm trùng cơ hội và ngăn ngừa các biến chứng do HIV. Do vậy, bệnh nhân nhiễm HIV nên thực hiện xét nghiệm tải lượng vi rút thường xuyên để theo dõi tình trạng kháng thuốc đối với liệu pháp điều trị được chỉ định, từ đó điều chỉnh phác đồ để củng cố hệ thống miễn dịch cho người bệnh, tránh mắc phải các bệnh lý cơ hội nguy hiểm, kéo dài sự sống cho bệnh nhân.

Nguyễn Công Thành