Sản xuất cà phê trước tác động của biến đổi khí hậu toàn cầu

Sự  tấn công của sâu bệnh
Willington Wamayeye, Giám đốc quản lý của Hợp tác xã  cà phê Gumutindo ở Mbale (Uganda), mua từ khoảng 6.000 nông dân trong khu vực, cho biết: "Khi nhiệt  độ tăng, chúng ta có một môi trường ẩm ướt và nó cho phép sâu bệnh phát triển. Và đây là mức độ dày đặc nhất từ trước đến nay. Trước đây nó đã được khống chế - bây giờ tình hình đang vượt ra khỏi tầm kiểm soát và bạn có thể nhìn thấy toàn bộ vườn cây đã khô héo hết. Nó giống như một bệnh dịch."

Ông cho biết 80% cây cà phê bây giờ bị ảnh hưởng bởi sâu bệnh so với khoảng 10% ba hoặc bốn năm trước đây. Trước kia một cây cà phê được sử dụng để sản xuất trung bình 2kg hạt một năm nhưng hiện nay nông dân chỉ thu 0.5kg mỗi cây. Chất lượng cũng bị ảnh hưởng.

Trong khi các chính trị gia trì hoãn hành động để giải quyết vấn đề biến đổi khí hậu, nông dân Uganda đã bị buộc phải đối phó với thực tế hàng ngày của việc nhiệt độ tăng cao, hạn hán và những trận mưa rào đến không đúng lúc. Wamayeye cho biết: "Các con sông tôi đã từng ngụp lặn khi còn nhỏ giờ đây đã hoàn toàn khô cạn trừ khi trời mưa thật to".

Mưa lớn kết hợp với nạn phá rừng cũng đã làm tăng tỷ lệ lở đất trong khu vực, tàn phá các trang trại và cộng đồng. Tháng ba năm ngoái, một trường học, một trung tâm y tế và một số trang trại đã bị chôn vùi sau cơn mưa xối xả.

Sự sụt giảm trong sản xuất cà phê có thể là  một vấn đề nhỏ trước mắt nhưng nó ảnh hưởng đến người dân ở Uganda và xa hơn nữa. Là một loại cây trồng sinh lợi, cà phê rất quan trọng đối với những nhà sản xuất nhỏ trong việc cung cấp tiền mà họ cần cho các nhu cầu thiết yếu trong gia đình hàng ngày, học phí của con em…

Lúc này giá cà phê đang rất cao, giữa lúc nhu cầu ngày càng tăng đối với cà phê hữu cơ chất lượng cao làm từ các loại cây được trồng bởi Hợp tác xã Gumutindo, người nông dân đang chịu áp lực bởi vì sản lượng đang giảm.

Wamayeye nói rằng, mặc dù hợp tác xã của ông đã  nhận nông dân mới nhưng năm nay vẫn không thể đáp ứng đủ nhu cầu: "Tôi cần phải nâng cao 40 container cà phê. Hiện giờ tôi mới chỉ có dưới 20 và tôi nghĩ rằng tôi sẽ thất thu vào cuối mùa".

Điều đó phản ánh một vấn đề lớn hơn tại Uganda, nơi mà chính phủ cho biết việc xuất khẩu cà phê robusta chất lượng thấp cũng đã bị ảnh hưởng. Từ tháng mười đến tháng mười hai, 692.485 bao cà phê Robusta đã được vận chuyển, trong khi cũng thời điểm đó năm trước, con số này là 705.277.

Hạn hán đang đe dọa các vùng trồng cà phê ở Tây Nguyên. (Ảnh: T.L)

Nỗ lực bù đắp cho nông dân trồng cà phê
Trong năm qua, giá cà phê đã tăng đến mức cao nhất mọi thời đại vì việc sản xuất loại hạt cà phê thơm nhất và được sử dụng rộng rãi, Arabica, đã bị ảnh hưởng bởi điều kiện thời tiết bất thường trên toàn thế giới.

Toby Quantrill, người đứng đầu chính sách công cộng của Tổ chức Thương mại công bằng quốc tế, nhằm đảm bảo một mức giá công bằng cho nông dân ở các nước đang phát triển, đã cho biết: "Chúng tôi đều rất quan tâm. Các trang trại quy mô nhỏ và những người nông dân nghèo mà chúng tôi làm việc cùng là những người dễ bị tổn thương nhất và họ cần hỗ trợ".

Tổ chức này muốn đóng vai trò như một nhà môi giới giữa các nhà bán lẻ, những người có thể mua tín dụng các-bon như một cách để bù đắp cho việc sử dụng năng lượng của mình, và những người nông dân, những người có thể tạo ra các khoản tín dụng để kiếm tiền bằng cách trồng cây hoặc sử dụng nhiều cách thân thiện môi trường để chiếu sáng hoặc sưởi ấm cho căn nhà của họ.

Động thái của Tổ chức thương mại công bằng diễn ra giữa lúc quan ngại ngày càng tăng giữa những người mua cà phê, đặc biệt là những người làm việc với nông dân quy mô nhỏ, về sự an toàn của nguồn cung cấp. Họ sợ rằng không chỉ đơn thuần là sự thất vọng của những người thưởng thức caffeine của họ với một chút hương vị và mùi thơm, mà còn là một thảm họa toàn cầu cho ngành công nghiệp cà phê.

Andrea Olivar của Twin Trading, công ty mua cà phê được Fairtrade chấp thuận cho các siêu thị bao gồm Sainsbury’s, cũng như các nhãn hiệu chuyên môn như Traidcraft và Equal Exchange, cho biết: "Nếu nhà rang xay và các siêu thị muốn tiếp tục mua cà phê chất lượng tốt, trong lúc khí hậu vẫn tiếp tục thay đổi, tương lai có thể sẽ gặp khó khăn. Các hạt Arabica chất lượng cao chỉ phát triển trong những điều kiện cụ thể".

Vấn đề là đã trở nên rõ ràng với những người trồng cà phê ở khu vực Mbale của Uganda, trên sườn núi Elgon, người ta sợ rằng việc sản xuất hạt Arabica ở đó có thể sẽ chấm dứt trong thập kỷ tới. Họ đang trải qua những nạn sâu bọ và dịch bệnh ở mức dày đặc chưa từng thấy và phải vật lộn để đối phó với điều kiện thời tiết không thể đoán trước được ảnh hưởng đáng kể đến việc sản xuất cà phê. Hạt cà phê phát triển ở 18-23oC, và ở Mbale, nhiệt độ có vẻ như đang tăng lên - một nghiên cứu gần đây của Oxfam (Anh) cho biết.
Tổ chức thương mại công bằng không đơn độc trong những nỗ lực của họ để cải thiện tình hình. Một phần nhờ vào Quốc hội Wales, Mbale đang được sử dụng làm đề án thí điểm để giúp các nông dân thích ứng với sự biến đổi khí hậu.

Một dự  án đang được Quốc hội Wales triển khai nhằm trả lại cho những sườn đồi trọc Mbales những cánh rừng sum suê. Quỹ Waterloo được thành lập bởi David và Heather Stevens, những người đồng sáng lập công ty bảo hiểm Admiral Group, đã chi 150.000 Bảng Anh trong ba năm qua cho việc trồng mỗi hecta rừng ở Uganda.

Dự án của Waterloo Foundation được xem như thí điểm cho một chương trình rộng lớn hơn, được hỗ trợ bởi Chương trình Phát triển của Liên hiệp quốc (UNDP), để tài trợ cho việc trồng rừng và các sáng kiến để thích ứng với sự biến đổi của khí hậu. Tổ chức này mới bảo đảm 1 triệu USD kinh phí cho Mbale, một trong 10 vùng trên khắp thế giới sẽ tham gia vào dự án...

Trong khi đó các dự án khác nhỏ hơn đang tiếp tục tiến lên phía trước. Twin Trading đang yêu cầu các nhà rang xay cà phê ở Anh phải trả giá cao hơn một chút để đảm bảo tương lai của nguồn cung thông qua các dự án liên quan đến biến đổi khí hậu, bao gồm việc chăn nuôi chịu trách nhiệm, trồng rừng và bếp lò tiết kiệm nhiên liệu. Dự án chia sẻ bò của họ đã được bắt đầu từ tháng này và họ hy vọng sẽ tìm được một đối tác là nhà bán lẻ hoặc nhà rang xay. Dự án này được khuyến khích bởi một thỏa thuận, trong đó Cadbury’s, nhà sản xuất chocolate của Anh được mua lại năm ngoái bởi tập đoàn Kraft Foods của Mỹ, đã cam kết sẽ giúp nông dân trồng ca cao ở Ghana thích ứng với biến đổi khí hậu.