Làm thế nào để thu thuế XDCB tư nhân đạt hiệu quả?

Theo Luật Thuế giá trị gia tăng (GTGT) và Luật Thuế thu nhập doanh nghiệp (TNDN) thì mọi tổ chức, cá nhân có phát sinh doanh thu chịu thuế đều phải kê khai nộp thuế theo luật định. Đối với lĩnh vực thuế XDCB tư nhân, chủ thầu khi nhận thi công công trình phải ký hợp đồng xây dựng, kê khai nộp thuế môn bài, thuế GTGT, thuế TNDN tại cơ quan quản lý thuế nơi có công trình xây dựng. Chủ hộ gia đình chỉ phải nộp thuế xây dựng trong trường hợp tự mua vật tư xây dựng và tự thuê công nhân xây dựng lẻ (không hợp đồng) hoặc có thuê thầu xây dựng nhưng không cung cấp được hợp đồng và các căn cứ chứng minh đã thuê thầu xây dựng. Trong trường hợp hợp đồng xây dựng giữa chủ thầu và chủ nhà thống nhất việc nộp thuế do chủ nhà thực hiện thì chủ nhà có trách nhiệm kê khai nộp thuế vào ngân sách Nhà nước.

Một công trình xây dựng tư nhân trên địa bàn TP. Buôn Ma Thuột.

Với quy định như vậy, rõ ràng là tất cả các công trình XDCB tư nhân đều thuộc diện phải nộp thuế, nhưng so với tốc độ xây dựng của người dân trên địa bàn tỉnh như hiện nay thì số thuế thu được là rất thấp. Đơn cử như  tại TP. Buôn Ma Thuột, nơi có tốc độ xây dựng cao nhất tỉnh, từ đầu năm đến nay cũng chỉ mới giám sát được 221 công trình, tăng thu thêm gần 900 triệu đồng. Hay như tại huyện Krông Bông, ngành Thuế đã xây dựng hẳn một đề án chống thất thu trong lĩnh vực này, nhưng đến nay cũng mới chỉ có thêm 2 hộ hoạt động kinh doanh XDCB có doanh thu trên 100 triệu đồng/năm được đưa vào danh sách ấn định thuế, tăng thu thêm 14 triệu đồng. Trong khi đó, với một đơn vị luôn nằm trong tốp có số thu cao trong lĩnh vực XDCB tư nhân là Cư Kuin, trong năm 2015 thu được 1,2 tỷ đồng, nhưng từ đầu năm 2016 đến nay, mới chỉ thu được hơn 800 triệu đồng. Đối với các địa phương khác, số thu trong lĩnh vực XDCB tư nhân không đáng kể, thậm chí nhiều đơn vị không có nguồn thu này.

Cần có sự phối hợp

Khi xây dựng công trình nhà ở hay một số công trình phục vụ nhu cầu gia đình, nhất là ở khu vực nông thôn, ít ai biết rằng đây là một trong những lĩnh vực sử dụng lao động có thu, và người lao động phải có trách nhiệm nộp thuế vào ngân sách Nhà nước. Ông Trần Xuân Tuân (buôn Ea Kmar, xã Ea Bhôk, huyện Cư Kuin) cho biết, trong lúc chuẩn bị xây một căn nhà mới với 150m² để ở và 100m² để kinh doanh, chỉ khi cán bộ xã đến tuyên truyền thì ông mới biết là những công trình mình sắp xây thuộc diện phải nộp thuế. Vì vậy ông đã chủ động nghiên cứu kỹ các quy định về trách nhiệm, quyền lợi, đối tượng phải nộp thuế và xác định nhà thầu thi công nhà ông là 1 nhóm thợ người địa phương, không có tư cách pháp nhân đóng thuế cho Nhà nước, nên ông đã tự giác đóng thuế theo quy định hơn 25 triệu đồng.

Qua ví dụ về một công trình như trên, ngân sách đã có thêm nguồn thu nhờ cơ quan thuế đã phối hợp với chính quyền địa phương làm tốt công tác tuyên truyền nên người dân đã ý thức và chấp hành tốt nghĩa vụ nộp thuế của mình. Theo Chi Cục trưởng Chi cục Thuế Cư Kuin Lê Hồng Phú, những năm trước đây khi còn quy định cấp phép xây dựng cho công trình nhà ở nông thôn, việc theo dõi và đôn đốc thu thuế ở lĩnh vực này có phần thuận lợi. Song từ khi bỏ cấp phép xây dựng đối với nhà ở nông thôn, việc thu thuế XDCB tư nhân khu vực này gặp nhiều khó khăn. Từ thực tế đó, chi cục đã phối hợp với cấp ủy Đảng, chính quyền địa phương tích cực tuyên truyền để người dân hiểu và thực hiện tốt nghĩa vụ thuế.

Nguồn thu từ thuế XDCB tư nhân là không nhỏ, nhưng làm thế nào để thu được sắc thuế này đúng quy định đang đặt ra nhiều thách thức. Trong khi chờ đợi những quy định cụ thể hơn về lĩnh vực này, bên cạnh nỗ lực của ngành Thuế, các cấp chính quyền cần có sự vào cuộc quyết liệt hơn nữa, nhất là trong công tác tuyên truyền vận động người dân nâng cao ý thức trong việc thực hiện nghĩa vụ thuế XDCB.      

Giang Nam