Hội nghị AMM 49 và các Hội nghị liên quan là thành công của ASEAN

Từ ngày 24 đến 26-7, tại Vientiane (Lào) đã diễn ra Hội nghị Bộ trưởng Ngoại giao Hiệp hội các nước Đông Nam Á (ASEAN) lần thứ 49 (AMM 49).

Với chủ đề “Đưa Tầm nhìn thành hiện thực vì một Cộng đồng ASEAN năng động”, các bộ trưởng đã tập trung thảo luận 5 nội dung chính gồm: các biện pháp củng cố đoàn kết, thống nhất và vai trò trung tâm của ASEAN; triển khai Tầm nhìn Cộng đồng ASEAN 2025; nâng cao hiệu quả bộ máy tổ chức; hợp tác giữa ASEAN với các đối tác và trao đổi về tình hình khu vực và quốc tế.

Theo đánh giá, Hội nghị Bộ trưởng Ngoại giao ASEAN lần thứ 49 và các Hội nghị liên quan lần này có ý nghĩa rất quan trọng, với tổng cộng 16 Hội nghị cấp Bộ trưởng, gồm Hội nghị Bộ trưởng Ngoại giao ASEAN, Hội nghị Bộ trưởng ASEAN với các nước đối tác, đối thoại và với các đối tác khác trong khuôn khổ của Hội nghị cấp cao Đông Á (EAS) và Hội nghị ARF. Tại đây, các nước ASEAN đã cùng nhau đánh giá lại về kết quả thực hiện những kế hoạch đề ra trong năm đầu tiên khi ASEAN trở thành cộng đồng vào cuối năm 2015 và chuẩn bị kế hoạch trong năm 2017 cũng như những dự kiến sẽ trình vào cuộc họp cấp cao của các nhà lãnh đạo ASEAN vào tháng 9 ở cả ba trụ cột Chính trị-An ninh, Kinh tế và Văn hóa xã hội.

Một thành công tại Hội nghị lần này là ASEAN đã tăng cường hơn nữa mối quan hệ giữa ASEAN với các đối tác, riêng cấp Bộ trưởng Ngoại giao đã có các cuộc họp với từng nước đối thoại, đồng thời cũng có cuộc họp giữa các nước ASEAN với 8 nước đối thoại trong khuôn khổ của diễn đàn Hội nghị cấp cao Đông Á (EAS), với 27 nước tại diễn đàn khu vực ARF, Diễn đàn hạ nguồn sông Mekong. Tại đây, các nước đều khẳng định coi trọng vai trò trung tâm của ASEAN. Tại Hội nghị lần này, các nước cũng đã đánh giá về tình hình quốc tế, qua đó có sự chia sẻ những quan điểm về vấn đề đang đặt ra đối với các nước thành viên ASEAN, cũng như với các nước đối tác của ASEAN.

Các Bộ trưởng Ngoại giao ASEAN tại hội nghị. (Ảnh: Vietnam+)

Mặc dù vẫn có sự khác biệt và khó khăn, tuy nhiên các nước ASEAN vẫn ra được Tuyên bố chung của AMM 49, điều này khẳng định lập trường rất quan trọng của ASEAN trong các vấn đề lớn, trong đó có vấn đề Biển Đông. Có một điểm rất đáng chú ý trong Tuyên bố chung của AMM-49 đó là Công ước Liên hiệp quốc về Luật biển năm 1982 (UNCLOS) không chỉ được nêu ở phần bày tỏ quan ngại về tình hình Biển Đông mà còn xuất hiện trong phần xây dựng Cộng đồng ASEAN. Tuyên bố chung có đoạn: “Chúng tôi tái khẳng định cam kết chung với việc duy trì và thúc đẩy hòa bình, an ninh và ổn định ở khu vực cũng như với việc giải quyết hòa bình các tranh chấp, bao gồm tôn trọng các tiến trình ngoại giao và pháp lý, không sử dụng hoặc đe dọa sử dụng vũ lực, phù hợp với các nguyên tắc được công nhận rộng rãi của luật pháp quốc tế, bao gồm Công ước Liên hiệp quốc về Luật biển năm 1982 (UNCLOS)”. Việc đưa cam kết nói trên vào phần xây dựng cộng đồng ASEAN là điểm mới đáng ghi nhận bởi nó được đưa vào phần nguyên tắc chung lớn nhất, bao trùm mọi hoạt động của ASEAN.

Hội nghị AMM-49 không phải chỉ có một Tuyên bố chung mà còn có ba tuyên bố khác đều liên quan đến vai trò trung tâm, vấn đề đoàn kết và vấn đề hòa bình, ổn định. Thực tế chưa bao giờ Hội nghị của các Bộ trưởng Ngoại giao ASEAN lại có thêm Tuyên bố của các Bộ trưởng về vấn đề duy trì hòa bình, ổn định khu vực – vấn đề vốn đã được nêu trong Tuyên bố chung. Việc ra thêm một Tuyên bố riêng cấp Bộ trưởng về duy trì hòa bình ổn định khu vực đã cho thấy mối quan tâm đặc biệt của ASEAN đối với vấn đề này. Bên cạnh đó, AMM-49 đã có một Tuyên bố giữa ASEAN và Trung Quốc về vấn đề thực hiện đầy đủ Tuyên bố về ứng xử của các bên trên Biển Đông (DOC) và tiến tới hoàn tất đàm phán về Bộ quy tắc Ứng xử trên Biển Đông (COC). Tuyên bố này chỉ nhắc lại những nội hàm của DOC nhưng nó có được ở thời điểm hết sức quan trọng, đặc biệt sau khi Tòa trọng tài được thành lập theo Phụ lục 7 Công ước Liên hiệp quốc về Luật Biển (UNCLOS) 1982 vừa ra phán quyết về vụ kiện Biển Đông của Philippines. Có thể thấy, Tuyên bố này đạt được là do ASEAN chủ trương thúc đẩy tuân thủ DOC, tiến tới hoàn tất COC trong khi Trung Quốc dường như đang muốn “lái” sự chú ý của dư luận khỏi phán quyết của Tòa trọng tài bằng cách đề cập đến DOC và COC. Các Bộ trưởng tham dự AMM-49 còn thông qua Tuyên bố kỷ niệm 40 năm Hiệp ước Thân thiện và Hữu nghị (TAC), tiếp tục đề cao giá trị, tầm quan trọng cũng như các mục tiêu và nguyên tắc của Hiệp ước và chấp thuận đề nghị tham gia TAC của Chile, Iran, Maroc và Ai Cập. Đây không chỉ đơn thuần là việc thông qua một tuyên bố vào dịp kỷ niệm mà bao hàm trong đó là vai trò trung tâm của ASEAN, vấn đề đoàn kết trong hiệp hội.

Có thể nói, từ trước đến nay, các hội nghị Bộ trưởng Ngoại giao ASEAN chưa từng có những văn kiện bổ sung thêm về những vấn đề đã được nêu trong tuyên bố chung như tại AMM-49 lần này. Chính vì lẽ đó, có thể thấy, những văn kiện bổ sung mang nhiều hàm ý cho thấy hai vấn đề mà ASEAN rất cần vào lúc này, đó là vấn đề vai trò trung tâm, đoàn kết và vấn đề hòa bình, ổn định khu vực.

Hồng Hà (Theo VOV, TTXVN, SGGP)