Chính sách đối ngoại của Tổng thống Mỹ Donald Trump khiến giới ngoại giao... hoang mang

Các phát ngôn về đường lối đối ngoại của chính quyền Trump đang làm các đồng minh, đối tác và cả đối thủ của Mỹ bị bối rối.

Sự thiếu nhất quán, thậm chí là mâu thuẫn nhau là điều được lưu ý sau những tín hiệu được phát đi từ Tổng thống Donald Trump, và các quan chức ngoại giao Mỹ thời gian qua. Thậm chí cùng một thời điểm, cùng một vấn đề nhưng có hai cách tiếp cận đối lập hoàn toàn. Chính sách đối ngoại của chính quyền Trump bị đặt dấu hỏi lớn.

Reuters đưa tin, ngày 16-4, Tổng thống Mỹ Donald Trump đã bảo vệ việc ông đảo ngược ý kiến về liệu có gọi Trung Quốc là kẻ thao túng tiền tệ hay không, đồng thời khẳng định trên Twitter rằng Trung Quốc đang hỗ trợ trong vấn đề Triều Tiên. Ông Trump bình luận: "Sao tôi lại gọi Trung Quốc là kẻ thao túng tiền tệ khi họ đang phối hợp với chúng tôi trong vấn đề Triều Tiên. Chúng ta xem điều gì sẽ xảy ra".

Tổng thống Mỹ Donald Trump. (Ảnh: EPA/TTXVN)

Tuyên bố này trái ngược với chính điều ông Trump nói trong cuộc phỏng vấn độc quyền với hãng tin Reuters ngày 23-2. Trong bài phỏng vấn, Tổng thống Trump cho biết không có lý do gì để ngần ngại đánh giá rằng Trung Quốc đang thao túng tiền tệ và quốc gia đông dân nhất thế giới này là "nhà vô địch vĩ đại" về phá giá đồng nội tệ để các doanh nghiệp nước này được hưởng các ưu thế trong hoạt động thương mại, gây thiệt hại cho các đối tác.

Đây không phải lần đầu tiên ông Trump đưa ra nhận định này bởi trong suốt quá trình tranh cử tổng thống, vị tỷ phú này đã không ít lần cáo buộc việc Trung Quốc cố hạ thấp giá trị của đồng Nhân dân tệ so với đồng USD để trợ giá cho hàng hóa xuất khẩu của nước này và đánh cắp việc làm của người dân Mỹ. Tổng thống Trump cảnh báo sẽ đánh thuế đối với các sản phẩm nhập khẩu từ Trung Quốc.

Hay trong chuyến thăm Nga của ngoại trưởng Mỹ Rex Tillerson tuần trước, cựu CEO của ExxonMobil khẳng định là sẽ không có cuộc gặp với Tổng thống Vladimir Putin. Nhưng cuối chuyến đi, hai người lại gặp nhau mà không có kết quả gì đáng kể.

Trong cuộc gặp với các ngoại trưởng thành viên của EU, ông Tillerson thốt lên một câu rất không ăn nhập: “Tại sao người đóng thuế ở Mỹ phải quan tâm đến Ukraine nhỉ?” Trước đó một tuần, ông chỉ đưa ra bình luận gồm vỏn vẹn 23 từ, với thái độ kém gay gắt, trước vụ phóng tên lửa hồi đầu tháng của Triều Tiên: “Triều Tiên vừa phóng một tên lửa đạn đạo tầm trung khác. Mỹ đã nói đủ về Triều Tiên. Chúng tôi không bình luận gì thêm”. Tuyên bố này khiến nhiều người chưng hửng.

Theo lý giải của Washington Post, những “sự tương tác hiếm hoi và không chắc chắn” của Ngoại trưởng Tillerson với các quan chức dưới quyền đã “làm dấy lên sự hoang mang trong hàng ngũ ngoại giao, những người đang cố hiểu xem quan điểm của nước Mỹ trong các vấn đề quan trọng là thế nào.”

Theo National Interest, Tổng thống Donald Trump, chứ không phải là Ngoại trưởng Rex Tillerson, là người đảo ngược cách giải quyết trong mọi vấn đề, từ Chính sách Một Trung Quốc tới sự can thiệp của Mỹ vào cuộc chiến ở Syria.

Khi chạy đua vào Nhà Trắng, ông Trump cáo buộc Trung Quốc là “nhà vô địch” thao túng tiền tệ và thề sẽ đáp trả thích đáng. Ứng viên Tổng thống Donald Trump lúc đó cũng chỉ trích Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO) là “lỗi thời” và bày tỏ hy vọng xây dựng được mối quan hệ nồng ấm với Nga.

Ngày 12-4, Tổng thống Donald Trump đã đảo ngược nhận định NATO “lỗi thời”, một lập trường từng làm các đồng minh của Mỹ hoảng hốt. Đón Tổng Thư ký NATO tại Nhà Trắng, ông Trump cho rằng mối đe dọa của chủ nghĩa khủng bố đã làm nổi bật tầm quan trọng của mối quan hệ đồng minh. Ông Trump ca ngợi NATO vì đã thích nghi với sự thay đổi của các mối đe dọa toàn cầu song cũng nhắc lại lời kêu gọi các thành viên NATO đóng góp nhiều hơn cho quỹ của liên minh.

6 tháng trước, ông Trump tuyên bố sẵn sàng kết đồng minh với Tổng thống Nga Vladimir Putin. “Nếu ông ấy nói những điều tốt đẹp về tôi. Tôi cũng sẽ nói những điều tốt đẹp về ông ấy”, ông Trump khẳng định hồi tháng 9-2016. Thế nhưng chia sẻ với báo giới ngày 12-4, ông Trump bày tỏ quan ngại ngày càng sâu sắc về sự ủng hộ của Nga đối với Tổng thống Syria Bashar al-Assad.

Hồi tháng 9-2013, ông Trump thúc giục cựu Tổng thống Obama trên Twitter rằng đừng tấn công Syria. Trong suốt chiến dịch bầu cử, ông Trump cũng tuyên bố phế truất Tổng thống Syria Bashar al-Assad không phải là ưu tiên cao nhất. Nhưng đương kim Tổng thống Mỹ đã thay đổi quan điểm sau vụ tấn công bằng vũ khí hóa học ở Khan Sheikhoun.

Nhiều quan chức khác trong hàng ngũ của Tổng thống Trump cũng có thiên hướng tương tự khi chối bỏ quan điểm đưa ra trước đó về nhiều vấn đề đối ngoại quan trọng. Đại sứ Mỹ tại Liên hiệp quốc Nikki Haley bóng gió rằng Mỹ đã chuẩn bị để có hành động quân sự đơn phương chống lại Chính phủ Syria. Nhưng trong một cuộc họp báo trước đó chỉ một tuần, bà Haley giải thích rằng chính quyền Trump không “tập trung vào ông Assad theo cách mà các chính quyền tiền nhiệm đã làm”.

Trong khi đó, lộn xộn cũng xảy ra tại Hội đồng An ninh Quốc gia, từ sự ra đi trong ê chề của tướng Lục quân về hưu Micheal Flynn, tới cuộc giành giật quyền lực giữa Cố vấn an ninh quốc gia hiện tại H.R. McMaster và thân tín của ông Trump Steve Bannon. Đấu đá nội bộ khiến đội ngũ của Trump không thể hiện được năng lực và trách nhiệm.

Nhiều nhà quan sát chính trị Mỹ cho rằng Ngoại trưởng Rex Tillerson vẫn đang trong quá trình tiếp cận với công việc của một nhà ngoại giao. Tuy nhiên, còn một giải thích khác cũng rất hợp lý. Đó là giả thiết nếu Ngoại trưởng Tillerson nắm một tập đoàn chuyên giải quyết với các vấn đề đối ngoại khó nhằn như nước Mỹ, ông cũng không thể quá tin tưởng rằng Tổng thống Trump sẽ ủng hộ ông trong mọi tuyên bố. “Các hoạt động ngoại giao thận trọng hằng tháng, thậm chí hằng năm trời có thể sẽ vô ích chỉ với các dòng tweet thiếu kiểm soát”- Chuyên gia Christopher A. Preble nhận định.

Ông Trump tiếp thân mật Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình tại khu nghỉ dưỡng Mar-a-Lago của gia đình ở Florida. (Ảnh: Reuters)

Việc Nhà Trắng ngăn chặn Ngoại trưởng Tillerson bổ nhiệm những vị trí chủ chốt còn thiếu trong bộ máy đối ngoại cũng là một lý do. Trên thực tế, hàng trăm người từng phục vụ trong các chính quyền Cộng hòa tiền nhiệm từng bị đánh trượt trong các vòng tuyển chọn của chính quyền Trump. Số này hoặc đã ký tên vào lá thư phản đối ông Trump, hoặc từng nói những lời không vừa lòng tỷ phú Donald Trump trong suốt chiến dịch bầu cử. Ví dụ: vị trí Thứ trưởng Ngoại giao hiện vẫn còn trống, sau khi Tổng thống Trump bác bỏ lựa chọn của Ngoại trưởng Tillerson, Elliott Abrams. Theo một thống kê của Huffington Post, gần một nửa trong các vị trí lãnh đạo trong sơ đồ tổ chức của Bộ Ngoại giao Mỹ “hoặc còn trống hoặc do các quan chức tạm quyền đảm nhận”. Tình hình sẽ chưa được cải thiện trong một sớm một chiều bởi chính quyền Trump có thể sẽ lên kế hoạch xóa luôn các vị trí này.

Trong Kế hoạch Ngân sách trình lên Quốc hội Mỹ, Tổng thống Trump đề xuất cắt giảm ngân sách của Bộ Ngoại giao gần 29%. Đây là tín hiệu rõ ràng nhất cho thấy ông không coi trọng đóng góp của các nhà ngoại giao và các chuyên gia đối ngoại. Các thành viên Quốc hội, như nghị sĩ Eliot Engel, đại diện cấp cao của đảng Dân chủ tại Ủy ban Đối ngoại Hạ viện từng thốt lên thất vọng rằng Tillerson dường như đang vật lộn với sự cắt giảm này. Còn về phía đối diện, nhiều thành viên đảng Cộng hòa tuyên bố dự thảo Ngân sách của Trump là “sự trở lại của thảm họa”.

Trong môi trường như vậy không ngạc nhiên khi “nhân viên Bộ Ngoại giao xoay sang thêu dệt những câu chuyện hoang đường về năng lực và chính sách của Tillerson” - The Washington Post nhận xét. Rõ ràng, sự rối loạn của ngành ngoại giao Mỹ không chỉ có trách nhiệm của Ngoại trưởng Tillerson.

Hà Dương (Theo VOV, TTXVN)