Độc đáo tục "trèo cột" của người Tày Tây Bắc

Tục “trèo cột”, người Tày vẫn thường gọi là “pây pin thâu” (đi trèo cột) vốn là một cách gọi liên quan đến hành động của những chàng trai trong các bản Tày từ xa xưa khi đi tìm vợ. Để có được người vợ như ý, đáp ứng được lòng mong mỏi của gia đình, các chàng trai thường đến các bản Tày khác để kiếm vợ. Thường họ hay đi vào buổi tối vì ban ngày họ phải lên nương rẫy, hơn nữa, buổi tối là không gian phù hợp cho việc tỏ tình của trai gái trong các bản.

Phụ nữ Tày vùng Tây Bắc.

Những cô gái Tày ngày xưa ít khi được đi chơi vào buổi tối. Vì thế, các chàng trai thường đến gặp gỡ, tỏ tình với các cô gái ngay tại nhà sàn của các cô. Các chàng trai thường chờ đến khoảng 9-10 giờ đêm khi mọi người trong nhà cô gái đã ngủ say để tiếp cận cô gái mà mình để ý từ lâu. Hiềm nỗi, khi nhà cô gái đi ngủ thì cầu thang thường được rào lại bằng một cánh cửa tre và lối vào gian nhà chính được khóa bằng cánh cửa gỗ, người ngoài khó lòng vào được. Vì vậy, các chàng trai thường làm động tác “chọc sàn” để báo hiệu cho cô gái biết và phải trèo cột để lên nhà sàn.

Bình yên bản Tày.

Cột nhà sàn ở vùng Tây Bắc không cao nhưng rất khó trèo vì phần trên cùng của cột tiếp giáp với sàn hiên và sàn nhà, khó nhất là làm sao lựa cách lên được sàn hiên để vào gian nhà trong khi leo lên đến đỉnh cột. Ở nhiều vùng, để thử thách chàng trai, nhiều cô gái còn bôi mỡ tạo độ trơn ở cột gần phòng của mình. Khó khăn như vậy song vì tình yêu, các chàng trai vẫn cố trèo dù trượt lên trượt xuống nhiều lần.

Khi vào được gian nhà chính, chàng trai Tày sẽ bước nhẹ đến góc nhà nơi cô gái ngủ. Biết có chàng trai đến, cô gái thắp đèn, chàng trai bước vào màn, cả hai cùng trò chuyện đến đêm khuya. Có đêm, chàng trai sẽ ngủ lại ngay tại giường cô gái. Nếu chấp thuận chàng trai ngủ lại nghĩa là cô gái đã đồng ý đón nhận tình yêu của chàng trai. Dù ngủ lại hay ngồi trò chuyện đến tận đêm khuya nhưng giữa chàng trai và cô gái không được xảy ra chuyện gì vì nếu xảy ra, gia đình cô gái biết được thì chàng trai sẽ không có cơ hội đến với cô gái nữa.

Tục "trèo cột" là một nét độc đáo trong cách tỏ tình của trai gái người Tày. Từ xa xưa, phong tục này vừa thể hiện tình yêu mãnh liệt của những đôi trai gái người Tày, vừa là sự thử thách lòng kiên trì và ý thức giữ gìn tình yêu đẹp. Tục "trèo cột" vẫn được duy trì trong các bản làng Tày vùng cao Tây Bắc cho đến tận ngày nay song do ảnh hưởng của những quan niệm mới về tình yêu hôn nhân trong xã hội hiện đại nên tục "trèo cột" đã bị biến tướng và bị mai một nhiều.

Nguyễn Thế Lượng