Về Hà Tiên ăn con cà xỉu

Cà xỉu là tên của một loài thân mềm hai mảnh vỏ. Chúng còn có tên gọi khác nữa là con giá bể, dẻ áo, đuôi heo. Cà xỉu sống tập trung ở vùng sông, nước lợ, cửa biển, đặc biệt có nhiều ở vùng đầm Đông Hồ, TP. Hà Tiên (tỉnh Kiên Giang) và là đặc sản nơi đây.

Cũng giống như sò, cà xỉu sống ở tầng đáy bùn. Chúng có một chiếc đuôi dài cắm xuống đất để cố định thân và tìm kiếm thức ăn. Mùa bắt cà xỉu thường từ khoảng tháng 6 cho đến tháng 8 hằng năm. Khi bắt được cà xỉu, người dân Hà Tiên thường đem muối ngay, tương tự như muối ba khía, bởi cà xỉu không thể để lâu được, sẽ mất ngon. Để muối cà xỉu, cần phải ngâm chúng trong nước vài giờ cho nhả hết bùn đất bên trong ruột, rồi xả sạch lại với nước vài lần.

Muối cà xỉu trong hũ sành: cứ một lớp cà xỉu rắc một lớp muối lên. Tùy sở thích mà người ta có thể muối bằng nước muối hoặc muối hạt. Người làm mắm cà xỉu phải có kinh nghiệm và sự khéo léo để quyết định tỷ lệ muối và cà xỉu thích hợp. Chất lượng của mắm cà xỉu ngon hay không phụ thuộc vào quá trình này. Nếu cho ít muối, cà xỉu sẽ bị hỏng; còn nếu muối nhiều quá, mắm cà xỉu sẽ bị đen.

Cà xỉu trộn mắm.

Từ cà xỉu muối, người ta có thể chế biến thành mắm trộn y như ba khía trộn, kết hợp với húng quế, gia vị, khế (chanh, hoặc thơm) dùng với cơm nóng. Còn để làm gỏi, cà xỉu muối phải được chần sơ qua nước nóng để giảm bớt độ mặn. Xoài bào sợi (hoặc đu đủ già) trộn với giấm, đường, nước mắm tỏi ớt rồi trộn cà xỉu vào cùng. Rắc đậu phộng rang, rau răm, hành phi lên trên hỗn hợp là đã hoàn thành một đĩa gỏi khai vị đặc sắc.

Nếu muốn ăn cà xỉu tươi thì ngay sau khi bắt cà xỉu rời khỏi nước phải rửa sạch, trụng sơ qua nước sôi rồi ướp muối với gia vị ngay, khi cần thì lấy ra chế biến. Tuy nhiên, không nên để quá một ngày nếu không có tủ lạnh. Cà xỉu có thể hấp rau răm, xào rau muống, xào tỏi, xào me... hoặc nướng muối ớt tùy thích. Ngư dân Hà Tiên thường khìa hoặc kho cà xỉu kẹo lại, cho vào cà-mèn rồi ra khơi đánh cá. Đây là bữa ăn trưa ngon miệng, quen thuộc bao đời nay của những ngư dân bám biển. Thịt cà xỉu giòn giòn và có vị ngọt nhẹ. Ngon nhất là phần đuôi, dai sần sật. Theo người dân địa phương, đuôi cà xỉu được ví như "thần dược", có tác dụng tăng cường sinh lực nam giới nên trở thành món khoái khẩu của "cánh mày râu". Nếu có một dĩa nước mắm Phú Quốc truyền thống ăn kèm cà xỉu, với rau và cơm thì không có gì bằng.

 Khách phương xa đến Hà Tiên lần đầu có thể sẽ ngỡ ngàng vì cái tên cà xỉu và món ăn lạ này. Nhưng dùng thử một lần sẽ không uổng phí đâu!

Nguyễn Hoàng Duy