Những người giữ hồn dân tộc ở buôn Mghí

Buôn Mghí (xã Yang Mao, huyện Krông Bông) có 150 hộ gia đình, đa số là đồng bào dân tộc Êđê. Những năm qua, đồng bào trong buôn vẫn nỗ lực lưu giữ nhiều vật dụng truyền thống của ông bà như: ché rượu cần, cồng chiêng, trống hgơr, giường jhưng, ghế kpan và bảo tồn nhiều nghi lễ truyền thống…

Bà H Prăng Ksơr (thường gọi là Amí H Brok) năm nay đã 90 tuổi. Trong nhà bà vẫn còn lưu giữ nhiều vật dụng cổ mà bà xem như “báu vật” của gia đình và căn dặn con cháu cố gắng giữ gìn. Ngôi nhà dài truyền thống của gia đình Amí H Brok có những chiếc ché, ghế kpan và đặc biệt là chiếc trống hgơr có tuổi đời hơn 40 năm. Luôn xem bếp lửa là linh hồn của ngôi nhà sàn, là nơi sinh hoạt chính của cả gia đình, hằng ngày bà vẫn có thói quen dùng bếp lửa để nấu ăn, sưởi ấm… Việc duy trì những nếp sinh hoạt truyền thống của đồng bào Êđê giúp thế hệ trẻ trong gia đình không cảm thấy xa lạ với phong tục, tập quán của dân tộc mình, mà xem đó như một phần không thể thiếu của nếp nhà.

Bà H'Sơnh Niê vẫn dùng những chiếc ché cổ để ủ rượu cần.

Tương tự, bà H’Sơnh Niê cũng gìn giữ cẩn thận rất nhiều “báu vật” của gia đình mình. Hàng chục năm nay, 9 ché rượu cần các loại, 1 bộ chiêng knah với 1 chiếc chiêng char, 1 bộ chiêng núm cùng 2 chiếc nồi đồng vẫn nằm ở góc trang trọng trong ngôi nhà sàn của gia đình. Trong đó, những chiếc ché vẫn được bà H’Sơnh thường xuyên dùng ủ rượu cần. Bà vẫn duy trì làm rượu để dành sử dụng khi gia đình có việc trọng đại, hay những dịp đặc biệt trong gia đình, họ hàng và buôn làng. Còn những chiếc cồng chiêng thì được sử dụng trong các nghi lễ quan trọng như cưới hỏi, mừng lúa mới, cúng sức khỏe, mừng nhà mới...

Ông Y Kun Êban thì quý nhất những chiếc ché cổ. Bản thân ông cũng không biết bộ ché trong nhà có từ bao giờ, chỉ biết đây là bộ ché do cha ông từ nhiều đời để lại nên ông phải có trách nhiệm giữ gìn chúng. Ngoài bộ ché quý, gia đình ông còn giữ được chiếc giường jhưng, ghế kpan và ngôi nhà dài truyền thống. Ông Y Kun còn là một thầy cúng thường được bà con trong buôn làng mời làm lễ cúng trong các nghi lễ quan trọng, như tang ma, mừng lúa mới, cúng bến nước... Vào những lúc nông nhàn ông lại ngồi miệt mài đan gùi piêu cho bà con trong buôn. Ông bảo, những vật dụng nói trên không đơn thuần chỉ là đồ vật sử dụng cho việc cúng thần linh vào các nghi lễ, mà chúng như linh hồn của dân tộc mình. Gìn giữ những “báu vật” này cũng chính là giữ cho hồn dân tộc không bị mất đi, giữ gìn cho cả con cháu, lớp trẻ mai sau.

Chiếc ghế kpan trong ngôi nhà dài truyền thống của gia đình ông Y Kun.

Trưởng buôn Mghí Y Yun Niê cho biết, nhiều gia đình trong buôn Mghí, dù kinh tế còn nhiều khó khăn song vẫn nỗ lực lưu giữ nhiều vật dụng truyền thống do cha ông, tổ tiên để lại. Hiện cả buôn còn lưu giữ 421 ché rượu cần, 22 ngôi nhà dài truyền thống, 12 bộ chiêng, 9 ghế kpan, giường jhưng và 4 chiếc trống hgơr.

H Diăk