Tinh hoa

Mấy hôm dịch giã, mấy người bạn từ thời cấp 3 chát chít qua mạng với nhau, thế nào lại quay ra bàn luận về tinh hoa và giới tinh hoa. Cũng đông tây kim cổ, dẫn chứng này nọ, rồi đồng thuận đưa ra mấy cái gạch đầu dòng gọi là tiêu chí.

Rằng, tinh hoa trước hết phải có trí tuệ, tư tưởng; có thực lực, khả năng tập hợp, dẫn dắt; đất nước an hay nguy, kẻ gọi là tinh hoa túc kế đa mưu phải có đất dụng võ thể hiện quyền biến…

Cùng thảo luận, đúc kết, rồi chúng tôi lại cũng nhận xét: Tiêu chí hơi bị khắt khe!

Tôi nhớ lại chuyện gần 50 năm trước.

Hồi ấy hai lớp chuyên văn, chuyên toán của tỉnh cùng sơ tán một nơi. Vào đầu năm học, khi kiện toàn tổ chức, lớp trưởng lớp văn chúng tôi do thầy chủ nhiệm chỉ định. Lớp trưởng hơn bọn tôi 2 - 3 tuổi, trông chững chạc lại có phần đạo mạo. Ở tuổi khăn quàng đỏ, anh từng lập nhiều thành tích, được ví như Nguyễn Bá Ngọc quên thân mình cứu bạn, được chọn đi dự trại hè thiếu nhi quốc tế tận Mông Cổ.

Ở lớp toán, thầy chủ nhiệm cho toàn lớp giới thiệu và bầu. Lớp trưởng là một bạn nam có nước da trắng như bột gạo, mắt sáng, mặt hiền. Sau này mới biết ông bạn này sinh ra ở vùng đất học nổi tiếng xứ Thanh, học giỏi từ lớp 1, con một ông giáo có tiếng dạy giỏi, nói như các nhà báo bây giờ, nổi tiếng đến mức ở vùng đó ai ai cũng biết!

Hai bạn lớp trưởng hai lớp tại vị suốt cả 3 năm học cấp 3. Có bạn hứng lên, gọi hai vị lớp trưởng cùng hai lớp phó học tập là giới tinh hoa. Thấy hay hay, mọi người tán theo.

Sau ngày tốt nghiệp cấp 3 chúng tôi tứ tán khắp nơi. Mươi năm lại đây, mới có dịp gặp lại. Đôi ba lần họp lớp, gồm cả lớp văn và lớp toán. Thủ thỉ, ồn ào, say tỉnh. Mày tao chi tớ… Giang sơn dễ đổi, bản tính khó dời. Mấy chục năm trời, bôn ba va đập, hầu hết tóc trắng da nhăn mà anh nào anh nấy vẫn lồ lộ cái khí chất, phong thái chả khác mấy tí ngày cấp 3!

Anh lớp trưởng lớp tôi công tác tại tỉnh nhà, chuyển đổi vài cơ quan, yên vị lâu bền cái chức phó ngành tư tưởng cấp tỉnh, rồi nghỉ hưu. Tính tình vẫn thế, đạo mạo, điềm đạm, có tí ngang ngang. Được cái chu toàn với anh em, bạn bè.

Anh lớp trưởng lớp toán học đại học ở Nga, về nước công tác ở một viện kỹ thuật quân đội, thành yếu nhân của một ngành đặc thù. Học vị phó giáo sư, quân hàm cấp tướng, đi khắp năm châu bốn biển, lập nhiều công trạng. Đến tuổi nghỉ hưu vẫn được quân đội giữ lại thêm mấy năm, nguyên vị trí lãnh đạo điều hành. Năm ngoái, khi dịch giã còn chưa bùng phát, hai lớp gặp mặt, bạn bè được ông bạn tướng đãi rượu ngâm với thứ dược liệu quý. Hỏi ra, thứ dược liệu quý này nguồn gốc từ nước ngoài. Bằng cách nào đó, ông bạn lớp trưởng lớp toán ngày xưa đưa về nước, nuôi cấy thành công.

Trong buổi rượu hôm đó, một nhân viên thuộc quyền ông bạn tướng tiết lộ, đơn vị đã thành lập trung tâm hay công ty gì đó ở miền cao nguyên quanh năm mát mẻ, mở rộng quy mô sản xuất, đa dạng hóa sản phẩm, cạnh tranh trên thị trường.

Tôi ghé bàn ông bạn tướng cụng ly. Ơ, tinh hoa đây chứ đâu!

Uông Ngọc Dậu