Có hay không chuyện doanh nghiệp khai khống lao động để "lách thuế"?

Bỗng dưng chịu thuế

Làm việc, nhận lương tại đơn vị này, nhưng lại có thêm thu nhập từ DN khác, thậm chí là thu nhập rất cao, đến ngưỡng phải chịu thuế thu nhập cá nhân (TNCN) là tình huống phổ biến mà nhiều người lao động gặp phải. Chỉ khi cơ quan thuế gửi thông báo nộp thuế TNCN thì người lao động mới vỡ lẽ. Ngày 27-10-2017, chị Nguyễn Thị Bích (công nhân Công ty TNHH MTV Đô thị và Môi trường Đắk Lắk) nhận được giấy mời của Chi cục Thuế TP. Buôn Ma Thuột về việc chị có thêm thu nhập thứ hai tại Công ty TNHH Y Thiên Phát nên phải thực hiện nghĩa vụ nộp thuế TNCN. Chị Bích đã rất bất ngờ khi bản thân lâu nay chỉ làm công nhân tại Công ty TNHH MTV Đô thị và Môi trường Đắk Lắk và không hề biết Công ty TNHH Y Thiên Phát là DN nào, ở đâu, nhưng lại có tên trong bảng lương của Công ty TNHH Y Thiên Phát.

Cùng rơi vào tình huống trên, chị Lâm Thị Hồng Trang đang làm việc tại Báo Đắk Lắk, nhưng cũng nhận được thông báo của Chi cục Thuế TP. Buôn Ma Thuột do có thu nhập thêm tại Công ty TNHH Xây dựng Phú Xuân nên tổng thu nhập đã thuộc diện chịu thuế TNCN. Theo cán bộ phụ trách mảng kê khai thuế, Phòng Kế toán của Công ty TNHH MTV Đô thị và Môi trường Đắk Lắk, trong thông báo của ngành Thuế, không chỉ riêng chị Nguyễn Thị Bích mà có thêm 3 công nhân khác cũng được cho là có thu nhập thứ hai tại một DN khác. Điều đáng nói, đây không phải là lần đầu tiên đơn vị nhận được thông báo dạng trên, mà đã xảy ra trong 3 năm trở lại đây.

Cần có giải pháp căn cơ

Trên đây là hai trong số rất nhiều trường hợp người lao động bị đưa vào bảng lương của DN khác mà không hề hay biết. Bởi qua rà soát thu nhập từ nhiều nguồn của người lao động tại các DN, Chi cục Thuế TP. Buôn Ma Thuột đã xử lý hàng chục DN với số tiền loại chi phí lao động khá lớn. Chẳng hạn, năm 2015 đã phát hiện và xử lý 45 DN, loại chi phí trên 1,2 tỷ đồng, truy thu thuế các loại gần 700 triệu đồng; năm 2016 đã phát hiện và xử lý 43 DN, loại chi phí trên 1,6 tỷ đồng, truy thu gần 522 triệu đồng. Đó là những trường hợp đã được phát hiện và xử lý, còn rất nhiều trường hợp người lao động không có thu nhập thứ hai thực tế, nhưng DN vẫn đưa vào kê khai, quyết toán thuế, hiện chưa bị phát hiện. Phó Chi cục trưởng Chi cục Thuế TP. Buôn Ma Thuột Nguyễn Đức Hạnh cho biết, hiện nay các bộ phận chuyên môn đang tiếp tục rà soát, nhưng có ít nhất gần 2.000 trường hợp tại các DN do chi cục quản lý có khả năng do DN khai khống. Theo ông Nguyễn Đức Hạnh, để đưa một cá nhân nào đó vào hồ sơ kê khai thuế, phía DN chỉ cần thông tin trên Giấy Chứng minh nhân dân là đã có thể thực hiện được. Trong khi đó, ngành Thuế chỉ quản lý dựa trên mã số thuế nên khi hệ thống thông báo mã số thuế nào phát sinh thuế TNCN lúc ấy ngành Thuế mới tiến hành các bước tiếp theo để thực hiện thu thuế. Khi phát hiện trường hợp DN khai khống, ngành Thuế buộc phải mời cả DN lẫn cá nhân có trong hồ sơ thuế đến để xác minh. Sau khi xác minh xong, cá nhân nộp thuế phải làm cam kết chỉ có một nguồn thu nhập; DN kê khai sai phải kê khai lại, loại chi phí và bị truy thu, xử phạt vi phạm hành chính. Với quy trình như vậy, để làm rõ một trường hợp nào đó mất rất nhiều thời gian cho cả phía ngành Thuế lẫn cá nhân bị kê khai khống. Trong khi đó, khi được đặt vấn đề rằng có hay không chuyện khai khống để trốn thuế, nhân viên phụ trách khai thuế của một DN biện hộ là do cùng lúc làm cho nhiều DN nên… kê khai nhầm (?).

Rõ ràng, việc tự ý lấy thông tin cá nhân của người khác đăng ký, kê khai thuế của các DN đang dần trở nên phổ biến, gây rất nhiều khó khăn cho ngành Thuế và những cá nhân bị lợi dụng. Thế nhưng điều đáng nói là làm sao để chấm dứt tình trạng này trong tương lai cũng không dễ, bởi hiện nay, việc một cá nhân có thể bị người khác lấy và sử dụng mã số thuế không phải là chuyện quá khó.

Giang Nam