Nhớ canh cá chuồn nấu với mít non

Những người con của “đất Quảng Nam chưa mưa đà thấm” có lẽ không ai không biết câu ca dao:

“Ai về nhắn nậu miền xuôi

Mít non gởi xuống, cá chuồn gởi lên”

Câu ca dao đã được những thế hệ cha ông đi trước đúc kết để nói về một món ăn hết sức đơn giản, dân dã được chế biến từ một sản vật của miền núi và một sản vật từ biển cả, là: mít non và cá chuồn.

Hằng năm khi những con ve bắt đầu râm ran gọi hè thì đồng thời trong các vườn quê, mít đậu trái đúng mùa từ cuối năm ngoái đến nay đã thành mít non. Cũng vào thời điểm này, khi tiết trời trong xanh nắng ấm, ở vùng biển Quảng Nam bắt đầu rộ lên mùa đánh bắt cá chuồn. Theo chân những người buôn cá, cá chuồn có mặt ở khắp các chợ quê đất Quảng, từ đồng bằng cho đến vùng cao, từ thị thành cho đến nông thôn... Cá chuồn đánh bắt ở vùng biển Quảng Nam có hai loại: cá chuồn nhỏ và cá chuồn gành lớn hơn. Cá chuồn có thể kho, kẹp với hành tím, sà sã, nén, tiêu...để chiên hay nướng trên than hồng...nhưng ngon nhất, đậm đà nhất có lẽ là món cá chuồn kho hoặc nấu canh với mít non.

“Mít non gởi xuống, cá chuồn gởi lên”, hai loại nguyên liệu này khi được dùng chung để chế biến thì bất kỳ người nội trợ nào cũng có thể nấu thành những món ngon rất “bắt” cơm. Cá chuồn làm sạch, cắt khúc ướp gia vị, đổ nước vừa ngập cá, kho cho đến khi cá vừa thấm thì cho mít non (đã luộc chín, xắt từng miếng cỡ bằng bao diêm) vào, giữ lửa liu riu cho đến khi nước kho cá thấm hết vào mít non. Đậm đà hơn là món mít non nấu canh với cá chuồn. Để cho món canh được ngon hơn nên chọn loại cá chuồn nhỏ và nhất thiết phải nêm bằng mắm cái, gia vị là ớt xanh, lá lốt, cho thêm ít tiêu xanh giã nát vào. Bát canh sẽ dậy mùi thơm đậm của biển, của rừng, của lá lốt, tiêu xanh cùng với sự hòa quyện giữa vị ngọt của cá chuồn, vị mặn mà của mắm cái,  vị bùi bùi, dai dai của mít non cộng với vị cay cay nơi đầu lưỡi sẽ làm cho người ăn cảm nhận được một cảm giác rất ngon miệng. Cứ thế vừa sì sụp thổi, vừa hít hà và cơm cho mau hết để còn bới (đơm) thêm chén khác. Món kho và canh này ăn liền đã ngon mà để hâm lại bữa ăn sau còn ngon hơn. Chiều đi làm đồng về, làm một tô cơm nguội đầy ú ụ với khúc cá chuồn, dăm ba lát mít  non thì mọi thứ cao lương mỹ vị trên đời này chắc không mơ màng đến nữa.

Người Quảng xa quê, khi nhớ về quê nhà không phải "nhớ canh rau muống, nhớ cà dầm tương" mà quay quắt nhớ món canh cá chuồn nấu với mít non. Kể cả ở quê nhà không phải lúc nào muốn ăn cũng có vì từ tháng 5 âm lịch trở đi, khi ve đã thôi gọi hè, khi gió nam non đã thành gió nam già, thì các vườn quê không còn mít non nữa mà chỉ có mít già, mít chín. Lúc này bạn biển cũng không còn đánh bắt được nhiều cá chuồn nữa... Món kho và món canh mít non - cá chuồn đã trở thành nỗi nhớ trong những bữa cơm thường nhật của mọi gia đình người dân xứ Quảng.

Hồng Lâm