Chắt chắt quê nhà

Tôi sinh ra và lớn lên ở một vùng quê nghèo bên tả ngạn sông Lam.

Ngày còn nhỏ, vào cữ tháng ba, tháng tư âm lịch, mẹ tôi đi chợ về, ngoài những thứ quà quê thì trong cái mủng bưng trệ hông thi thoảng cũng có đùm ruột hến hoặc chắt chắt (người làng gọi là giắt giắt) gói trong lá chuối kèm theo chai nước luộc đục như nước gạo.

Bữa cơm trưa hôm đó cả nhà được thưởng thức món canh hến nấu với cà dừa (một loại cà quả to) mà bây giờ mỗi lần nhắc đến tôi vẫn còn cảm nhận được cái hương vị độc đáo của nó:

Nhớ cơm canh hến quê nhà

Trưa hè mẹ nấu đậm đà hồn quê

Rồi tôi thành con rể đất sông Gianh. Quê vợ ở làng Lệ Sơn bên bờ nam dòng sông huyền thoại. Mỗi lần nghỉ hè về thăm quê lại được mẹ vợ đãi “khách” rể quý món ăn chế biến từ cái con vật nhỏ li ti đã thành đặc sản ở quê mình: Chắt chắt. Có ăn mới biết, hương vị riêng của chắt chắt sông Gianh thì chả biết nói sao cho hết. Thật khó tả cái cảm giác nó đem lại cho thực khách. Ngòn ngọt, thơm thơm, mát lịm, bùi bùi. Đó là hương vị của quê hương được tạo hóa kết tinh từ đất, từ nước, từ khí trời của xứ sở để làm nên cái nét riêng độc đáo không nơi nào có được.

Chắt chắt ăn kèm bánh đa nướng

Còn nhớ những sáng hè hiếm hoi được về quê, khi mặt trời bắt đầu lấp ló ngọn tre trước ngõ đã thấy mẹ vợ tôi chợ về, rổ chắt chắt trĩu nặng bên hông. Tôi lăng xăng giúp mẹ mang chắt chắt ra bến sông Gianh sau nhà rửa sạch rồi bắc lên bếp luộc. Xong, vợ tôi lại mang ra bến đảm nhận phần việc tỉ mẩn mà chỉ có phụ nữ mới làm được: Đãi chắt chắt. Cả một rổ to là thế mà khi đãi xong, phần thịt li ti của hàng vạn con vật bé tí ấy chỉ đủ để lấp đầy cái bát đàn (loại tô sứ nhỏ hình phễu ngày xưa).

Thịt chắt chắt xào với mỡ cho chín, thêm thật nhiều lá lốt, hành, tiêu, ớt. Thêm mấy cái bánh đa, một cút rượu đế thế là đã có một bữa đãi khách, đậm đà hương vị quê hương.

Canh chắt chắt nấu với rau muống, rau dền thái nhỏ hoặc với mít non là những món ăn dân dã khó quên. Trưa hè nóng nực, húp bát canh thấy lòng sảng khoái bởi cái vị ngọt, thơm, mát của nó đang lan tỏa khắp cơ thể.

Mỗi lần hiếm hoi về thăm quê, tôi chẳng ao ước gì hơn là được xuống sông Gianh ngụp mình trong làn nước mát và ăn chắt chắt. Mẹ vợ tôi giờ đã thành người thiên cổ, món ngon ấy bây giờ trao lại cho chị vợ lấy chồng về trên Đức Hóa, cũng nấu ngon không kém người mẹ quá cố của mình.

Năm rồi, vợ chồng tôi về thăm quê và lại được thưởng thức món chắt chắt quê nhà. Sự khéo léo của những bà chị ở quê đã cho tôi sống lại cái cảm giác khắc sâu trong tâm trí mình về một món ngon xứ sở. Chia tay mọi người giữa cái nắng gay gắt ngày hè mà hương vị chắt chắt còn theo mãi suốt chặng đường dài trở lại đất Tây Nguyên...

Nguyễn Duy Xuân