Đoạn trường… sách giáo khoa

Mấy ngày qua các bậc phụ huynh xôn xao câu chuyện giá sách giáo khoa (SGK) của Chương trình giáo dục phổ thông mới tăng từ 200% đến 300% so với sách của chương trình hiện hành.

Trả lời trước Quốc hội, Bộ trưởng Bộ GD-ĐT Nguyễn Kim Sơn cho biết, sở dĩ bộ sách giáo khoa mới đắt gấp 2 - 3 lần sách cũ là do sách mới có khổ lớn hơn, giấy tốt hơn sách cũ. Điều đáng lưu ý là quy trình từ biên soạn cho đến giới thiệu, thử nghiệm, phát hành là các doanh nghiệp hoàn toàn đảm nhiệm và kê khai giá với Bộ Tài chính.

Đại diện Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam lý giải cặn kẽ hơn. SGK sẽ do nhiều đơn vị tham gia biên soạn, xuất bản, nhiều yếu tố phải tham chiếu để xây dựng SGK, đủ thứ chi phí nên giá sách cao hơn.

Bức xúc là vậy nhưng phụ huynh không còn sự lựa chọn nào khác ngoài việc… bấm bụng mua SGK cho con em mình.

Sách giáo khoa lớp 3 mới do Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam phát hành. Ảnh: NXBGDVN

Hệ thống SGK liên tục được cải cách nội dung, hình thức, giá cả liên tục tăng như vậy. Chủ trương "một chương trình, nhiều bộ sách" với sự bất nhất, thiếu khoa học trong triển khai khiến SGK không được tái sử dụng, gây lãng phí rất lớn.

Sự cải tiến đó sẽ là bình thường nếu như không bị dư luận kêu ca là bất cập so với mấy chục năm trở về trước. SGK ngày đó không được in ấn trên chất liệu tốt như bây giờ, nội dung đơn giản, nhưng từ hình vẽ đến những câu văn, đoạn thơ được đưa vào đều rất dễ hiểu, trong sáng, có hồn, khơi gợi bao cảm xúc và đi vào lòng biết bao thế hệ học trò.

Còn bây giờ, mỗi khi ngồi vào bàn học là cả bố mẹ lẫn con cái đều căng thẳng khi kiến thức quá phức tạp, mông lung. Số đầu sách SGK, sách tham khảo, học thêm quá nhiều. Có môn học đến 11 cuốn sách, như môn Mỹ thuật lớp 10 năm học 2022 - 2023, thử hỏi ai không ấm ức.

Ngày xưa trong các gia đình, khi anh chị học xong thì SGK tiếp tục được chuyển cho các em học. Còn bây giờ, SGK được thiết kế để các em viết luôn vào sách, anh chị học xong thì bộ sách cũng mang bán giấy vụn; giá SGK tăng gấp 2 - 3 lần, tất cả các gia đình có con em từ bậc THPT trở xuống đều bị ảnh hưởng, nhất là trẻ em nghèo vùng sâu, vùng xa.

Có một vấn đề phụ huynh cần phải biết để tư duy thêm cho câu hỏi vì sao SGK cứ “nhảy múa” thường xuyên. Đấy là, hiện nay SGK không thuộc danh mục mặt hàng do Nhà nước định giá, bình ổn giá mà thuộc danh mục mặt hàng do doanh nghiệp kê khai giá theo quy định của luật giá. Do đó, SGK mang yếu tố thị trường đậm đặc.

Chúng ta chưa quản lý được thị trường SGK và đang bị thương mại hóa quá nặng, nên việc thường xuyên “cải cách” SGK sẽ còn chưa có điểm dừng. Với một nền giáo dục tiên tiến, ưu tiên hàng đầu là tính ổn định của hệ thống SGK. Mặt khác, các chính sách giáo dục quan trọng đều hướng tới việc giảm chi phí cho học sinh, thúc đẩy sự công bằng và hướng tới nền giáo dục tiên tiến, toàn cầu.

Hữu Quý