Tìm giải pháp cho cuộc khủng hoảng năng lượng

Nguy cơ một cuộc khủng hoảng năng lượng vào đúng thời điểm nhạy cảm khi mùa đông lạnh giá tới gần và các nền kinh tế đang mở cửa trở lại, kéo theo nhu cầu sử dụng năng lượng nhiều hơn, đang là mối lo chung của nhiều chính phủ, doanh nghiệp và người dân, đặc biệt ở châu Âu và châu Á.

Hệ quả từ nhiều yếu tố

Các nước châu Âu đang trải qua một cuộc khủng hoảng năng lượng tương đối nghiêm trọng, khi giá khí gas, xăng dầu và điện đang tăng lên ở mức cao chưa từng thấy trong nhiều năm qua. Tại một số nước như Pháp, Tây Ban Nha, Italia, hóa đơn khí gas và điện của nhiều gia đình đã tăng từ 30 - 60% trong 1 - 2 tháng qua, khiến người tiêu dùng bất mãn và bắt đầu có dấu hiệu gây ra các căng thẳng xã hội.

Tại châu Âu, cuộc khủng hoảng năng lượng manh nha từ mùa đông năm ngoái, khi thời tiết giá lạnh bất thường khiến nhu cầu sưởi ấm tăng vọt, làm giảm nghiêm trọng lượng khí đốt dự trữ xuống mức đáng lo ngại là 30% vào tháng 3.

Đến mùa xuân, nhờ chiến dịch tiêm vắc xin ngừa COVID-19, hoạt động kinh doanh và tiêu dùng tại châu Âu tăng trở lại, thúc đẩy nhu cầu tiêu thụ năng lượng. Nhu cầu tiếp tục gia tăng trong mùa hè vừa qua khi thời tiết nóng bức khiến người dân sử dụng điều hòa và các hệ thống làm mát nhiều hơn. Trong khi đó, nhu cầu tăng không đi kèm với sự gia tăng dòng khí đốt của Nga, Na Uy và Algeria cung cấp cho châu Âu.

Một lý do nội tại nữa là Liên minh châu Âu (EU) thu hẹp sản xuất điện từ than, do đó các nhà máy điện buộc phải tăng dùng khí đốt, trong khi nguồn điện từ năng lượng tái tạo như điện gió vẫn chưa đủ để đáp ứng nhu cầu. Thuế bảo vệ môi trường áp lên các nguồn năng lượng hóa thạch cũng làm tăng giá khí và điện bán ra ở châu Âu.

Công nhân kiểm tra định kỳ hệ thống đường ống dẫn khí đốt tại trung tâm kiểm soát khí tự nhiên ở Hajduszoboszlo, cách Budapest (Hungary) hơn 200 km về phía Đông. Ảnh: AFP/TTXVN

Châu Á cũng đã tái khởi động nền kinh tế, song các nguồn cung năng lượng đều không đáp ứng được nhu cầu. Trung Quốc, nền kinh tế lớn nhất châu lục đang trải qua giai đoạn thiếu điện trầm trọng do áp lực từ mục tiêu giảm phát thải và giá than tăng mạnh.

Trong giai đoạn từ tháng 1 - 8 năm nay, tiêu thụ điện năng ở Trung Quốc đã tăng vọt 13% so với cùng kỳ năm 2020. Trong khi đó, sản lượng điện giảm, một phần vì các nhà máy điện than, vốn chiếm khoảng 60% lượng điện tiêu thụ của Trung Quốc năm ngoái, giảm hoạt động sản xuất.

Ngoài việc giá than tăng vọt khi Trung Quốc ban hành lệnh cấm khai thác các mỏ than đá mới và đóng cửa 1.000 mỏ than trên toàn quốc, yêu cầu phải đáp ứng các tiêu chuẩn giảm khí thải trong sản xuất và tiêu thụ điện năng cũng là yếu tố khiến sản lượng điện than giảm mạnh.

Một nguyên nhân nữa, theo tạp chí The Economist của Anh, là sự sụt giảm đầu tư vào các giếng dầu, mỏ khí đốt tự nhiên và mỏ than. Đây một phần là “tàn tích” của thời kỳ dồi dào nguồn cung năng lượng, với nhiều năm đầu tư quá mức dẫn đến xu hướng kiểm soát nguồn vốn chặt chẽ hơn.

Ngoài ra, việc thiếu các kho vận chuyển khí hóa lỏng LNG từ nơi sẵn có (Mỹ) đến nơi đang thiếu hụt (châu Á và châu Âu) cũng là một vấn đề. Do sẽ mất nhiều thời gian để xây dựng cơ sở vật chất cho quá trình này, sự thiếu hụt năng lực dự phòng của các kho ở Mỹ dự kiến sẽ kéo dài ít nhất cho đến năm 2025.

Tìm giải pháp cho “bài toán” năng lượng

Trước cuộc khủng hoảng năng lượng hiện nay, một số nước như Pháp, Tây Ban Nha đã lên tiếng yêu cầu Ủy ban châu Âu (EC) sửa đổi các quy định liên quan đến việc kiểm soát năng lượng, đồng thời tung ra các chính sách bảo vệ các hộ gia đình, các công ty vừa và nhỏ, tức là các đối tượng chịu tác động lớn nhất của việc giá khí đốt, giá điện tăng cao đột biến trong thời gian qua.

Tây Ban Nha đề nghị châu Âu lập “Quỹ dự trữ khí đốt chiến lược”, tập hợp toàn bộ các nước EU cùng đàm phán mua khí đốt và lập kho dự trữ, giống như mô hình vừa thực hiện thành công với chiến dịch mua vắc xin ngừa COVID-19.

Tuy nhiên, đề nghị này vấp phải sự phản đối của một số nước. Bỉ cho rằng việc các nước EU cùng mua chung khí đốt không phải giải pháp. Phần Lan cho rằng việc trợ giúp các hộ gia đình hay các doanh nghiệp là thẩm quyền của mỗi quốc gia, và tình trạng thiếu hụt năng lượng ở mỗi nước là khác nhau, vì có nước dùng nhiều năng lượng tái tạo, có nước dùng nhiều năng lượng hóa thạch.

Hungary cho rằng việc EU theo đuổi “Thỏa thuận xanh” là một dạng thuế gián tiếp đánh vào các công dân, khiến chi phí năng lượng tăng cao, trong khi 99% lượng khí gas tự nhiên mà châu Âu dùng hiện nay là đến từ nhập khẩu.

Xe xếp hàng chờ bơm xăng tại thủ đô London (Anh). Ảnh: Reuters

Nhằm giải quyết "cơn khát" năng lượng trước mắt, Trung Quốc đang hướng tới cho phép các nhà máy nhiệt điện than tăng giá bán điện, buộc các công ty điện lực quốc doanh tiếp tục cung cấp điện kể cả khi thua lỗ, tăng sản lượng than trong nước và cuối cùng là nhập khẩu nhiều than hơn.

Tuy nhiên, giới chuyên gia nhận định việc Trung Quốc tăng cường sử dụng than có thể coi là một điều chỉnh mang tính tình thế, còn trong dài hạn, nước này vẫn sẽ tiếp tục giữ vững các cam kết về khí hậu đã đặt ra.

Về dài hạn, Chủ tịch EC Ursula von der Leyen cho rằng EU cần đầu tư vào các nguồn năng lượng tái tạo, qua đó có thể giúp liên minh này không phụ thuộc quá nhiều vào nguồn cung nhập khẩu, đồng thời có thể bình ổn giá năng lượng. Xu hướng chuyển đổi sang các nguồn năng lượng sạch trên toàn cầu cũng góp phần giúp giảm áp lực từ việc giá dầu tăng cao đối với các nước.

Theo dự báo của Cơ quan Thông tin Năng lượng Mỹ (EIA), đến năm 2050, các nguồn năng lượng tái tạo (bao gồm thủy điện) sẽ tăng tỷ trọng và chiếm tới 49% sản lượng điện toàn cầu.

Hồng Hà

(Theo TTXVN, VOV)