Nghệ nhân dưới mái nhà dài

Nghệ nhân Y Wơn Niê (hay còn gọi Ama Su, SN 1960) trú  buôn Wiao A (thị trấn Krông Năng, huyện Krông Năng) là một trong số ít người dân tộc ở địa phương còn gìn giữ được nghệ thuật chế tác và sử dụng nhạc cụ truyền thống, trình diễn cồng chiêng và những phong tục tập quán, lễ hội truyền thống của dân tộc Êđê.

Ông Y Wơn vẫn nhớ, từ khi còn nhỏ, sống trong ngôi nhà dài truyền thống, nghe cha và các anh của mình đánh cồng chiêng, nghe những điệu hát K’ứt, kể Khan, tiếng chiêng, tiếng cồng vang lên hằng ngày đã khiến ông yêu thích và để tâm học hỏi. Đến năm 15 tuổi, ông bắt đầu được cha mình dạy đánh chiêng. Không chỉ học vào buổi tối, vào lúc rảnh rỗi sau vụ thu hoạch, ông còn được học đánh cồng chiêng qua các dịp lễ hội của buôn làng.

Nghệ nhân Y Wơn Niê (bên trái) biểu diễn nhạc cụ truyền thống.

Năm 20 tuổi, ông được học chế tác nhạc cụ và biểu diễn các loại nhạc truyền thống của người Êđê. Sau này, Y Wơn được chú mình truyền dạy phong tục tập quán xã hội, tín ngưỡng thông qua các lễ cúng, nghi lễ cộng đồng… Chịu khó học hỏi, ông đã tích lũy vốn kiến thức và thực hành văn hoá truyền thống.

Cũng như những nghệ nhân lớn tuổi khác trong buôn, Ama Su luôn mong mỏi lớp trẻ kế thừa những di sản văn hóa quý giá của dân tộc. Bởi vậy, ông rất tích cực vận động, tuyên truyền để con em trong buôn học đánh cồng chiêng. Ngôi nhà dài ông đang ở trưng bày rất nhiều nhạc cụ truyền thống, đó cũng là nơi ông dạy con cháu mình về truyền thống của dân tộc. Thừa hưởng cách truyền dạy của cha mình trước đây, ông kiên nhẫn dạy học trò từng bước, từng tiết tấu, từ ngắn đến dài, từ dễ đến khó; mỗi học trò sẽ được hướng dẫn đánh một bài chiêng hoàn chỉnh cho đến khi thành thục, sau đó cả đội chiêng sẽ ráp lại thành một bài hòa tấu chiêng.

Là con trai, cũng là một trong những học trò của Ama Su, anh Y Maih Mlô bày tỏ rằng cảm thấy rất may mắn vì được cha mình truyền dạy đánh cồng chiêng và các nhạc cụ dân tộc ngay từ còn khi bé thơ. Đến nay, dù ở riêng nhưng anh vẫn thường trở về mái nhà dài của gia đình, cùng với cha mình hát dân ca, chơi nhạc cụ truyền thống và học hỏi những điều mới mẻ, mong lĩnh hội vốn tri thức quý báu về dân tộc mình.

Nghệ nhân Y Wơn Niê truyền dạy đánh cồng chiêng cho con cháu trong gia đình, buôn làng.

Với những đóng góp tích cực của mình, ông Y Wơn đã được UBND huyện Krông Năng nhiều lần ghi nhận, khen thưởng. Năm 2013 ông được Tỉnh ủy tặng Bằng khen vì đã có thành tích xuất sắc trong 15 năm thực hiện Nghị quyết Trung ương 5 (khóa VIII) về xây dựng và phát huy nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc. Gần đây nhất, ông là một trong 17 nghệ nhân của tỉnh Đắk Lắk được phong tặng danh hiệu vinh dự Nhà nước "Nghệ nhân Ưu tú" năm 2022.

Mai Sao