Thăm Di tích quốc gia đặc biệt Khởi nghĩa Ba Tơ

Địa điểm về cuộc khởi nghĩa Ba Tơ đã được Nhà nước công nhận, xếp hạng là Di tích quốc gia đặc biệt.

Những điểm di tích lịch sử này nằm rải rác ở các xã Ba Vinh, Ba Động, Ba Thành và thị trấn Ba Tơ, huyện Ba Tơ, tỉnh Quảng Ngãi.

Nơi đây, vào ngày 11/3/1945 đã chứng kiến sự ra đời, hoạt động chiến đấu của Đội du kích Ba Tơ (tiền thân của lực lượng vũ trang Quân khu 5) anh hùng nổi tiếng khắp cả nước.     

Đội du kích Ba Tơ ra đời trong thời kỳ tiền khởi nghĩa và nhanh chóng trở thành lực lượng nòng cốt, chủ công của quần chúng cách mạng ở Quảng Ngãi trong những ngày đầu Cách mạng Tháng Tám năm 1945. Nhiều thành viên tham gia đội du kích Ba Tơ những năm sau này đã trở thành tướng lĩnh của Quân đội nhân dân Việt Nam, như các ông Phạm Kiệt, Nguyễn Đôn, Trần Quý Hai, Võ Thứ…           

Tượng đài Khởi nghĩa Ba Tơ.

Sau ngày hòa bình, thống nhất đất nước, tượng đài kỷ niệm và Bảo tàng Khởi nghĩa Ba Tơ đã được xây dựng liền kề với địa điểm trước đây là sân vận động và đồn Ba Tơ. Hiện nay, Bảo tàng Khởi nghĩa Ba Tơ là một tòa nhà kiến trúc hiện đại nhưng vẫn mang phong cách truyền thống dân gian gần gũi (nhà sàn). Bên trong bảo tàng có trưng bày nhiều hiện vật, các vũ khí thô sơ, tự tạo thời ấy như: mác vót, lao, cung nỏ, bẫy, súng ống, trang thiết bị tịch thu được của kẻ địch. Ngoài ra còn có nhiều tranh, ảnh, sa bàn mô tả lại từng thời kỳ cách mạng, những trận đánh, chiến công lừng lẫy của Đội du kích Ba Tơ.

Năm 2010, Nhà nước đã phong tặng danh hiệu Anh hùng Lực lượng vũ trang nhân dân trong thời kỳ chống Pháp cho Đội du kích Ba Tơ. Tháng 8/2013, Chính phủ đã có quyết định công nhận các xã Ba Vinh, Ba Giang, Ba Động, Ba Chùa, Ba Thành và thị trấn Ba Tơ thuộc vùng An toàn khu của Trung ương ở Quảng Ngãi trong thời kỳ chống Pháp là di tích lịch sử - văn hóa. Đặc biệt, vào ngày 25/12/2017, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết định số 2082/QĐ-TTg về việc xếp hạng di tích quốc gia đặc biệt (đợt 8), trong đó có Di tích lịch sử Địa điểm về cuộc khởi nghĩa Ba Tơ (huyện Ba Tơ, tỉnh Quảng Ngãi).

Quần thể di tích này gồm 11 điểm di tích:

- Khúc sông Liêng (thị trấn Ba Tơ) phía sau đồn Ba Tơ. Vào đêm 11/3/1945, du kích địa phương dùng thuyền chở vũ khí và chiến lợi phẩm ở đồn Ba Tơ về căn cứ.

- Lò gạch Nước Năng (thị trấn Ba Tơ), nơi thành lập Tỉnh ủy Quảng Ngãi (tháng 12/1944).

- Nhà đồng chí Trần Quý Hai (thị trấn Ba Tơ), nơi Tỉnh ủy lâm thời Quảng Ngãi tổ chức cuộc họp bất thường (10/3/1945) quyết định khởi nghĩa cướp chính quyền.

- Chòi canh Suối Loa (xã Ba Động), nơi Tỉnh ủy Quảng Ngãi họp khẩn cấp trưa 11/3/1945 để quyết định chuyển hướng khởi nghĩa giành chính quyền tại huyện lỵ Ba Tơ.

- Đồn Ba Tơ, nơi trú đóng của đội lính do tên đồn trưởng người Pháp chỉ huy, kiểm soát châu Ba Tơ, bị quân khởi nghĩa đánh chiếm trong đêm 11/3/1945.

- Nha kiểm lý (thị trấn Ba Tơ) là nơi vào đêm 11/3/1945 các lực lượng nổi dậy, giành chính quyền về tay nhân dân.

- Sân vận động Ba Tơ (thị trấn Ba Tơ), nơi tổ chức cuộc mít tinh lớn của hàng nghìn đồng bào Kinh - Thượng vào đêm 11/3/1945, do đồng chí Phạm Kiệt chủ trì, tuyên bố xóa bỏ chính quyền thực dân phong kiến, thành lập chính quyền cách mạng. Đây cũng là nơi Đội du kích Ba Tơ được thành lập vào sáng 12/3/1945.

- Bãi Hang Én (xã Ba Vinh), dưới chân núi Cao Muôn, là nơi vào đêm 14/3/1945, Đội du kích Ba Tơ tổ chức tuyên thệ “Hy sinh vì Tổ quốc!”.

- Bến Buôn (xã Ba Thành), địa điểm tiếp nhận lương thực, vũ khí do nhân dân miền xuôi quyên góp, chuyên chở bằng đường sông tiếp tế cho Đội du kích Ba Tơ xây dựng chiến khu kháng Nhật ở Nước Sung, Nước Lá.

- Chiến khu Nước Lá - Hang Voọt Rệp (xã Ba Vinh), nơi Đội du kích Ba Tơ trú quân, xây dựng căn cứ, luyện tập quân sự kháng Nhật.

- Chiến khu Núi Cao Muôn (xã Ba Vinh), một trong những căn cứ cách mạng trong những ngày đầu khởi nghĩa.

Ngày nay, về huyện miền núi Ba Tơ của tỉnh Quảng Ngãi, du khách thấy diện mạo một đô thị sầm uất, với những đường phố khang trang, sạch đẹp cùng quảng trường, các di tích lịch sử được tu sửa, nâng cấp và những công trình dân sinh mới được xây dựng khắp nơi…

Du khách sẽ gặp tượng đài Khởi nghĩa Ba Tơ hoành tráng, uy nghi, mô tả hình tượng bốn chiến sĩ du kích Ba Tơ, đặc biệt có một trưởng lão và một chàng trai đồng bào dân tộc H’re cường tráng, mạnh mẽ cầm lao với tù và. Cả bốn chiến sĩ ấy với khí thế xung phong hừng hực, đang giương cờ, tay cầm vũ khí thô sơ xông lên phía trước. Chung quanh chân bệ tượng đài có phù điêu thể hiện các cuộc đấu tranh, biểu tình của quần chúng các dân tộc Ba Tơ anh hùng, bất khuất.

Đến với Ba Tơ, tham quan những di tích lịch sử, nghe kể lại những câu chuyện năm xưa sẽ cho du khách nhiều ấn tượng, cảm xúc khó quên về vùng đất anh hùng đã làm nên cuộc khởi nghĩa lịch sử, vẻ vang.

 * Bài viết có tham khảo, sử dụng tư liệu của Bảo tàng các địa điểm cuộc khởi nghĩa Ba Tơ.

Viễn Du