Bâng khuâng sắc trắng chăm-pa...

Tháng Tư, trời Tây Nguyên xanh cao vời vợi, nắng giòn rụm, ai cũng ngại ra đường để tránh cái nắng gay gắt đổ lửa, ngoại trừ có công việc bắt buộc phải đi. Tôi cũng không ngoại lệ!

Vậy mà, một thông tin lướt vội trên Facebook: “Ăn Tết Lào ngay tại Việt Nam” từ ngày 14 đến 16/4 tới, trong đó có Cuộc thi “Người đẹp hoa chăm-pa” đã kéo tuột tôi rong ruổi một số tuyến phố bất chấp dự báo thời tiết Buôn Ma Thuột đang 35 độ C. Tôi đi tìm hoa!

Cây chăm - pa trong khuôn viên Công ty Điện lực Đắk Lắk. Ảnh: Hoàng Ân

Ở Đắk Lắk, hoa chăm-pa (tiếng Lào), hay còn được gọi là hoa đại, hoa sứ - không nhiều, nhưng không quá khó để tìm loài hoa cánh màu trắng điểm chút sắc vàng trong lòng thật đẹp, có mùi thơm dịu nhẹ, thanh mát trên một số tuyến phố, trong hoa viên, đài tưởng niệm... để trang trí, tạo bóng mát. Hoa chăm-pa nở rộ vào tháng Tư, tháng Năm đúng dịp Tết cổ truyền Bunpimay của người Lào. Chính bởi vậy có thể lý giải tại sao trong Tết Bunpimay, Tết khởi đầu cho một năm mới của nhân dân các bộ tộc Lào, hoa chăm-pa lại được sử dụng nhiều đến như vậy (!).

Tôi quyết định dừng xe trước Trung tâm Dịch vụ việc làm tỉnh (cũ) trên đường Phan Chu Trinh để ngắm cây chăm-pa gốc to xù xì, từng bông trắng ngần đung đưa trong nắng trưa, một vài bông rụng bay theo gió, neo lại nơi vỉa hè làm dịu ánh mắt của khách đi đường trong sự vội vàng để tránh cái nắng oi ả tháng Tư. Nâng niu một vài bông chăm-pa với thoang thoảng mùi thơm nhè nhẹ, man mát cảm thấy thư thái, nhẹ nhàng. Để rồi từ đây xuôi thẳng đến đường Lê Duẩn, tuyến đường có nhiều cội chăm-pa lâu năm và dừng lại nơi góc đường Lê Duẩn - Y Ngông ngắm một vài bông chăm-pa đang nở nơi Đài tưởng niệm Liệt sĩ tỉnh… trong tiếng ve râm ran gọi hè lòng rộn ràng vui, nôn nao thổn thức.

Rời các tuyến phố tôi trở về khi nắng trưa đã trải đậm trên những tán cây chăm-pa óng ả, lòng bâng khuâng khó tả. Bất giác lời mời của cô gái người Việt gốc Lào hôm nào khi tôi đến huyện Buôn Đôn tìm hiểu văn hóa Lào ùa về, thúc giục. Trung tuần tháng Tư này cộng đồng người Việt gốc Lào ở huyện Buôn Đôn sẽ tổ chức Tết cổ truyền Bunpimay với nhiều hoạt động mang đậm nét văn hóa truyền thống đặc sắc của người Lào qua việc tái hiện các nghi lễ: tắm Phật, đắp tháp cát, buộc chỉ tay, té nước. Trong đó, tò mò, thích thú chắc chắn là được ngắm những bông chăm-pa đặt trên chiếc thuyền làm bằng bẹ chuối thả xuống sông, hoa kết thành dây vòng quanh tượng Phật hay được các thiếu nữ cài hoa lên mái tóc xinh đẹp để cầu mong điều may mắn tốt lành sẽ đến trong dịp năm mới.

Hoa chăm-pa được sử dụng nhiều trong các nghi thức của Tết Bunpimay. (Trong ảnh: Phó Chủ tịch UBND tỉnh H'Yim Kđoh tham dự Tết cổ truyền Bunpimay của cộng đồng người Việt gốc Lào tại Buôn Đôn).

Chăm-pa có loại đỏ, trắng và vàng, mỗi loại với những nét đẹp riêng và loài hoa này đã gắn bó "như máu thịt", nên hầu như gia đình người Việt gốc Lào nào ở huyện Buôn Đôn cũng đều trồng trong sân vườn một cây chăm-pa. Và không phải ngẫu nhiên, mới đây Công đoàn cơ sở Công ty TNHH Một thành viên Xuất nhập khẩu 2-9 Đắk Lắk quyết định trồng 150 cây xanh, trong đó có 40 cây chăm-pa dọc hai bên vỉa hè đoạn đường từ ngã ba Nhà cộng đồng xã Krông Na vào đến Khu Du lịch Cầu Treo Buôn Đôn để tặng huyện Buôn Đôn nhân kỷ niệm 30 năm thành lập công ty. Theo lý giải, vùng đất này có hơn 200 người Việt gốc Lào sinh sống, gắn liền với các hoạt động kinh doanh du lịch sinh thái, văn hóa, nên loại cây được chọn trồng vừa mang nét đặc trưng văn hóa Lào, có hoa nở đúng vào dịp Tết Bunpimay Lào.

Màu trắng tinh khôi của hoa chăm-pa và những ý nghĩa triết học nhân sinh cao quý, gần với giáo lý nhà Phật của loài hoa này thôi thúc tôi một lần nữa trở lại Buôn Đôn để khám phá cảnh quan thiên nhiên hùng vĩ, văn hóa đa dạng, đặc biệt là văn hóa Lào, con người Lào hồn nhiên, đôn hậu, mến khách.

Đăng Nguyên