Khó khăn khi thu hồi tiền chi bảo hiểm thất nghiệp sai quy định

Trung tâm Dịch vụ việc làm tỉnh (thuộc Sở LĐ - TBXH) cho biết, rất khó thu hồi số tiền bảo hiểm thất nghiệp (BHTN) chi sai quy định cho 43 lao động với hơn 250 triệu đồng mặc dù đơn vị đã thực hiện nhiều giải pháp. Trong đó, có lao động số tiền chi trả BHTN sai lên hơn 33 triệu đồng. 

Theo ông Phạm Huy Tiến, Trưởng Phòng Bảo hiểm thất nghiệp (Trung tâm Dịch vụ việc làm tỉnh), việc thu hồi số tiền chi trả BHTN sai quy định này gặp nhiều khó khăn, vướng mắc.

Về phía đối tượng bị thu hồi, ý thức tuân thủ pháp luật hạn chế, chế tài xử phạt về BHTN chưa đầy đủ, chưa có tính răn đe nên còn tình trạng chây ỳ không thực hiện quyết định thu hồi. Đối tượng hưởng trợ cấp thất nghiệp chủ yếu là lao động phổ thông, thu nhập không cao nên khả năng tích lũy ít, có một số trường hợp đã suy giảm, mất khả năng lao động, không có điều kiện để nộp lại tiền hưởng trợ cấp thất nghiệp. Cũng có trường hợp thay đổi nơi ở, số điện thoại..., việc liên hệ xác minh, thu hồi tiền trợ cấp thất nghiệp gặp nhiều khó khăn. 

Nhân viên Phòng Bảo hiểm thất nghiệp (Trung tâm Dịch vụ việc làm tỉnh) giải quyết chính sách bảo hiểm thất nghiệp cho người lao động.

Về phía cơ quan tổ chức thực hiện, vấn đề xử phạt vi phạm hành chính liên quan đến việc giải quyết chế độ BHTN được quy định tại Điều 39, Nghị định số 28/2020/NĐ-CP, ngày 01/3/2020. Tuy nhiên, do chưa có văn bản hướng dẫn cụ thể quy trình thực hiện cho các Trung tâm Dịch vụ việc làm để xử lý người lao động vi phạm. Đồng thời, Điều 214 Bộ Luật hình sự 2015 quy định về tội gian lận bảo hiểm xã hội, BHTN chưa nêu đầy đủ các hành vi vi phạm của người lao động cũng như các biện pháp xử lý đối với các trường hợp người lao động vi phạm và cố tình không thực hiện việc nộp tiền thu hồi tiền trợ cấp thất nghiệp theo quyết định của cơ quan quản lý nhà nước.

Hiện nay, chưa có đủ công cụ để quản lý lao động nên rất khó kiểm soát tình trạng việc làm của người lao động nên vẫn xảy ra tình trạng người lao động vừa hưởng trợ cấp thất nghiệp, vừa có việc làm. Trung tâm Dịch vụ việc làm tỉnh phát hiện người lao động có việc làm chủ yếu phụ thuộc vào ý thức tự giác của người lao động hoặc do cơ quan Bảo hiểm xã hội phản hồi. Một số ít trường hợp người lao động được cấp nhiều sổ bảo hiểm xã hội do tham gia bảo hiểm xã hội, bảo hiểm thất nghiệp ở nhiều đơn vị, khi cơ quan Bảo hiểm xã hội thực hiện rà soát, gộp sổ bảo hiểm xã hội mới phát hiện người lao động bị trùng thời gian đóng và thời gian hưởng trợ cấp thất nghiệp.

Và hiện chưa triển khai kết nối phần mềm quản lý BHTN của ngành LĐ - TB&XH với cơ quan Bảo hiểm xã hội để phục vụ cho việc tiếp nhận, giải quyết hưởng các chế độ BHTN, giảm bớt thủ tục hành chính cho người lao động, đồng thời để kiểm tra, kiểm soát kịp thời các thông tin của người lao động khi thực hiện chính sách BHTN, tránh tình trạng gian lận, trục lợi Quỹ BHTN.

Chưa có nhân sự chuyên trách thực hiện nhiệm vụ thu hồi BHTN chi sai quy định. Trong khi đó, cán bộ thực hiện việc thu hồi cũng kiêm nhiệm, chưa có kinh nghiệm dẫn đến tiến độ thu hồi bị ảnh hưởng.

Trong quá trình thực hiện, Trung tâm Dịch vụ việc làm tỉnh đã gửi công văn đề nghị cơ quan Bảo hiểm xã hội tỉnh phối hợp thu hồi đối với những trường hợp cố tình không thực hiện việc nộp lại số tiền hưởng sai mà chưa hưởng bảo hiểm xã hội một lần nhằm thu hồi dứt điểm khi người lao động đến làm thủ tục. Tuy nhiên, đề nghị này vẫn chưa được thực hiện triệt để, gây khó khăn cho công tác thu hồi vì không còn cơ chế ràng buộc người lao động thực hiện nghĩa vụ của mình.

Xung quanh vấn đề này, ông Trần Xuân Đa, Phó Giám đốc Trung tâm Dịch vụ việc làm tỉnh cho biết, đơn vị tiếp tục kiến nghị các bộ, ngành, cơ quan cấp trên nghiên cứu, sửa đổi chính sách BHTN và các văn bản liên quan đến việc xử lý các hành vi vi phạm trong lĩnh vực BHTN theo hướng nâng cao mức xử phạt, bổ sung biện pháp khắc phục hậu quả và bổ sung thêm các hành vi vi phạm để tăng tính răn đe, tuân thủ quy định pháp luật của người lao động, người sử dụng lao động và các cơ quan, ban ngành trong quá trình tổ chức thực hiện chính sách BHTN.

Cùng với đó là triển khai xây dựng việc kết nối phần mềm quản lý BHTN của ngành LĐ - TB&XH với cơ quan Bảo hiểm xã hội nhằm tạo điều kiện thuận lợi trong việc rà soát quá trình đóng và hưởng trơ cấp thất nghiệp của người lao động để phát hiện kịp thời các trường hợp gian lận trong quá trình hưởng. Xây dựng hệ thống cơ sơ dữ liệu người lao động phải thu hồi trợ cấp thất nghiệp gửi cơ quan Bảo hiểm xã hội để phối hợp trong công tác theo dõi quản lý, rà soát đối tượng đang tham gia tại các đơn vị, doanh nghiệp hoặc hưởng chế độ bảo hiểm xã hội một lần để có hướng xử lý kịp thời.

Đặc biệt xây dựng quy chế phối hợp giữa Trung tâm Dịch vụ việc làm tỉnh và Bảo hiểm xã hội tỉnh, trong đó nêu rõ quy trình thực hiện và trách nhiệm đối với các bên trong quá trình thực hiện BHTN, nhất là công tác thu BHTN của những đối tượng đang hưởng trợ cấp thất nghiệp để tránh trường hợp đóng ngược lại thời gian khi mà người lao động đang hưởng BHTN và thu hồi tiền hưởng BHTN sai quy định.

Đối với những trường hợp người lao động hiện đang làm việc và tham gia bảo hiểm xã hội bắt buộc thì gửi công văn tới Cơ quan bảo hiểm xã hội tại địa phương nơi người lao động đang đóng bảo hiểm xã hội tuyên truyền, vận động nộp lại số tiền hưởng sai quy định, trong trường hợp NLĐ vẫn cố tình không thực hiện thì có phương án tạm dừng việc xác nhận thời gian tham gia khi người lao động chấm dứt hợp đồng lao động.

Đối với trường hợp người lao động đã nghỉ việc thì bố trí cán bộ đến làm việc trực tiếp tại gia đình và phối hợp với Bảo hiểm xã hội tại địa phương nơi người lao động đang cư trú theo dõi và lưu ý khi người lao động có nhu cầu giải quyết chế độ bảo hiểm xã hội một lần để tiến hành thu hồi lại số tiền hưởng sai quy định.

Nguyễn Lê