Giải pháp giúp giảm thiểu lây nhiễm HIV trong cộng đồng

Đa số các trường hợp nhiễm HIV/AIDS ở nước ta hiện nay là do các hành vi tiêm chích ma túy dùng chung bơm kim tiêm và các hành vi quan hệ tình dục có nguy cơ không dùng bao cao su.

HIV lây truyền qua tiếp xúc trực tiếp với máu có vi rút HIV và dịch sinh học. Việc dùng riêng bơm kim tiêm khi tiêm chích, nhất là khi tiêm chích ma túy sẽ không làm cho máu của người tiêm trước (còn đọng lại trong bơm kim tiêm) sang người tiêm sau, và do vậy không làm lan truyền HIV. Việc dùng bao cao su khi quan hệ tình dục sẽ ngăn không cho dịch sinh dục của người này tiếp xúc với người kia, có thể hạn chế tối đa nguy cơ lây truyền HIV. Thực tế cho thấy nhiều trường hợp tiêm chích ma túy dùng chung bơm kim tiêm hay quan hệ tình dục không dùng bao cao su không phải là do không hiểu biết mà là không sẵn có bơm kim tiêm hay bao cao su vào đúng “thời điểm” mà họ cần hoặc thiếu tiền mua. Do vậy, việc cung cấp bơm kim tiêm và bao cao su chính là việc tăng tính sẵn có, tính dễ tiếp cận của hai vật dụng hỗ trợ phòng lây truyền HIV quan trọng này.

Cấp phát bao cao su cho bệnh nhân HIV.

Những năm trước đây, trong các dự án do các tổ chức quốc tế tài trợ trên địa bàn tỉnh, hoạt động cấp phát miễn phí bao cao su và bơm kim tiêm là một trong những biện pháp can thiệp giảm tác hại rất hiệu quả trong dự phòng lây nhiễm HIV qua đường tiêm chích ma túy và qua quan hệ tình dục. Theo đó, một nhóm tiếp cận cộng đồng đã được thành lập tại TP. Buôn Ma Thuột, thành viên chủ yếu là những đối tượng nghiện chích ma túy, gái mại dâm, được quản lý và hướng dẫn chuyên môn của Trung tâm Phòng, chống HIV/AIDS (tên gọi cũ của Khoa phòng, chống HIV/AIDS thuộc Trung tâm Kiểm soát bệnh tật tỉnh hiện nay). Nhóm này tìm kiếm và tiếp cận các đối tượng là người nghiện chích ma túy, gái mại dâm, nhóm đồng tính nam (MSM) để phân phát bao cao su, bơm kim tiêm và chất bôi trơn, đồng thời thu gom bơm kim tiêm cũ. Từ khi các dự án quốc tế chấm dứt tài trợ, nhóm này cũng dừng hoạt động và giải thể dẫn đến việc tiếp cận các đối tượng nguy cơ hạn chế, gia tăng tỷ lệ nhiễm HIV/AIDS trong cộng đồng.

Tính đến ngày 31/12/2021, toàn tỉnh có tổng số 2.600 trường hợp nhiễm HIV/AIDS. Riêng năm 2021, có 104 trường hợp nhiễm mới HIV, 6 trường hợp chuyển sang AIDS, 20 trường hợp tử vong. Đáng chú ý là tỷ lệ nhiễm mới trong nhóm đối tượng đồng giới nam (MSM) chiếm đến 41,3% số ca nhiễm mới (43/104), cảnh báo nguy cơ gia tăng lây nhiễm HIV trong nhóm MSM - là nhóm bắc cầu làm lây truyền HIV trong cộng đồng. Hiện tại khoa Phòng, chống HIV/AIDS - Trung tâm Kiểm soát bệnh tật tỉnh đang triển khai cấp phát bao cao su, bơm kim tiêm miễn phí cho bệnh nhân nhiễm HIV được quản lý, điều trị và các đối tượng tự nguyện đến tư vấn xét nghiệm HIV hằng ngày. Trong hai năm 2020 và 2021, khoa đã phát 6.824 bao cao su cho 318 đối tượng và 9.480 bơm kim tiêm cho 158 đối tượng.

Tuy nhiên, để hạn chế lây nhiễm HIV/AIDS trong cộng đồng, cần sớm thành lập lại nhóm tiếp cận cộng đồng; xây dựng chương trình tiếp cận cộng đồng thực hiện các hoạt động về tiếp cận nhóm khách hàng có nguy cơ cao lây nhiễm HIV (ma túy, mại dâm, đồng giới nam, chuyển giới nữ, bạn tình người nhiễm HIV); cung cấp các vật dụng giảm tác hại như: bao cao su, bơm kim tiêm; chuyển gửi khách hàng đến sử dụng dịch vụ tư vấn xét nghiệm HIV, điều trị HIV/AIDS, uống thuốc Methadone, lập bản đồ địa dư và quản lý nhóm nguy cơ cao trên địa bàn. Bên cạnh đó, cần thiết kế các gói dịch vụ tối thiểu để hỗ trợ bổ sung cho nhau như: tổ chức chương trình giáo dục đồng đẳng, tiếp cận đối tượng đích; giáo dục sức khỏe về HIV/AIDS, các nhiễm khuẩn lây truyền qua đường tình dục cho nhóm đối tượng đích.

Ngoài ra, cần tổ chức khảo sát đánh giá nhanh thực trạng tình hình di biến động, đối tượng nghiện ma túy, mại dâm trên địa bàn để thu thập thông tin; phối hợp với các ban, ngành cùng giải quyết mục tiêu trước mắt là giảm lây truyền HIV, đặc biệt là sự lây truyền HIV trong nhóm người nghiện chích ma túy và gái mại dâm. Trong đó, việc hỗ trợ người nghiện ma túy, gái mại dâm thực hiện các hành vi an toàn như sử dụng bơm kim tiêm vô khuẩn, quan hệ tình dục an toàn như sử dụng bao cao su là cần thiết nhất. Trước mắt khi chưa thành lập được nhóm tiếp cận cộng đồng, y tế cơ sở (cán bộ chuyên trách HIV/AIDS) cần phối hợp với chính quyền địa phương tổ chức các hoạt động đặt bao cao su miễn phí trong các nhà nghỉ, nhà trọ, khách sạn; thiết lập các hộp đựng bơm kim tiêm miễn phí tại các tụ điểm nhạy cảm của các nhóm tiêm chích ma túy, phụ nữ mại dâm đường phố để tạo tính sẵn có của hai vật dụng này cho các đối tượng nguy cơ.

Nguyễn Công Thành