Đường hành lang chiến lược Bắc – Nam: Chuyện về những người xoi đường

Một trong những cán bộ cách mạng đầu tiên từng tham gia khai thông đường hành lang chiến lược Bắc - Nam năm xưa là ông Lý Công Kỉnh, dân tộc Châu Ro, sống ở thôn Cây Xoài, xã Đắk Nia, TP. Gia Nghĩa (tỉnh Đắk Nông). Tôi đã có dịp may mắn gặp và được nghe ông kể bao nhiêu chuyện về chuyến xoi đường huyền thoại năm xưa.

Ông Kỉnh sinh ra, lớn lên và tham gia hoạt động cách mạng, kháng chiến chống Pháp ở Đồng Nai. Năm 1954 ông tập kết ra miền Bắc. Đến tháng 5/1959, ông được Trung ương cử tham gia vào đoàn cán bộ gồm 25 người mang mật danh Đoàn B90 có nhiệm vụ mở tuyến hành lang chiến lược Bắc - Nam, vừa nối liên lạc giữa các cán bộ cách mạng ở vùng Tây Nguyên với miền Đông Nam bộ, vừa xây dựng cơ sở cách mạng trong vùng đồng bào dân tộc thiểu số. Đoàn do đồng chí Trần Quang Sang làm trưởng đoàn, kiêm bí thư chi bộ; phó đoàn là đồng chí Phùng Đình Ấm.

Đã bao năm trôi qua nhưng ông Kỉnh vẫn còn nhớ như in buổi chiều trước khi lên đường, Đoàn B90 đã được gặp Bác Hồ để nghe Bác giao nhiệm vụ và dặn dò cẩn thận mọi điều. Bác bảo: “Đây là nhiệm vụ hết sức nặng nề, khó khăn và rất gian khổ, đòi hỏi sự hy sinh lớn lao của mỗi chiến sĩ cách mạng. Ngoài việc nối liên lạc các nhóm với nhau, tạo hành lang thông suốt giữa các vùng thì vào trong đó, các chú phải suy nghĩ, tìm cách xây dựng cơ sở cách mạng trong vùng đồng bào dân tộc thiểu số. Muốn vậy, không chỉ có “ba cùng, bốn cùng” mà còn cần phải “nhiều cùng”, làm sao cho đồng bào tin tưởng vào cách mạng, tin vào thắng lợi ngày mai”.

Bắt đầu từ Quảng Bình, bám theo dãy Trường Sơn, phải mất hơn 6 tháng vượt núi, băng rừng, Đoàn B90 mới vào được đến vùng Tây Nguyên. Vừa đi vừa dò đường để tránh sa vào những ổ phục kích của thám báo địch luôn rải khắp núi rừng; có lúc phải đi vòng qua tận bên Lào rồi mới tìm cách trở về nước được. Vào đến được Tây Nguyên mà cụ thể dừng chân ở vùng Krông Nô, tỉnh Đắk Nông ngày nay, mặc dù không tổn thất người nào nhưng ai nấy đều bơ phờ. Tại đây, các cán bộ, chiến sĩ bắt tay ngay vào việc tiếp xúc với đồng bào dân tộc thiểu số ở địa phương để thực hiện nhiệm vụ mà Bác Hồ dặn trước khi đi đó là xây dựng cơ sở cách mạng.

Các cựu chiến binh tham gia mở đường hành lang chiến lược Bắc - Nam vui mừng gặp nhau trong ngày trở về chiến trường xưa.

Lúc bấy giờ, do địch dồn dân vào các ấp chiến lược, liên tiếp càn quét để hòng cách ly đồng bào với cách mạng, nên việc tiếp xúc gặp rất nhiều khó khăn. Thâm độc hơn, địch thường hay dùng “chiêu” giả danh những cán bộ cách mạng để “bắt nọn” nên đồng bào không biết ai ngay, ai thật, luôn phải cảnh giác, đề phòng. Phải mất một thời gian kiên trì bám sát, đoàn mới tiếp xúc được với ông Ama Đoan (ở bon Sa Na, xã Quảng Sơn, huyện Đắk Glong, tỉnh Đắk Nông) khi ông vào rừng. Cũng phải năm lần, bảy lượt vận động, thuyết phục, tìm nhiều cách để chứng minh là những cán bộ cách mạng “thứ thiệt”, đoàn mới gây được lòng tin nơi Ama Đoan.

Theo lời ông Kỉnh, đây chính là cơ sở cách mạng đầu tiên mà Đoàn B90 gây dựng được khi vào Tây Nguyên; rồi thông qua Ama Đoan mới mở rộng cơ sở cách mạng trong vùng đồng bào. Cũng chính nhờ đồng bào tin tưởng, che chở mà nhiều cán bộ của đoàn đã thoát chết trong đường tơ, kẽ tóc khi gặp địch bất ngờ đi càn quét.

Một kỷ niệm đáng nhớ nhất đối với ông Kỉnh đó là vào khoảng cuối tháng 9/1960, sau gần một năm đến Tây Nguyên, Đoàn B90 đã bắt liên lạc được với cánh quân từ miền Đông Nam bộ tại khu vực sông Đồng Nai (vùng suối Đắk R’tíh, xã Đắk Nia, TP. Gia Nghĩa ngày nay). Buổi chiều hôm đó, để làm tin cho nhau, mỗi bên phải cử một người lội qua sông. Phía Đoàn B90 cử đồng chí Trần Văn Thời lội sang, nhưng do đang là mùa mưa nên nước sông Đồng Nai lên rất cao, cuồn cuộn chảy đã cuốn trôi đồng chí Thời, không cách gì cứu kịp. Hai bên bắt liên lạc được với nhau, nhưng ngay tại địa điểm này, Đoàn B90 đã phải hy sinh mất một đồng đội trung kiên. Đây cũng chính là mốc thời gian đáng nhớ, đánh dấu con đường hành lang chiến lược Bắc - Nam bắt đầu được khai thông.

Suốt trong những năm tháng sau đó, tuyến hành lang Bắc - Nam đi qua vùng đất Tây Nguyên đã nổi tiếng với những hoạt động đầy hiệu quả như đưa đón cán bộ cách mạng, lực lượng bộ đội chính quy, vận chuyển vũ khí chi viện cho chiến trường miền Nam; tổ chức sản xuất tại chỗ để tự túc lương thực và tiếp tế cho bộ đội, phục vụ kháng chiến; xây dựng lực lượng, cơ sở cách mạng trong vùng đồng bào dân tộc thiểu số, tuyên truyền, vận động đồng bào tham gia sản xuất, chiến đấu bảo vệ buôn làng, bảo vệ cách mạng…

Sau ngày miền Nam hoàn toàn giải phóng, Đoàn B90 gồm 25 người thì chỉ còn lại 14 người, 11 người khác đã hy sinh, nằm lại vĩnh viễn trên mảnh đất Tây Nguyên. Sau một thời gian tham gia công tác chính quyền, khi về già, ông Kỉnh vẫn vui vẻ sống đạm bạc với gia đình, chăm lo nương rẫy, ruộng vườn như bao đồng bào khác ở thôn Cây Xoài.

Tuy nhiên, trong câu chuyện của ông lúc đó, tôi nhận thấy ông chỉ day dứt một điều đó là mong muốn làm sao xây dựng một tấm bia tưởng niệm ở địa điểm mà hai cánh quân bắt được liên lạc với nhau tại phía bên này sông Đồng Nai. Theo ông Kỉnh tâm sự, điều này có một ý nghĩa rất lớn, không chỉ đánh dấu một vị trí lịch sử mà còn tưởng nhớ đến người đồng đội Trần Văn Thời cũng như bao cán bộ, chiến sĩ cách mạng khác đã hy sinh một cách anh dũng trong chuyến xoi đường lịch sử.

Tâm nguyện của ông Kỉnh đã trở thành hiện thực. Được sự đồng ý của Ban Bí thư Trung ương Đảng, vào ngày 30/10/2017, tỉnh Đắk Nông đã trọng thể tổ chức Lễ tưởng niệm và đặt Bia tưởng niệm ghi danh các cán bộ, chiến sĩ từng tham gia chiến đấu, hy sinh trong thực hiện nhiệm vụ xây dựng và bảo vệ đường hành lang chiến lược Bắc - Nam, đoạn qua tỉnh Đắk Nông. Đây là sự kiện trọng đại, thể hiện sự tri ân, tôn vinh và biết ơn sâu sắc đối với các thế hệ cán bộ, chiến sĩ thực hiện nhiệm vụ xây dựng và bảo vệ đường hành lang chiến lược Bắc - Nam.

Để tiếp tục tôn tạo, bảo vệ và phát huy những giá trị lịch sử văn hóa, xây dựng công trình có quy mô xứng tầm, hiện nay, tỉnh Đắk Nông đang triển khai đầu tư xây dựng Khu Di tích lịch sử quốc gia đặc biệt “Địa điểm bắt liên lạc khai thông Đường hành lang chiến lược Bắc - Nam, đoạn qua tỉnh Đắk Nông đến Đông Nam Bộ”.

Tường Mạnh