Khu Bảo tồn thiên nhiên Ea Sô trước áp lực “ăn rừng”

Khu Bảo tồn thiên nhiên (BTTN) Ea Sô nằm trên địa bàn huyện Ea Kar, có diện tích 26.848 ha được thành lập từ năm 1999, với mục tiêu là bảo tồn nguyên vẹn sinh cảnh tự nhiên, độc đáo của hệ sinh thái rừng trong khu vực chuyển tiếp giữa Tây Nguyên và duyên hải Nam Trung bộ. Tại đây có nhiều nguồn gen động thực vật rừng đặc hữu, quý hiếm, nhất là các loài thú móng guốc cỡ lớn, đặc biệt quý hiếm phân bổ tập trung nhất của Việt Nam như bò rừng, bò tót… cần phải được bảo vệ nghiêm ngặt.

Khu BTTN Ea Sô trước áp lực “ăn rừng”.

Tuy nhiên, nhiệm vụ này dường như là “bất khả thi” đối với lực lượng quản lý bảo vệ rừng của Ban Quản lý dự án (BQLDA) Khu BTTN Ea Sô, bởi áp lực “ăn rừng” của người dân đang ngày đêm bủa vây mọi ngõ ngách của rừng…

Hàng trăm kiểu... “ăn rừng”

“Ăn rừng” là cách nói của cán bộ kiểm lâm Khu BTTN Ea Sô chỉ những người mà cuộc sống của họ chủ yếu dựa vào rừng, hay cụ thể hơn như chữ mà nhiều người hay dùng, đó là “lâm tặc”. Không giống như ở những vùng rừng khác, lâm tặc chỉ vào rừng để khai thác gỗ, ở Khu BTTN Ea Sô này đang phải chịu nhiều áp lực nặng nề hơn bởi hàng trăm kiểu “ăn rừng” khác nhau của người dân, đó là săn bắt thú, đặt bẫy thú, khai thác gỗ, phá rừng làm rẫy…

Ông Bùi Đình Kính giới thiệu các loại bẫy mà dân “ăn rừng” dùng để bẫy thú.

Theo thống kê, từ đầu năm đến nay, lực lượng kiểm lâm của Khu BTTN Ea Sô đã phát hiện và xử lý trên 100 vụ vi phạm lâm luật với 135 đối tượng; tháo dỡ, phá hủy và xử lý trên 500 bẫy thú các loại, tịch thu và xử lý trên 60 chiếc xe máy độ chế, thu giữ nhiều cưa máy, súng độ chế và nhiều công cụ “ăn rừng” khác. Đáng chú ý là trong số các vụ việc vi phạm nêu trên có đến 6 vụ nghiêm trọng đã được Hạt Kiểm lâm Khu BTTN Ea Sô chuyển các cơ quan tố tụng xử lý hình sự.

Điển hình là vụ việc xảy ra ngày 20-8 mới đây, tại tiểu khu 634 thuộc Khu BTTN Ea Sô phát hiện một đám cháy lớn gây thiệt hại trên 8 ha rừng tự nhiên và rừng trồng. Trớ trêu thay, nguyên nhân xảy ra cháy rừng lại là do… “sáng kiến” của một nhóm đối tượng đi săn. Theo lời khai của Nguyễn Quang Thắng (SN 1990) và Nguyễn Quang Hải (SN 1989) cùng trú thôn 6 xã Cư Prao (M’Drak) thì chính họ đã châm lửa đốt rừng nhằm tạo đường đi và tạo ra bãi săn thú(!)

Xe máy độ chế để vận chuyển gỗ của lâm tặc đang bị tạm giữ tại Hạt Kiểm lâm Khu BTTN Ea Sô.

Trước đó, ngày 26-4-2012, Hạt Kiểm lâm Khu BTTN Ea Sô đã phát hiện và bắt giữ đối tượng Cứ Ga Vàng trú thôn Giang Đông, xã Ea Dah (Krông Năng) về hành vi phá rừng trái phép. Theo kết luận giám định của cơ quan chức năng thì diện tích rừng bị Cứ Ga Vàng chặt phá là 0,81 ha, mức độ thiệt hại 100% với tổng mức độ thiệt hại về lâm sản và môi trường là trên 97 triệu đồng. Mới đây, TAND huyện Ea Kar đã đưa vụ án ra xét xử và tuyên phạt Cứ Ga Vàng 5 năm tù về tội hủy hoại rừng.

Lộng hành hơn là vụ Giàng A Tu, Hờ A Hủ và Sùng A Giang (đều trú thôn Giang Đông, xã Ea Dah) đã bị tổ tuần tra Hạt Kiểm lâm Khu BTTN Ea Sô bắt quả tang khi đang dùng cưa máy khai thác gỗ hương tại tiểu khu 619 vào đầu năm 2012. Qua điều tra tại hiện trường thì 3 đối tượng này đã khai thác 5 cây gỗ hương với khối lượng đo đếm được trên 19 m³. Vụ án đã được TAND huyện Ea Kar xét xử và tuyên phạt Giàng A Tu 30 tháng tù, Hờ A Hủ 24 tháng tù. Riêng Sùng A Giang sau đó đã bỏ trốn, hiện đã bị Công an huyện Ea Kar phát lệnh truy nã...

Không chỉ vào rừng săn bắt, khai thác gỗ, nhiều hộ dân còn ngang nhiên “cạo trọc” rừng của Khu bảo tồn để làm nương rẫy. Ông Bùi Đình Kính, Phó Hạt Kiểm lâm Khu BTTN Ea Sô bức xúc: Lực lượng kiểm lâm chúng tôi thì có giới hạn, trong khi đó người dân thì lăm le “ăn rừng” cả ngày lẫn đêm nên không thể nào kiểm soát xuể. Đơn cử như ở tiểu khu 632 hiện đang bị một số người Mông di cư tự do vào chiếm trái phép đất rừng để làm nương rẫy, tình hình rất nghiêm trọng. Trong đó phải kể đến các hộ như Vàng A Tả lấn chiếm 9.543m², hộ Sùng Thị Mo lấn chiếm 12.326m², hộ Vàng Thị Ca lấn chiếm 890 m²… Mặc dù chúng tôi đã nhiều lần có ý kiến đề nghị các cấp các ngành phối hợp giải quyết dứt điểm tình trạng này, nhưng đến nay tình hình vẫn không thay đổi. Và thực tế đáng buồn là người dân vẫn tiếp tục xâm hại rừng!

Tăng cường phối hợp để giữ rừng

Thực tế cho thấy, trên địa bàn quản lý của Khu BTTN Ea Sô ở các khu vực giáp ranh như huyện Krông Pa (Gia Lai), huyện Sông Hinh (Phú Yên) và huyện Krông Năng (Dak Lak), tình hình an ninh rừng đang diễn ra vô cùng phức tạp. Ông Lê Đắc Ý, Giám đốc BQLDA Khu BTTN Ea Sô than thở: “Chúng tôi đã tăng cường và áp dụng rất nhiều hình thức để ngăn chặn lâm tặc, đặc biệt là tăng cường tuần tra kiểm soát trong rừng nhằm phát hiện, bắt quả tang các đối tượng xâm hại rừng, và nhiều vụ việc đã được xử lý nghiêm theo đúng pháp luật. Trong khi đó, công tác phối hợp hoạt động giữa lực lượng quản lý bảo vệ rừng và quản lý lâm sản của các tỉnh giáp ranh vẫn chưa được các địa phương quan tâm quyết liệt. Điều này đã khiến cho áp lực xâm hại đến rừng từ các hướng Krông Pa, Sông Hinh và Krông Năng ngày càng lớn”. Cụ thể, trong năm 2011, Hạt đã tiến hành lập biên bản và xử lý 44 vụ việc, 35 đối tượng vi phạm là người ở tỉnh Phú Yên; 11 vụ, 17 đối tượng là người ở huyện Krông Pa (Gia Lai). Trong khi đó, chỉ trong 8 tháng đầu năm 2012, Hạt đã lập biên bản và xử lý 23 vụ, 32 đối tượng, trong đó bàn giao công an xử lý hình sự 2 vụ, 2 đối tượng là người ở Phú Yên và 25 vụ, 36 đối tượng ở tỉnh Gia Lai. Còn tại địa bàn giáp ranh với huyện Krông Năng, việc quản lý bảo vệ rừng cũng gặp rất nhiều khó khăn trong công tác kiểm tra, kiểm soát các đối tượng xâm hại đến rừng. Theo ông Kính, Phó Hạt Kiểm lâm thì lâm tặc đã lợi dụng sự thiếu ổn định trong công tác quản lý bảo vệ rừng của Ban Quản lý rừng phòng hộ đầu nguồn Krông Năng để xâm nhập vào Khu BTTN Ea Sô “ăn rừng”. Theo thống kê, trong 8 tháng đầu năm 2012, Hạt đã tiến hành lập biên bản và xử lý 17 vụ, 28 đối tượng thuộc huyện Krông Năng, trong đó bàn giao Công an huyện xử lý hình sự 3 vụ, 3 đối tượng về hành vi khai thác gỗ và phá rừng làm rẫy.

Ngược lại, trên địa bàn huyện Ea Kar, theo ông Kính thì hiện tượng người dân “ăn rừng” đã giảm đáng kể trong thời gian qua mà nguyên nhân chính nhờ công tác phối hợp nhịp nhàng, trách nhiệm và quyết liệt giữa chính quyền địa phương, và các cơ quan chức năng với BQLDA Khu BTTN Ea Sô. “Ở đây, chúng tôi thường xuyên phối hợp với Hạt Kiểm lâm huyện, Ban Lâm nghiệp các xã và chính quyền địa phương tổ chức họp dân các thôn buôn vùng đệm, vùng lân cận Khu bảo tồn để tuyên truyền, phát tờ rơi, ký kết giao ước không vi phạm… Nhờ đó, ý thức của người dân ngày càng được nâng cao, nhiều đối tượng trước đây chuyên “ăn rừng” nay đã bỏ nghề chuyển sang làm công việc khác. Trong khi đó, việc tuyên truyền vận động nhân dân ở những vùng khác thì không phải dễ, bởi còn nhiều thứ liên quan đến chính quyền sở tại…!” – ông Kính nói.

Thực ra, công tác phối hợp giữa BQLDA Khu BTTN Ea Sô với Hạt Kiểm lâm các huyện và chính quyền địa phương tại các khu vực vùng đệm cũng đã được triển khai và các bên cũng đã ký quy chế phối hợp. Tuy nhiên, theo ông Lê Đắc Ý thì công tác phối hợp này cần triển khai thường xuyên, tích cực và đồng bộ hơn nữa. Bên cạnh đó cũng cần phải có sự phối hợp ở cấp cao hơn để chỉ đạo các tổ chức chính trị - xã hội vào cuộc. Có như vậy mới mong nâng cao được hiệu quả quản lý bảo vệ rừng ở Khu BTTN Ea Sô trước áp lực “ăn rừng”…

Việt Cường