Loạn lãi suất huy động đồng Việt Nam: Bài toán cần lời giải

Nhìn vào thống kê, đánh giá của cơ quan quản lý Nhà nước chuyên ngành thì các tổ chức tín dụng (TCTD) đã và đang thực hiện nghiêm quy định về trần lãi suất huy động đồng Việt Nam (VNĐ). Tuy nhiên, theo phản ánh của đại diện nhiều TCTD, những gì diễn ra trong thực tế thì hoàn toàn ngược lại…

Theo đánh giá của Ngân hàng Nhà nước (NHNN) Việt Nam cũng như chi nhánh NHNN Dak Lak được đăng tải trên các phương tiện thông tin đại chúng thì thị trường tiền tệ tiếp tục có những chuyển biến tích cực; NHNN đã và đang tập trung cho công tác kiểm tra, kiểm soát và xử lý nghiêm các trường hợp vi phạm, nhất là hành vi huy động VNĐ vượt trần lãi suất. Tuy nhiên, trái ngược hoàn toàn với nhận định của cơ quan quản lý Nhà nước chuyên ngành, nhiều cán bộ của các TCTD khẳng định: quy định về trần lãi suất huy động VNĐ chỉ tồn tại trên giấy, tình trạng ngân hàng trả lãi suất tiền gửi cao hơn trần lãi suất huy động VNĐ mà nhiều người thường gọi là ngân hàng “đi đêm” với khách hàng diễn ra ngày càng phổ biến và tinh vi hơn. Theo ông B, cán bộ của một chi nhánh ngân hàng thương mại Nhà nước trên địa bàn: chưa bao giờ thị trường huy động vốn VNĐ lại lộn xộn như thời gian gần đây. Khi cuộc đua tranh giành khách hàng gửi tiết kiệm mới bắt đầu, chi nhánh của ông cũng thực hiện nghiêm quy định của Nhà nước, thẳng thừng từ chối đề nghị trả thêm lãi suất tiết kiệm của khách hàng. Vậy nhưng, ngày càng nhiều khách hàng tiền gửi, trong đó có không ít khách hàng truyền thống, thường xuyên có số dư tiền gửi từ vài trăm triệu đến cả tỷ đồng vẫn lần lượt rút tiền đi gửi nơi khác để hưởng lãi suất cao hơn, thì chi nhánh ông không thể “đứng ngoài cuộc” được nữa. “Trần lãi suất huy động bị phá vỡ trên diện rộng chứ không còn là hiện tượng như trước; khách hàng tiền gửi chỉ cần có vài trăm triệu đồng là có thể mặc cả với ngân hàng về lãi suất. Trên thị trường đã và đang xuất hiện đối tượng khách hàng tiền gửi chuyên mặc cả lãi suất thỉnh thoảng lại đến ngân hàng nơi họ đang gửi tiết kiệm và “dọa” rút tiền đi gửi nơi khác để hưởng lãi suất cao hơn, buộc ngân hàng này phải bấm bụng chi thêm” - ông B nói thêm. Mặc dù NHNN Việt Nam không thừa nhận có tình trạng lách trần lãi suất huy động VNĐ, nhưng trong báo cáo về hoạt động ngân hàng tháng 5-2011 của đơn vị này lại thể hiện: “Lãi suất cho vay VNĐ bình quân thực tế khoảng 18,3%/năm, tăng 3%/năm so với cuối năm 2010”, hoặc “chênh lệch giữa lãi suất cho vay và huy động VNĐ bình quân là 2,9%/năm”. Như vậy, tính lãi suất huy động bình quân đã lên đến 15,4%/năm, vượt xa trần lãi suất huy động VNĐ là 14%/năm (áp dụng cho các ngân hàng thương mại) và 14,5%/năm (áp dụng cho các quỹ tín dụng nhân dân cơ sở) đã được quy định tại Thông tư 02/2011/TT-NHNN. Lãnh đạo nhiều TCTD đề nghị NHNN Việt Nam điều chỉnh trần lãi suất huy động VNĐ cho phù hợp. Trường hợp giữ nguyên trần lãi suất huy động VNĐ thì phải có biện pháp phát hiện và xử lý nghiêm các trường hợp vi phạm để lập lại trật tự trên thị trường.

Khách hàng giao dịch tại Vietcombank Dak Lak.

Diễn biến trên thị trường cho thấy: cơ chế điều hành lãi suất huy động VNĐ trong bối cảnh hiện nay đang tỏ ra bất cập với diễn biến lãi suất huy động VNĐ thực tế tại các TCTD. Thực trạng này cần phải được giải quyết có hiệu quả càng sớm càng tốt nhằm minh bạch hóa thị trường tiền tệ nói chung, huy động vốn VNĐ nói riêng. Để làm được điều này, vấn đề quan trọng là cơ quan chức năng phải xác định chính xác nguyên nhân gây ra các cuộc đua lãi suất huy động VNĐ trong thời gian qua, cụ thể là loại hình ngân hàng nào có lỗi trong việc “châm ngòi” cuộc đua lãi suất. Về vấn đề này, hiện tồn tại hai quan điểm trái chiều: người nói là do các ngân hàng quy mô lớn, kẻ lại bảo tại các ngân hàng nhỏ. Trong thực tế, cả 2 quan điểm trên đều đúng nhưng cần xem xét ở những góc cạnh cụ thể. Những gì đã và đang diễn ra trên thị trường đã cho thấy: cũng đã có thời điểm, các ngân hàng nhỏ do quản trị kém, năng lực tài chính hạn chế, mức độ rủi ro thanh khoản cao nên thường phá rào trước, lôi kéo khách hàng và tiến tới “dẫn dắt” thị trường trong các cuộc chạy đua lãi suất, buộc các ngân hàng lớn cũng phải nâng lãi suất huy động lên để giữ chân khách hàng tiền gửi. Ngược lại, các ngân hàng lớn thì bị chỉ trích rằng ỷ thế có lượng vốn dồi dào, lãi suất bình quân thấp, sau khi đã đạt được các chỉ tiêu chính thì ra tay “bóp” các ngân hàng nhỏ bằng cách tăng lãi suất huy động VNĐ hoặc cho vay trên thị trường liên ngân hàng với lãi suất cao hơn rất nhiều so với lãi suất huy động từ dân cư và các tổ chức khác. Theo ý kiến này, hiện nay còn xuất hiện tình trạng một số ngân hàng chỉ tập trung vào huy động vốn để cho vay trên thị trường liên ngân hàng mà không muốn cho vay đối với hoạt động sản xuất kinh doanh vì mức chênh lệch lãi suất thấp, rủi ro lại cao.

Theo ý kiến một số chuyên gia trong lĩnh vực tài chính-ngân hàng, trước mắt, NHNN Việt Nam cần tập trung xác định, phân tích đâu là nguyên nhân chính gây ra các cuộc đua lãi suất huy động VNĐ. Đồng thời, chủ động sử dụng các công cụ lãi suất chiết khấu, lãi suất tái cấp vốn, dự trữ bắt buộc để điều tiết lãi suất thị trường.