Giải pháp chăm sóc sầu riêng khi trồng xen trong vườn cà phê

So với những vườn cà phê trồng thuần (không xen cây ăn quả) thì những vườn cà phê được trồng xen các loại cây ăn quả (đặc biệt là sầu riêng) ít bị ảnh hưởng do thiếu nước trong mùa khô Tây Nguyên. Có thể nói, khi trồng xen sầu riêng trong cà phê đã tạo một hệ sinh thái cân bằng hơn, bền vững giữa cây trồng, môi trường và các sinh vật liên quan. Vào mùa khô, khi nhiệt độ cao, tầng lá sầu riêng bên trên “che chắn” bớt ánh sáng trực xạ, làm giảm nhiệt hơn trong vùng tiểu khí hậu của vườn, hạn chế sự thoát hơi nước từ khí khổng cây cà phê và hạn chế sự bốc hơi nước từ mặt đất, giảm mất đạm trong đất. Rễ cọc sầu riêng ăn sâu vào lòng đất, khai thác được tầng nước ngầm trong đất, ít cạnh tranh nước đối với cây cà phê. Theo kinh nghiệm của nhiều vườn trồng xen sầu riêng - cà phê, cây sầu riêng chưa phải là ký chủ chính của các đối tượng sâu bệnh hại cà phê nên ít ảnh hưởng đến việc phát sinh, phát triển sâu bệnh cà phê khi được trồng xen.

Vườn cà phê xen sầu riêng của anh Võ Tiến Dũng (thôn 2, xã Ea Tu, TP. Buôn Ma Thuột) mang lại thu nhập cao.

Để khắc phục bệnh chảy mủ ở thân, cành sầu riêng do nấm Phytophthora palmivora gây ra, trước khi trồng cần xử lý đất bằng các loại thuốc gốc đồng, hoặc sau khi trồng, vào đầu mùa mưa nên phun phòng bệnh bằng một số loại thuốc trừ bệnh như Ridomil Gold 68WG, Aliette 800WG… Nếu xuất hiện bệnh cháy lá, chết ngọn do nấm Rhizoctonia solani gây ra có thể dùng Benomyl, Rovral hoặc Ridomil… phun với nồng độ và liều lượng theo khuyến cáo của nhà sản xuất.  Ngoài ra cần tạo tán cây thông thoáng, cắt bỏ những cành ở gốc (từ 1m trở xuống), cắt bỏ cành khô, cành yếu, cành bệnh, thoát nước trong vườn tốt, làm vệ sinh vườn; trồng với mật độ hợp lý và bón phân đầy đủ cây sinh trưởng và phát triển tốt sẽ kháng được sâu, bệnh.

Lưu ý là không được bón phân cho sầu riêng cùng với chế độ dinh dưỡng như cà phê. Sầu riêng là loại cây nhiệt đới điển hình, yêu cầu lượng mưa hằng năm từ 1.500 đến 2.000 mm, phát triển tốt trên đất thịt pha cát, thịt pha sét và rất tốt trên đất đỏ bazan có tầng dày, giàu chất hữu cơ và thoát nước tốt (rễ sầu riêng rất mẫn cảm với với ngập úng). Chất lượng của quả sầu riêng được quyết định bởi vị ngọt đậm đà và múi sầu riêng không bị sượng. Trái sầu riêng bị sượng và không ngọt đậm là do thời kỳ nuôi trái giữa lá chồi non và trái có sự cạnh tranh dinh dưỡng, vì thế trong thời kỳ này cần điều tiết hàm lượng dinh dưỡng (đa, trung, vi lượng) hợp lý. Theo GS.TS Trần Thế Tục, hàm lượng dinh dưỡng cần cung cấp cho mỗi cây sầu riêng theo nhu cầu sinh lý qua các thời kỳ như sau: Năm bắt đầu cho quả cần bón mỗi cây là 500 gam đạm (N) + 250 gam lân (P₂O₅)   + 250 gam Kali (K₂O), chia làm 3 lần bón. Lần 1 bón trước khi cây ra hoa là 1/3 đạm + ½ Kali; lần thứ hai bón khi quả có đường kính 10 – 15 cm là 1/3 đạm + ½ Kali; lần thứ 3 bón sau khi thu hoạch là 1/3 đạm + toàn bộ lân. Từ lượng phân nguyên chất nêu trên sẽ quy ra các loại phân vô cơ để bón phù hợp cho mỗi cây sầu riêng. Đây là quy trình chung song còn tùy thuộc vào độ màu mỡ của từng chân đất để có chế độ bón thích hợp nhất. Theo kinh nghiệm, không được bón đạm nhiều trong thời kỳ nuôi trái vì phân đạm kích thích chồi non phát triển sẽ ảnh hưởng đến sự phát triển đến trái. Thời kỳ ra trái, cây cần nhiều kali nên có thể kết hợp phun định kỳ phân KNO₃ (Nitrat Kali) qua lá; phun từ  3-4 đợt, cách nhau 15 – 20 ngày sau khi đậu trái. Không nên dùng KCl  bón cho sầu riêng vì chất Clo có thể làm cho sầu riêng bị sượng, nên dùng phân K₂SO₄ (sulfat kali), chú ý khi dùng các loại phân hỗn hợp (NPK) vì các phân này có khi cũng trộn từ KCl. Ngoài ra cần cung cấp thêm Canxi (Ca) và Manhê (Mg) qua lá để chất lượng thịt quả ngon hơn.

Thời gian từ khi sầu riêng nở hoa đến thu hoạch khoảng 4 tháng, cây trưởng thành đang thời kỳ cho quả sung sức có thể cho từ 50 đến 70 quả/cây. Nếu chăm sóc tốt số lượng quả trên cây/năm cao hơn nhiều. Thông thường, theo sinh lý cây sầu riêng, quả già thường rụng vào ban đêm và sáng sớm, quả chín không giữ được lâu, chỉ được trong một tuần lễ. Để khắc phục nhược điểm này, hiện nay người thu mua sầu riêng không chờ đến khi sầu riêng già rụng, mà có thể đánh giá quả sầu riêng trên cây đã đủ già, bảo đảm chất lượng sẽ thu hái tập trung và ủ chín. Thu hoạch tập trung sẽ giảm công lao động và công quản lý vườn, giảm giá thành sản phẩm tăng hiệu quả kinh tế.

 Cẩm Lai