Bài toán việc làm cho lao động nông thôn sau học nghề - cần một lời giải tối ưu

Việc thực hiện đề án đào tạo nghề cho lao động nông thôn của Thủ tướng Chính phủ (Đề án 1956) đã mở ra nhiều cơ hội cho người lao động. Tuy nhiên, bên cạnh đó vẫn còn nhiều khó khăn, thách thức đối với địa phương trong việc tìm lời giải  tối ưu cho bài toán việc làm lao động nông thôn sau đào tạo.

Cơ hội học nghề và việc làm cho người lao động
Qua một năm thực hiện Đề án 1956, 40 cơ sở dạy nghề trên địa bàn tỉnh đã đào tạo nghề cho hơn 16.000 người, trong đó số người được hỗ trợ học nghề từ đề án lao động nông thôn là 2.296 người, 128 người thuộc hộ nghèo, người khuyết tật và 1.608 người dân tộc thiểu số. Ông Nguyễn Tấn Hùng, Giám đốc Sở Lao động - Thương binh và Xã hội, nhận xét: “Nhìn chung đã có những chuyển biến trong việc đào tạo và chọn nghề của người lao động, các nghề phi nông nghiệp đã được lựa chọn nhiều hơn các nghề nông nghiệp - điều này phù hợp với chiến lược đào tạo nghề nông thôn theo xu hướng bền vững của Bộ LĐTB&XH. Các trung tâm dạy nghề, hướng nghiệp trong tỉnh không chỉ chú trọng các ngành nghề phổ thông, mà còn mở ra các ngành nghề đào tạo mới thiết thực. So với trước, đội ngũ lao động qua đào tạo bây giờ thực tế, năng động hơn. Công nhân sau khi tốt nghiệp ra trường tự tìm việc làm có thu nhập phù hợp với công sức của mình. Qua khảo sát cho thấy trên 80% số lao động nông thôn có việc làm sau đào tạo và 75% có việc làm phù hợp với nghề được đào tạo ”.

Theo Dự thảo Đề án đào tạo nghề nông thôn đến năm 2020 của tỉnh thì kinh phí thực hiện Đề án giai đoạn 2011-2020 là 400 tỷ đồng dạy nghề cho lao động nông thôn; đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ cán bộ, công chức cấp xã. Nông dân có thể nắm bắt và mạnh dạn ứng dụng khoa học - kỹ thuật vào sản xuất một cách thuần thục. Những lớp học nghề ngắn ngày này đã mở ra nhiều cơ hội để người nông dân cải tiến phương pháp sản xuất, phát triển kinh tế… Ông Nguyễn Văn Cường ở xã Vụ Bổn, huyện Krông Pak chia sẻ: “Được đào tạo 3 tháng lớp sửa chữa máy nông nghiệp, tôi thấy rất thiết thực và hiệu quả vì từ nay tôi đã tự sửa được máy nông cụ, máy bơm tưới phục vụ sản xuất đỡ tốn công sức, tiền của mỗi khi máy hỏng. Đồng thời tôi còn giúp được rất nhiều bà con trong vùng nữa…”

Qua khảo sát mới nhất của các ngành chức năng, hiện nay cả tỉnh có 6.186 doanh nghiệp, thu hút khoảng 102.377 lao động. Dự kiến đến năm 2015, trên địa bàn tỉnh sẽ có khoảng 8.686 doanh nghiệp (tăng 500 doanh nghiệp/năm), góp phần tạo thêm khoảng 5.000 chỗ làm việc mới cho người lao động. Như vậy nhu cầu đào tạo nghề mới cho lao động nông thôn là rất lớn, chưa kể đào tạo lại cho số lao động hiện đã có nghề. Hàng năm số người có nhu cầu học nghề để đi lao động có thời hạn ở nước ngoài là 500 người. Dự báo nhu cầu sử dụng lao động của các doanh nghiệp và cơ sở sản xuất kinh doanh vào năm 2015 là 14.400 người và năm 2020 là 17.500 người. Điều này cho thấy sẽ có rất nhiều cơ hội việc làm được mở ra cho người lao động. Ông Huỳnh Minh Dương, Giám đốc Trung tâm dạy nghề huyện Ea Kar cho biết: sau 1 năm triển khai thực hiện Đề án 1956, Trung tâm đã mở nhiều lớp trồng trọt, bảo vệ thực vật, chăn nuôi, sửa chữa máy nông nghiệp, may, … và lao động được đào tạo đến đâu có việc làm ngay đến đó. Với hình thức đưa dạy nghề đến tận thôn, buôn giảm chi phí tối đa cho người học.

Dạy nghề sửa chữa điện tử cho thanh niên dân tộc thiểu số ở huyện Krông Pak.

Những khó khăn khi thực hiện Đề án
Nhìn chung, đến nay Đề án “Đào tạo nghề cho lao động nông thôn đến năm 2020” theo Quyết định 1956 của Thủ tướng Chính phủ đã được triển khai trên toàn tỉnh. Tuy nhiên, công tác điều tra khảo sát nhu cầu học nghề của lao động nông thôn và nhu cầu sử dụng lao động của các doanh nghiệp còn lúng túng, việc khai thác thông tin, tư vấn nghề cho lao động còn hạn chế, đến nay Đề án dạy nghề lao động nông thôn giai đoạn 2011-2020 của tỉnh vẫn chưa được phê duyệt. Bên cạnh những cơ hội mà Đề án 1956 mang lại thì vẫn còn những tồn tại, bất cập và thách thức đặt ra không nhỏ. Nhiều cơ sở đào tạo nghề được đầu tư mua sắm các trang thiết bị với kinh phí khá lớn nhưng quá trình khai thác phục vụ công tác đào tạo chưa phát huy đầy đủ các chức năng. Hầu hết cán bộ, giáo viên chưa được biên chế mà chủ yếu là hợp đồng nên chưa thật sự tâm huyết với nghề đã ảnh hưởng đến chất lượng đào tạo. Công tác giám sát, đánh giá cũng như tuyên truyền cho người dân theo học các lớp đào tạo nghề ở nông thôn còn nhiều hạn chế. Công tác hướng nghiệp, đào tạo nghề đáp ứng yêu cầu phát triển của địa phương gặp nhiều khó khăn như tay nghề, chất lượng đội ngũ lao động sau khi đào tạo còn thấp, trong khi nhu cầu tuyển dụng thì cao. Lao động nông thôn chiếm tỷ lệ chủ yếu nên lực lượng lao động sau đào tạo chưa có việc làm ổn định hoặc mang lại thu nhập và hiệu quả kinh tế là còn khá lớn. Mỗi năm, tỉnh có hàng nghìn lao động tìm được việc làm mới ở tỉnh ngoài. Tuy nhiên, lực lượng này vẫn chủ yếu là lao động phổ thông, chưa có tay nghề hoặc tay nghề yếu, thiếu tác phong công nghiệp. Do đó, số lao động tìm được công việc phù hợp, mức lương cao ở ngoài tỉnh còn rất ít. Theo ông Nguyễn Ngọc Giao, Phó phòng LĐ-TB&XH huyện Cư M’gar thì do địa phương còn thiếu nhà máy, xí nghiệp nên số lao động nông thôn sau học nghề rất khó tìm được việc làm tại chỗ. Phần lớn lao động này phải loay hoay đi tìm việc làm ngoài tỉnh… Vấn đề bất hợp lý hiện nay là nhiều địa phương trước khi khai giảng lớp dạy nghề phải phối hợp với chính quyền vận động người dân đi học và chuyện vận động này không hề đơn giản. Bởi một số nơi  chưa có sự vào cuộc quyết liệt của lãnh đạo địa phương. Một thực trạng nữa là sự liên kết giữa các cơ sở đào tạo nghề và doanh nghiệp trong tỉnh còn lỏng lẻo…

Người lao động sau khi được dạy nghề phải có việc làm mang lại hiệu quả kinh tế và ứng dụng được kiến thức đã học. Trong ảnh: Công nhân đóng gói cà phê Trung Nguyên.

Đâu là lời giải?
Ông Y Dhăm ÊNuôl, Phó Chủ tịch thường trực UBND tỉnh cho biết: Thời gian tới, tỉnh sẽ xem xét, phê duyệt “Đề án dạy nghề lao động nông thôn giai đoạn 2011-2020” để nhanh chóng triển khai thực hiện. Trong đó mục tiêu là đến năm 2020 tỉnh sẽ có 60 cơ sở dạy nghề; 176.280 người được học nghề, (91.825 người được học nghề từ sự hỗ trợ của Đề án). Để người lao động ở nông thôn sau khi được đào tạo có việc làm phát huy hiệu quả, tỉnh sẽ chỉ đạo, huy động sự vào cuộc của các ban, ngành, chính quyền địa phương và doanh nghiệp, tổ chức trên địa bàn…

Tuy nhiên, để Đề án phát huy được hiệu quả bền vững thì phải có thêm những giải pháp đồng bộ sao cho người lao động nông thôn sau khi được học nghề không chỉ có việc làm mà việc làm đó phải mang lại hiệu quả kinh tế và thu nhập cao. Cụ thể: cần phải giáo dục ý thức về việc làm cho mọi người, nhất là học sinh ngay từ cấp trung học cơ sở để khi vào đời, các em ý thức được trách nhiệm công dân và quyết định được cuộc sống. Cần phải bổ sung đội ngũ cán bộ kỹ thuật ở địa phương, kiên trì bám sát cơ sở, hướng dẫn kỹ thuật theo cách “cầm tay chỉ việc” và hướng dẫn “đầu bờ” để giúp người dân tuân thủ chính xác vận dụng tốt những kiến thức được học (đặc biệt là đối với đồng bào dân tộc thiểu số). Bên cạnh đó phải phát triển mạnh doanh nghiệp vừa và nhỏ trong đó có làng nghề và kinh tế trang trại, thu hút người lao động tới làm việc tạo ra thu nhập cao và ổn định hơn. Đồng thời, cần quy hoạch cụ thể các khu, cụm công nghiệp để người lao động có điều kiện và thời gian được tham gia đào tạo nghề. Nâng cao hiệu quả hoạt động giao dịch việc làm trên thị trường thông qua việc quy hoạch tổng thể hệ thống Trung tâm giới thiệu việc làm, đầu tư nâng cao năng lực các trung tâm này, mở rộng, mang thông tin việc làm đến tận vùng sâu, vùng xa, vùng đồng bào dân tộc thiểu số…