Làng giữa rừng Buôn Ja Wầm… và những hệ lụy

Hơn chục năm nay, hàng trăm hộ dân di cư tự do “nhảy dù” vào sống giữa khu vực rừng do Công ty TNHH MTV Lâm nghiệp Buôn Ja Wầm (thuộc địa bàn xã Ea Kiết, huyện Cư M’gar) quản lý, đã gây ra nhiều hệ lụy.

Rừng bị tàn phá lấy đất dựng nhà và sản xuất.

Công ty TNHH MTV Lâm nghiệp Buôn Ja Wầm hiện đang quản lý, bảo vệ 8.891 ha rừng, sản xuất 400 ha cà phê và 77 ha cao su. Cũng như nhiều chủ rừng khác trên địa bàn tỉnh, khu vực rừng do Công ty TNHH MTV Lâm nghiệp Buôn Ja Wầm quản lý luôn chịu nhiều áp lực, vì xung quanh rừng đang có hàng nghìn người dân các xã Ea Kiết, Ea M’droh, Ea Ta (huyện Cư M’gar) sinh sống. Thậm chí từ năm 1999 đến nay, hàng trăm hộ dân, chủ yếu là bà con di cư tự do từ các tỉnh miền núi phía Bắc đã vào “lập làng” giữa rừng, khiến cho công tác giữ rừng của Công ty TNHH MTV Lâm nghiệp Buôn Ja Wầm thêm chồng chất khó khăn.

Ông Trần Thanh Lâm, Phó Tổng giám đốc Công ty TNHH MTV Lâm nghiệp Buôn Ja Wầm cho biết: Mặc dù lực lượng bảo vệ rừng của Công ty đã có nhiều nỗ lực, giữ rừng bằng cả tính mạng nhưng rừng vẫn mất từng ngày. Theo thống kê sơ bộ đã có hơn 400 ha rừng bị phá, lấn chiếm để lấy đất sản xuất và định cư. Nóng nhất là tình trạng phá rừng diễn ra ồ ạt, công khai tại các tiểu khu 540, 544 và 547. Từ năm 1999 đã xảy ra tình trạng hàng chục hộ người dân tộc thiểu số di cư tự do từ huyện Krông Bông “nhảy dù” vào giữa rừng để phá rừng, lập làng định canh, định cư. Chủ rừng phối hợp với chính quyền địa phương nhiều đợt tổ chức đưa bà con trở lại huyện Krông Bông nhưng không thành. Và cứ sau mỗi đợt đưa dân ra khỏi rừng, thì số dân trở lại rừng càng đông hơn. Năm 1999 chỉ có hơn chục hộ; đến năm 2009 tăng lên 82 hộ và đến tháng 9-2012 đã có 131 hộ, với 695 nhân khẩu, chủ yếu là đồng bào các tỉnh miền núi phía Bắc đến định cư ngay tại các tiểu khu 540, 544 và 547. Diện tích rừng bị 131 hộ dân này phá để lấy đất dựng nhà lập vườn, làm rẫy lên đến 385 ha, bình quân mỗi hộ phá hơn 2,9 ha.

Gỗ khai thác trái phép tàng trữ tại một nhà dân.

Chúng tôi được anh Tưởng Đức Nguyên cùng đồng đội thuộc Trạm Kiểm soát cơ động của Công ty dẫn đường lội suối, xuyên rừng để vào các làng trong và làng ngoài của 131 hộ dân di cư tự do. Tại đây rừng đã bị phá tan hoang, nhiều quả đồi không còn dấu tích của rừng, mà thay vào đó là những rẫy điều, cà phê, hồ tiêu và nhà cửa. Sống giữa rừng, nên 100% hộ ở làng di cư tự do này phá rừng lấy gỗ dựng nhà, nhiều căn nhà được dựng bằng gỗ khá rộng rãi với khối lượng gỗ lớn. Đi một vòng quanh các điểm dân di cư tự do ở đây, chúng tôi còn phát hiện khá nhiều hộ công khai chất chứa gỗ lậu ngay trong nhà, lực lượng bảo vệ rừng tận mắt thấy nhưng không xử lý được.

Không di dời được dân di cư tự do ra khỏi rừng, năm 2003 UBND tỉnh đã ban hành Quyết định thành lập “khu dân cư mới” thuộc xã Ea Kiết; đồng thời huyện Cư M’gar cho lập điểm trường ngay giữa rừng, bảo đảm việc học hành cho khoảng 200 học sinh từ mẫu giáo đến lớp 4. Đến ngày 21-1-2009, UBND tỉnh phê duyệt Dự án định cư cho 82 hộ, với 400 nhân khẩu di cư tự do, với mục đích đưa bà con ra định cư ngoài bìa rừng, với tổng kinh phí dự kiến 13,5 tỷ đồng. Thế nhưng, do thiếu vốn, nên đến tháng 9-2012, Dự án mới khởi động. Trong khi đó, số dân di cư tự do tăng nhanh, từ 82 hộ năm 2009, nay đã lên tới 131 hộ. Mặt khác, việc triển khai Dự án gặp phải nhiều vướng mắc, phần lớn hộ dân không muốn di dời nhà cửa đã tương đối ổn định để ra khu định cư mới. Trao đổi với chúng tôi, chị Vàng Thị Duôn, bà Lầu Thị Say và chị Dương Thị Song cho rằng: Nếu ra khu định cư mới, hằng ngày bà con phải đi tới 4-5 km đường rừng, mới vào được khu vực sản xuất, rất bất tiện!

Tìm hiểu trên thực tế, chúng tôi cho rằng, để xảy ra tình trạng hàng trăm hộ dân tự ý phá rừng lấy đất định canh, định cư ngay giữa rừng trong thời gian hơn chục năm trời là do ngay từ đầu các cấp chính quyền đã thiếu cương quyết, không đưa ra giải pháp căn cơ nhằm di dời dân ra khỏi rừng, không kịp thời bố trí khu tái định canh và tái định cư ổn định. Đến khi bà con đã dựng nhà cửa, lập vườn ổn định mới tiến hành di dời dân vừa tốn tiền bạc của Nhà nước, vừa hao tổn công sức của dân, mà chưa chắc đã đạt được mục tiêu đề ra. Thiết nghĩ, việc tổ chức định cư cho 131 hộ dân di cư tự do đang sống trong rừng Buôn Ja Wầm là hết sức cấp thiết, và phải bảo đảm các điều kiện thiết yếu như: điện, đường, trường, trạm và nước sinh hoạt cho bà con. Thế nhưng, muốn thành công các cấp chính quyền từ xã đến tỉnh phải thực hiện một cách cương quyết dựa trên những chính sách về hỗ trợ định canh, định cư và những quy định của pháp luật về bảo vệ tài nguyên rừng. Việc bố trí 385 ha đất sản xuất cho 131 hộ cũng phải được tính toán sao cho công bằng (nên chia theo số hộ và số nhân khẩu từng hộ), không giao theo hiện trạng, bởi nếu làm như vậy sẽ kích thích tình trạng phá rừng. Gần 5 km đường từ khu định cư tới vùng đất sản xuất cũng phải được đầu tư, tạo thuận lợi cho bà con trong việc đi lại. Bên cạnh đó, chủ rừng và các cơ quan chức năng cần điều tra làm rõ xử lý nghiêm hành vi phá rừng, nhất là phá rừng với diện tích lớn và chống người thi hành công vụ có tổ chức, gây hậu quả nghiêm trọng; phát hiện và ngăn chặn kịp thời nạn mua bán đất trái phép để kiếm lời.

Bình Định