Cử tri Hà Lan nói "Không" với chủ nghĩa dân túy kiểu sai lầm

Chính giới châu Âu dường như đã phần nào trút được gánh nặng sau khi đảng “Nhân dân vì tự do và dân chủ” (VVD) của Thủ tướng Hà Lan Mark Rutte giành thắng lợi trong cuộc bầu cử Hạ viện ngày 15-3, vượt qua đảng “Vì tự do” (PVV) của nhân vật cực hữu, dân túy và theo chủ nghĩa bản địa bài ngoại Geert Wilders, vốn dẫn sít sao trong các cuộc thăm dò dư luận trước bầu cử.

Mặc dù Hà Lan chỉ có dân số 17 triệu người, tương đương khoảng 1/4 so với dân số Pháp và 1/5 so với Đức; cuộc bầu cử ở Hà Lan cũng chỉ là một trong 3 cuộc bầu cử quan trọng diễn ra trong năm nay ở châu Âu, nhưng nó thu hút sự quan tâm đặc biệt, bởi đây được coi là thước đo mức độ ủng hộ các chính đảng và các nhân vật có quan điểm cực hữu ở cả châu Âu. 

Thủ tướng Hà Lan Mark Rutte vui mừng khi kết quả thăm dò dư luận ngay tại các điểm bỏ phiếu cho thấy chiến thắng rõ ràng cho đảng VVD của ông. (Ảnh: Getty Images)

Và kết quả nói trên ở Hà Lan đã giúp xoa dịu mối lo ngại, nhất lại tại các nước cũng chuẩn bị bầu cử như Pháp và Đức, về xu hướng trỗi dậy của chủ nghĩa dân túy và chủ nghĩa bảo hộ sau khi Anh lựa chọn rời Liên minh châu Âu (EU) và ông Donald Trump đắc cử Tổng thống Mỹ. 

Mặc dù kết quả chính thức đến ngày 21-3 mới được Uỷ ban bầu cử Hà Lan công bố, song kết quả kiểm phiếu sơ bộ cho thấy đảng VVD của Thủ tướng Mark Rutte dự kiến giành được 32 ghế trong Hạ viện 150 ghế. Về thứ hai là đảng “Lời kêu gọi Dân chủ Cơ đốc giáo” (CDA), được 20 ghế. Đảng cực hữu PVV và đảng “Những người Dân chủ 66” (D66) cùng đứng thứ 3 với 19 ghế. Tiếp theo là đảng Cánh tả Xanh (GroenLinks), 16 ghế, và đảng Xã hội chủ nghĩa (SP) 14 ghế.

Trong phát biểu đầu tiên sau khi có kết quả sơ bộ, Thủ tướng Mark Rutte khẳng định “cử tri Hà Lan đã nói "Không" với chủ nghĩa dân túy kiểu sai lầm và lựa chọn những chính sách đã giúp nền kinh tế của Hà Lan phát triển mạnh mẽ". “Tôi nghĩ đây là tin tốt lành cho châu Âu” - Bộ trưởng Quốc phòng Hà Lan Jeanine Hennis-Plasschaert khẳng định - “Như Thủ tướng Mark Rutte, nhà lãnh đạo của chúng ta vừa tuyên bố tuần trước và đầu tuần này, rằng chúng ta phải đánh bại một loại chủ nghĩa sai trái. Chúng ta đã làm được điều đó ngày hôm nay. Vì vậy, tôi tin rằng Đức, Pháp và tất cả những quốc gia khác với các cuộc bầu cử sắp tới có thể sẽ có hành động tương tự”.

Trong khi đó, Chủ tịch Ủy ban châu Âu Jean-Claude Juncker đã đánh giá đây là một "cuộc bầu cử cho châu Âu, chống lại các thành phần cực đoan".
Ngoại trưởng Pháp Jean-Marc Ayrault thì gửi lời chúc mừng tới Thủ tướng Mark Rutte và nhấn mạnh kết quả nói trên đã dập tắt sự trỗi dậy của phe cực hữu, đồng thời phản ánh mong muốn của cử tri Hà Lan về một "châu Âu mạnh mẽ hơn".

Thủ tướng Đức Angela Merkel gọi cử tri Hà Lan là “những nhà vô địch”. Phần lớn các chính trị gia Đức đánh giá cao ông Rutte và cho rằng việc ông chiến thắng là tín hiệu cho một xã hội mở. Chánh Văn phòng Thủ tướng, Peter Altmaier và Ngoại trưởng Đức Sigma Gabriel đều lên tiếng cho rằng đây là một kết quả tuyệt vời.

Ứng viên tranh cử Thủ tướng Đức của Đảng Dân chủ xã hội (SPD) Martin Schulz, Chủ tịch Đảng tự do (FDP) Christian Lindner đều chia sẻ họ đã "thở phào nhẹ nhõm" khi ông Geert Wilder không thể chiến thắng và cho rằng cần "phải tiếp tục chiến đấu cho một châu Âu mở cửa và tự do".

Theo giới phân tích, một trong những lý do giúp đem lại chiến thắng cho ông Rutte, đó là tỷ lệ cử tri Hà Lan tham gia bỏ phiếu khá cao, tới 81%, mức cao kỷ lục trong hơn 3 thập kỷ qua. Trong đó, tỷ lệ cử tri trẻ, vốn phản đối chính sách chống nhập cư và ủng hộ liên kết EU, chiếm tỷ lệ rất cao, nên đã gây bất lợi cho ông Wilder.

Với kết quả nói trên, đảng VVD sẽ giành quyền đứng ra thành lập liên minh cầm quyền mới, và Thủ tướng Rutte gần như chắc chắn sẽ tiếp tục giữ chức nhiệm kỳ thứ ba. Các đối tác mà đảng VVD có thể lựa chọn liên minh là đảng CDA và D66, cùng với một đảng khác thuộc phe cánh tả.

Báo chí châu Âu nhận định rằng rất may là người dân Hà Lan vẫn giữ được sự "khoan dung", tỉnh táo để không đánh đồng và tức giận thái quá trước những khủng hoảng mà đất nước này cũng như toàn châu Âu đang phải hứng chịu.

Hơn thế nữa phải thừa nhận chính phủ Hà Lan do Thủ tướng Mark Rutt dẫn đầu đã đưa đất nước đạt được tăng trưởng kinh tế trở lại, nợ công giảm. Liên minh cầm quyền cũng đưa ra nhiều cam kết phát triển kinh tế và tạo việc làm, tạo lòng tin cho cử tri. Thêm vào đó, cuộc bầu cử cho thấy người dân Hà Lan đã cảnh giác trước nguy cơ trỗi dậy mạnh mẽ của chủ nghĩa dân tộc, dân túy cực đoan.

Cử tri bỏ phiếu tại điểm bầu cử ở The Hague ngày 15-3. (Ảnh: THX/TTXVN)

Tuy nhiên, nhìn vào kết quả cũng cho thấy thách thức không nhỏ đối với chính quyền mới của Hà Lan khi mà sự chia rẽ đang ngày một lớn. Giới phân tích cho rằng quá trình thương lượng thành lập chính phủ mới có thể kéo dài hàng tháng. Và mặc dù dẫn đầu, song đảng VVD bị mất tới 9 ghế so với 41 ghế trong Quốc hội đương nhiệm. Trong khi đó, nếu so với 12 ghế trong Quốc hội hiện nay, việc giành được 19 ghế trong cuộc bầu cử năm nay đã là chiến thắng bước đầu của đảng cực hữu PVV.

Nó cũng cho thấy trật tự chính trị ở châu Âu bắt đầu có những thay đổi. 

Chính vì vậy, cũng trong phát biểu đầu tiên khi có kết quả sơ bộ, Thủ tướng Rutte đã nhấn mạnh mục tiêu quan trọng nhất vào thời điểm hiện tại là củng cố sự đoàn kết và thành lập một chính phủ ổn định.

Trong bối cảnh chủ nghĩa dân túy ở châu Âu đang tìm mọi cách tấn công toàn diện vào các nguyên tắc cơ bản của sự hội nhập châu Âu, kết quả cuộc bầu cử ở Hà Lan đã phần nào đã giải tỏa được mối lo về sự "lên ngôi" của tâm lý hoài nghi chán ghét châu Âu. Kết quả này được cho là sẽ có tác động không nhỏ đến hai cuộc bầu cử quan trọng khác ở châu Âu trong năm nay, đó là cuộc bầu cử tổng thống Pháp (vào cuối tháng 4, đầu tháng 5) và cuộc tổng tuyển cử ở Đức (vào tháng 9 tới). 

Tuy nhiên, trong bối cảnh châu Âu vẫn phải đương đầu với những thách thức khi tăng trưởng kinh tế thấp, tỷ lệ thất nghiệp cao, bất bình đẳng xã hội chưa thể giải quyết, làn sóng nhập cư ồ ạt kéo theo những vấn đề về an ninh và xã hội... đây sẽ là mảnh đất màu mỡ để tâm lý bất mãn đối với các chính phủ gia tăng. Bởi vậy, nguy cơ của chủ nghĩa dân túy ở châu Âu vẫn chưa thể loại trừ.

Dương Hà (Theo VOV, TTXVN)