Căng thẳng vùng Vịnh: Các nước Arab gia tăng sức ép lên Qatar

Cuộc khủng hoảng ngoại giao nghiêm trọng tại vùng Vịnh sau khi một loạt các quốc gia trong khu vực do Saudi Arabia dẫn đầu đồng loạt cắt đứt quan hệ ngoại giao và kinh tế với Qatar vẫn chưa có hướng giải quyết. 

Trong nỗ lực tìm cách gia tăng sức ép lên Qatar, ngày 10-7, giới chức Saudi Arabia đã công bố nội dung của một hiệp ước bí mật mà Doha và các nước vùng Vịnh đạt được cách đây 4 năm nhằm củng cố các cáo buộc rằng Doha hậu thuẫn khủng bố và can thiệp vào công việc nội bộ của các quốc gia vùng Vịnh. 

Trong một tuyên bố chung, 4 nước gồm Saudi Arabia, Bahrain, Các Tiểu vương quốc Arab thống nhất (UAE) và Ai Cập cho biết việc công bố nội dung hiệp ước trên, vốn nhằm dàn xếp một mâu thuẫn trước đây giữa Qatar và các nước láng giềng vùng Vịnh, đã cho thấy Doha không đáp ứng và hoàn toàn vi phạm các cam kết của mình về việc không can thiệp vấn đề chính trị của các nước láng giềng. 

Một góc thành phố Doha. (Ảnh: AP)

Trên thực tế, nội dung của Hiệp ước năm 2013 đã được hãng tin CNN tiết lộ đầu tiên trước khi giới chức Saudi Arabia công bố với truyền thông xã hội.

Hiệp ước này do Quốc vương Saudi Arabia lúc bấy giờ Abdullah bin Abdulaziz, Quốc vương Qatar Tamim bin Hamad Al Thani và Quốc vương nước Kuwait Sheikh Sabah Al-Ahmad Al-Jaber Al-Sabah ký kết tại thủ đô Riyadh của Saudi Arabia; trong khi văn kiện về cơ chế thực thi được 6 ngoại trưởng của các nước thuộc Hội đồng Hợp tác vùng Vịnh (GCC) ký.

Theo nội dung của thỏa thuận này, các bên nhất trí không can thiệp vào các vấn đề nội bộ của các quốc gia vùng Vịnh khác, bao gồm việc cấm hỗ trợ tài chính và chính trị cho các nhóm hoạt động chống chính phủ. Văn kiện này cũng đặc biệt nhấn mạnh đến cam kết của các nước không hỗ trợ tổ chức Anh em Hồi giáo, tổ chức mà các nước vùng Vịnh liên tiếp cáo buộc Qatar hậu thuẫn, cũng như không ủng hộ bất kỳ "làn sóng chính trị nào đe dọa đến các thành viên GCC".

Ngoài ra, các quốc gia cũng cam kết không ủng hộ "truyền thông đối lập" - được coi là một sự đề cập rõ ràng đến truyền hình nhà nước Al Jazeera vốn bị các quốc gia vùng Vịnh cáo buộc loan truyền tư tưởng của các nhóm đối lập trong khu vực, bao gồm Ai Cập và Bahrain. 

Trong một tuyên bố gửi đến hãng CNN, một người phát ngôn của Qatar đã cáo buộc ngược lại rằng chính Saudi Arabia và UAE phá vỡ tinh thần của Hiệp ước năm 2013, và "chìm đắm" vào "một cuộc tấn công đối với chủ quyền của Qatar".

Vào ngày 10-7, Ngoại trưởng Qatar Sheikh Mohammed bin Abdulrahman Al-Thani đã gửi một bức thư tới Tổng thư ký của GCC Abdul Latif Bin Rashid Al Zayani, trong đó nêu ra các điều kiện của Qatar, nếu không được đáp ứng nước này sẽ rút khỏi tổ chức.

Bộ trưởng Al-Thani cam kết, Qatar tuân thủ các luật và các công ước quốc tế, đặc biệt liên quan tới cuộc chiến chống khủng bố và tài trợ khủng bố, đồng thời nhấn mạnh Qatar sẽ không thương lượng vấn đề chủ quyền của nước mình. Ông tuyên bố Qatar sẽ ra thông báo có thời hạn 3 ngày cho các quốc gia vùng Vịnh để dỡ bỏ phong tỏa đối với Qatar và bồi thường những thiệt hại về mặt chính trị và kinh tế mà Qatar phải gánh chịu.

Trong thư, Ngoại trưởng Qatar nêu rõ hết thời hạn này, Qatar sẽ chính thức tuyên bố rút khỏi Hội đồng hợp tác vùng Vịnh. Ngoài ra, phía Qatar cũng tuyên bố thành lập một ủy ban phụ trách việc đòi bồi thường, có thể lên tới hàng tỷ USD về những thiệt hại xuất phát từ hoạt động phong tỏa của các nước láng giềng vùng Vịnh. 

Bộ trưởng tư pháp Qatar Ali bin Fetais Marri cho biết, Ủy ban sẽ vận dụng các cơ chế trong nước và quốc tế cũng như sẽ thuê các công ty luật nước ngoài theo đuổi đòi bồi thường các nước đã cô lập Qatar.

Trong khi đó, Ai Cập cũng đã kêu gọi loại bỏ Qatar ra khỏi Liên minh toàn cầu chống nhóm Nhà nước Hồi giáo (IS) tự xưng. Tuyên bố của Bộ Ngoại giao Ai Cập nêu rõ, cần loại bỏ tư cách thành viên của Qatar, vì sự tham gia của nước này có thể ảnh hưởng đến uy tín của liên minh quốc tế do Mỹ dẫn đầu. Bộ Ngoại giao Ai Cập cũng thông báo sẽ sớm đưa ra các bằng chứng về việc Qatar hỗ trợ cho các tổ chức khủng bố.

Trong diễn biến liên quan, cùng ngày, trang tin Arabi21 dẫn lời Chủ tịch đảng Dawa của Iraq, ông Jassem Al-Bayati cho biết, Saudi Arabia đã gây áp lực nhằm buộc Thủ tướng Iraq Haider al-Abadi phải tham gia nỗ lực cùng của các quốc gia Arab và vùng Vịnh tẩy chay Qatar. 

Ông Bayati nói với Arabi21 rằng Thủ tướng Al-Abadi đang chịu sức ép từ phía Saudi Arabia, quốc gia muốn sử dụng công cuộc tái thiết những khu vực vừa được giải phóng từ tay tổ chức khủng bố Nhà nước Hồi giáo (IS) tự xưng ở Iraq như là các công cụ mặc cả để đổi lấy việc Baghdad chống lại Qatar. Ông Bayati cho biết thêm Saudi Arabia đã ép ông Al-Abadi đi thăm Riyadh vào ngày 14-6 vừa qua, nhưng nhà lãnh đạo Iraq từ chối và chỉ thực hiện chuyến thăm muộn hơn là vào ngày 19-6. Theo ông Bayati, Saudi Arabia muốn sử dụng chuyến thăm của Thủ tướng Al-Abadi để phục vụ cho lập trường chống Qatar của Riyadh. 

Ngoại trưởng Mỹ Rex Tillerson (trái) có mặt tại Kuwait, bắt đầu chuyến công du vùng Vịnh để giải quyết cuộc khủng hoảng ngoại giao giữa các nước trong khu vực với Qatar. (Ảnh: AFP)

Cũng theo tiết lộ của ông Bayati, Saudi Arabia đã ủng hộ 500 triệu USD để tái thiết các khu vực được giải phóng từ tay phiến quân IS cũng như muốn xây dựng lại các thành phố đổ nát của Iraq". Tuy nhiên, vị nghị sĩ quốc hội này nhấn mạnh: "Iraq đã nói với Saudi Arabia rằng Baghdad không quan tâm đến sự tham gia của Riyadh trong công cuộc tái thiết các thành phố nói trên. Ngay từ đầu, Iraq đã giữ quan điểm trung lập và không can thiệp vào cuộc khủng hoảng ngoại giao vùng Vịnh. Thủ tướng Al-Abadi đã thông báo điều này một cách dứt khoát trước khi lên đường đi thăm Saudi Arabia". 

Trước tình hình căng thẳng ngoại giao tại vùng Vịnh chưa có dấu hiệu hạ nhiệt, cùng ngày, ba nước gồm Kuwait, Mỹ và Anh đã kêu gọi tất cả các bên liên quan nhanh chóng giải quyết mâu thuẫn thông qua đối thoại, đồng thời bày tỏ "quan ngại sâu sắc" trước rự rạn nứt quan hệ nghiêm trọng vẫn đang tiếp diễn giữa các nước vùng Vịnh.

Tuyên bố chung trên được đưa ra sau các cuộc hội đàm giữa Ngoại trưởng Mỹ Rex Tillerson, người đồng cấp Kuwait Sabah Al Khalid Al Sabah và Cố vấn An ninh quốc gia Anh Mark Sedwill tại thành phố Kuwait trong nỗ lực tìm kiếm giải pháp cho cuộc khủng hoảng ngoại giao vùng Vịnh. 

Ông Tillerson đã đến Kuwait ngày 10-7 để thảo luận các giải pháp trung gian nhằm chấm dứt cuộc khủng hoảng vùng Vịnh mà Washington lo ngại có thể ảnh hưởng đến hoạt động chống khủng bố trong khu vực. Mỹ có một căn cứ quân sự lớn ở Qatar, đây là nơi quân đội Mỹ thực hiện những cuộc không kích nhằm vào các phần tử khủng bố ở Syria và Iraq.

Hồng Dương (Theo VOV, TTXVN)