Một năm sau đảo chính: Cơ hội và thách thức của Thổ Nhĩ Kỳ

Ngày 14-7, Thổ Nhĩ Kỳ đã sa thải 7.000 cảnh sát, binh sĩ và quan chức các bộ chỉ một ngày trước thời điểm tròn một năm xảy ra cuộc đảo chính bất thành nhằm lật đổ Tổng thống Recep Tayyip Erdogan​.

Vụ sa thải mới nhất được thực hiện theo một sắc lệnh công bố cùng ngày. Trong một năm qua, đã có rất nhiều chiến dịch của cảnh sát nhằm vào những người có liên quan đến ​giáo sỹ Fethullah Gulen​ đang sống lưu vong tại Mỹ, bị Ankara cho là đứng đằng sau âm mưu đảo chính quân sự bất thành hồi năm ngoái. 

Ngày 10-7, giới chức nước này cũng ra lệnh bắt giữ đối với 72 giảng viên đại học. 

Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Recep Tayyip Erdogan. (Ảnh: AFP)

Tính đến nay, nhà chức trách Thổ Nhĩ Kỳ đã bắt giữ khoảng 50.000 người tình nghi liên quan và sa thải 150.000 người khác trong đó có nhiều viên chức, cảnh sát, giáo viên, binh lính... với cáo buộc liên hệ với các tổ chức khủng bố. 

Đa số những người này bị tình nghi có liên quan tới mạng lưới ủng hộ giáo sỹ Gulen. Tuy nhiên, cho đến nay, giáo sĩ này nhiều lần phủ nhận mọi cáo buộc liên quan, đồng thời lên án âm mưu đảo chính. 

Vụ đảo chính bất thành tại Thổ Nhĩ Kỳ ngày 15-7-2016 đã khiến hơn 240 người thiệt mạng.

Dù vụ đảo chính đã diễn ra cách đây 1 năm, Thổ Nhĩ Kỳ vẫn được đặt trong tình trạng an ninh khẩn cấp, nền chính trị bị chia rẽ, trong khi các mối quan hệ đối ngoại cũng chịu tác động không nhỏ.

Trong một phát biểu nhân dịp này, Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ đã khẳng định tiếp tục duy trì lệnh tình trạng khẩn cấp nhằm bảo đảm an ninh đất nước:  “Chúng ta nên làm gì với tất cả những điều đã xảy ra: dỡ bỏ tình trạng khẩn cấp, điều  này chắc chắn sẽ chưa thể làm được lúc này. Bởi có những thế lực đang tìm cách kiểm soát lực lượng vũ trang của chúng ta khi tìm cách xâm nhập vào các cơ quan, bộ ngành. Chúng ta sẽ không cho phép điều này, bởi đây là kết quả của hàng chục năm nỗ lực. Lệnh tình trạng khẩn cấp sẽ chỉ kết thúc khi điều kiện bộ máy nhà nước hoàn toàn được thanh lọc”.

Cũng trong dịp kỷ niệm 1 năm vụ đảo chính, cảnh sát Thổ Nhĩ Kỳ đã phá vỡ một âm mưu khủng bố. Theo đó, vào khoảng 5 giờ sáng 12-7 (theo giờ địa phương), lực lượng an ninh Thổ Nhĩ Kỳ tiến hành đột kích nhằm vào một tòa nhà tại quận Meram – nơi được cho là nơi ở của các tay súng khủng bố. Theo nguồn tin tình báo, mục tiêu các tay súng đang lên kế hoạch tấn công là các sự kiện được tổ chức nhân dịp kỷ niệm tròn một năm cuộc đảo chính bất thành tại Thổ Nhĩ Kỳ.

Đụng độ đã xảy ra giữa các tay súng khủng bố và lực lượng cảnh sát Thổ Nhĩ Kỳ. 5 tay súng đã bị tiêu diệt và 4 cảnh sát bị thương nhẹ. Nhiều vũ khí và đạn dược đã bị cảnh sát Thổ Nhĩ Kỳ thu giữ tại tòa nhà. Giới chức địa phương cho biết, chiến dịch truy quét khủng bố vẫn đang tiếp diễn tại 10 khu vực khác nhau tại thành phố Konya.

Theo thống kê của Thổ Nhĩ Kỳ, trong những năm gần đây, nước này đã bắt giữ được khoảng 5.000 nghi phạm khủng bố IS, trục xuất hơn 3.000 chiến binh thánh chiến nước ngoài đến từ 95 quốc gia khác nhau trên thế giới.

Theo các nhà phân tích, với vị trí địa lý khá đặc biệt, nằm ở cả 2 lục địa Á-Âu và được coi là vùng đệm giữa châu Âu và khu vực Trung Đông nhiều bất ổn, Thổ Nhĩ Kỳ là quốc gia Hồi giáo có mối quan hệ tương đối gần gũi với phương Tây và kể từ sau khi gia nhập NATO năm 1952, Thổ Nhĩ Kỳ đã trở thành “pháo đài phía Đông của nền dân chủ phương Tây”, được xem là một trụ cột của cấu trúc an ninh Trung Đông và châu Âu.

Dù cuộc đảo chính không làm chệnh hướng tất cả những mối quan hệ này, song lại là một hồi chuông cảnh báo với quan chức phương Tây rằng một thành viên của Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO) đã tiến gần sát tới thảm hoạ chính trị.

Điều này được thể hiện rõ ở quan hệ giữa Thổ Nhĩ Kỳ và Mỹ khi giáo sĩ Gulen, người bị cho là đứng đằng sau sự kiện này đang sống lưu vong tại Mỹ. Cùng với đó là quan hệ giữa Thổ Nhĩ Kỳ với Đức, một cường quốc phương Tây khác luôn trong tình trạng căng thẳng suốt một năm vừa qua, liên quan đến các vấn đề người Kurd, cuộc trưng cầu ý dân về sửa đổi hiến pháp và khôi phục án tử hình ở Thổ Nhĩ Kỳ.

Dẫu vậy, một năm qua cũng chứng kiến những chuyển biến tích cực tại Thổ Nhĩ Kỳ, đó là vai trò ngày càng tăng trong giải quyết các vấn đề quốc tế, phần nào lấy lại hình ảnh của đất nước. Đó là sự đóng góp của Thổ Nhĩ Kỳ trong tiến trình đàm phán hòa bình Syria hay trong cuộc chiến chống chủ nghĩa khủng bố. Trong khi đó, sau thời gian đầu căng thẳng, quan hệ giữa Thổ Nhĩ Kỳ và các đồng minh cũng đang dần được cải thiện. Các quan chức Mỹ thời gian gần đây đã liên tục có những tuyên bố nhằm xoa dịu đồng minh quan trọng này.

Thành phố Istanbul, Thổ Nhĩ Kỳ. (Ảnh: BBC)

Ngoại trưởng Mỹ Rex Tillerson trong chuyến thăm Thổ Nhĩ Kỳ mới đây cũng đánh giá cao những nỗ lực của chính phủ và nhân dân nước này: “Tất cả chúng ta đang ở đây, ở Istanbul trong khoảnh khắc đáng nhớ này. Gần một năm trước, người dân Thổ Nhĩ Kỳ dũng cảm đứng lên chống lại âm mưu đảo chính, bảo vệ nền dân chủ của họ. Hãy lấy giây phút này để ghi nhận tinh thần quả cảm của họ, cũng như để tưởng nhớ đến các nạn nhân trong sự kiện ngày 15-7 năm ngoái".

Còn với Đức, Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Erdogan hồi tuần trước cũng đã có cuộc gặp với Thủ tướng Merkel bên lề Hội nghị cấp cao nhóm 20 nền kinh tế phát triển và mới nổi hàng đầu (G20). Dù diễn ra trong bối cảnh quan hệ hai nước căng thẳng thời gian vừa qua, song hai nhà lãnh đạo cũng đã có những động thái cho thấy thiện chí hòa giải.

Tất cả những điều này đã một lần nữa cho thấy, cuộc đảo chính bất thành hồi năm ngoái không chỉ đặt ra cho chính phủ và nhân dân Thổ Nhĩ Kỳ những thách thức, mà cả cơ hội. Đó là cơ hội để thay đổi và để hợp tác vì sự phát triển của đất nước.

Dương Hà (Theo VOV, TTXVN)