Phân tích ADN con người thời cổ đại: Hé lộ những sự thật bất ngờ

ADN có mặt trong mọi sinh vật và truyền lại cho các thế hệ tiếp theo. Bằng cách phân tích ADN của người cổ đại và tiền sử, khoa học đã khám phá ra nhiều sự thật thú vị bất ngờ.

Bệnh sốt rét là nguyên nhân khiến Đế chế La Mã cổ đại diệt vong

Nền văn minh La Mã bắt đầu từ sự kiện thành lập thành phố Rome vào thế kỷ thứ 8 trước Công nguyên đến khi Đế quốc Tây La Mã sụp đổ vào thế kỷ thứ 5 sau Công nguyên, gồm các thời kỳ: Vương quốc La Mã, Cộng hòa La Mã và Đế quốc La Mã. Đến nay sau nhiều nghiên cứu, khoa học đã xác được bệnh sốt rét chính là nguyên nhân làm cho đế chế hùng cường này đi đến sụp đổ. Kết luận được đưa ra vào năm 2011 sau khi các nhà khoa học phân tích ADN hài cốt của 47 trẻ nhỏ tại một biệt thự La Mã cổ đại ở Lugnano, Italia.

Phân tích ADN người cổ đại cho thấy Đế chế La Mã có thể bị diệt vong do dịch bệnh sốt rét.

Những đứa trẻ này được gọi chung là Lugnano, đứa lớn nhất mới ba tuổi, được chôn cất cùng một lúc. Hơn một nửa trong số đó chết ngay trước khi sinh ra. Chúng là nạn nhân của dịch sốt rét càn quét thành Rome. Dịch bệnh ngăn cản nông dân đến trang trại của mình; giết chết nhiều binh lính khiến quân đội không đủ người để đẩy lùi kẻ xâm lược ra khỏi bờ cõi. Theo nghiên cứu, những người này đã nhiễm loại ký sinh trùng giống như ký sinh trùng sốt rét hiện đại có tên Plasmodium falciparum, vốn lây nhiễm vào cơ thể người qua môi trường sinh học và nhanh chóng biến thành đại dịch nguy hiểm.

Hậu duệ người Viking mắc bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính cao

Một đề tài khoa học công bố 2016 của Trường Y học nhiệt đới Liverpool, Anh (LSTM) cho biết, hậu duệ người Viking có nguy cơ mắc bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính (COPD) hay khí phế thũng cao hơn cộng đồng chung. Thông thường, những người hút thuốc là nhóm dễ mắc căn bệnh này nhất nhưng những người Viking không hút thuốc cũng có tỷ lệ mắc bệnh cao. Nghiên cứu đã tiến hành phân tích hệ thống nhà tiêu thời Viking ở Đan Mạch và phát hiện thấy cơ thể người Viking có nhiều giun, nhiều đến nỗi gen ức chế alpha-1-antitrypsin (A1AT) trong cơ thể bị đột biến để ngăn chặn enzyme của giun. Ngày nay, chất ức chế A1AT đột biến là vô dụng, vì đã có thuốc để đối phó với giun. Nhưng xét nghiệm ADN cho thấy hậu duệ của người Viking vẫn có chất ức chế đột biến bất lợi. Điều này đồng nghĩa, hậu duệ người Viking cơ thể không thể đối phó với các enzyme do chính nó tiết ra dẫn đến các chứng bệnh về phổi.

Người Viking là thuật ngữ để chỉ những nhà thám hiểm, thương nhân, chiến binh, hải tặc ở Bắc Âu vào thời đại đồ đá muộn, trên bán đảo Scandinavia, vùng Đan Mạch, Na Uy, Thụy Điển và Phần Lan ngày nay. Thời đại Viking bắt đầu khoảng cuối thế kỷ 8 và kéo dài đến giữa thế kỷ 11.

Người Anh đầu tiên là người da đen?

Năm 1903, các nhà khoa học đã phát hiện ra hài cốt 10.000 năm tuổi của một người đàn ông Anh trong một hang động ở hẻm núi Cheddar, Somerset, được đặt tên “Người đàn ông Cheddar”. Năm 2018, qua phân tích ADN cho thấy đây là người có làn da nâu hoặc đen với mái tóc đen xoăn và đôi mắt xanh. Bộ xương của “Người đàn ông Cheddar” được xem là hoàn chỉnh nhất, lâu đời nhất từng được tìm thấy ở Anh. Điều này có nghĩa người Anh sớm nhất có thể là người da màu, chính xác hơn là da đen. Điều thú vị nữa là, vào những năm 1990, Giáo sư Brian Sykes của Đại học Oxford đã tiến hành thử nghiệm 20 người ở làng Cheddar và đem so sánh ADN của họ với “Người đàn ông Cheddar”, kết quả cho thấy có hai người là hậu duệ của Cheddar. Mới đây, các nhà khoa học đã tiến hành tái tạo gương mặt của “Người đàn ông Cheddar” và diện mạo của anh ta khiến nhiều người kinh ngạc. Với kết quả nghiên cứu, khoa học ước tính, cứ 10 người sống ở Anh hiện nay thì có 1 người có mối liên hệ trực tiếp với “Người đàn ông Cheddar”. Có thể tổ tiên của “Người đàn ông Cheddar” đã đặt chân đến Anh sau khi rời châu Phi và đi qua khu vực Trung Đông.

Người Anh đầu tiên có thể là người da đen.

Người Tây Tạng là hậu duệ của người Denisovan

Các xét nghiệm ADN đã chứng minh rằng người Tây Tạng là hậu duệ của người Denisovan. Các nhà khoa học phát hiện thấy điều này khi so sánh bộ gen được chiết xuất từ người Denisova 11 với bộ gen của 40 người Tây Tạng. Kết quả, gen EPAS1 của Tây Tạng tương tự như gen EPAS1 của người Denisova 11. EPAS1 chịu trách nhiệm quản lý phản ứng tự nhiên của cơ thể con người khi sống trong môi trường oxy thấp.

Người Tây Tạng do sở hữu gen EPAS1 đột biến nên cơ thể của họ không sản xuất nhiều huyết sắc tố khi thiếu oxy. Đây là lý do tại sao người Tây Tạng có thể sống vô tư trên "nóc nhà thế giới" nơi oxy rất thấp. Các nhà khoa học nghi ngờ tổ tiên của người Tây Tạng có gen này khi một trong những cụ tổ của họ đã giao phối với một người Denisovan trong khoảng 30.000 - 40.000 năm trước. Tuy phát hiện ra điều này nhưng khoa học vẫn chưa xác nhận được liệu gen EPAS1 bị đột biến có cho phép người Denisovan đối phó ở độ cao tốt như người Tây Tạng hay không.

Về nguồn gốc loài người 

Nhờ nghiên cứu ADN, các nhà khoa học còn phát hiện thấy người hiện đại đều là hậu duệ của một cặp đôi duy nhất sống sót sau thảm họa tuyệt diệt, giống như Adam và Eva trong Kinh Thánh. Các nhà khoa học gọi đàn ông là “Adam mang nhiễm sắc thể Y” và phụ nữ là “Eva mang ty thể”. “Adam mang nhiễm sắc thể Y” đã sống ở châu Phi vào khoảng 125.000 - 156.000 năm trước còn “Eva mang ty thể” sống ở Đông Phi vào khoảng 99.000 - 148.000 năm trước. Không giống như Adam và Eva trong Kinh thánh, “Adam mang nhiễm sắc thể Y” và “Eva mang ty thể” chưa hề gặp nhau, mặc dù họ cùng tồn tại trong một thời điểm. Các nhà khoa học lập luận “Adam mang nhiễm sắc thể Y” là tổ tiên của tất cả đàn ông sau khi giải mã trật tự nhiễm sắc thể Y của 69 người đàn ông từ 7 nhóm tộc người khác nhau. Còn “Eva mang ty lạp thể” là sau khi khoa học giải mã trật tự ty thể của 69 người đàn ông và 24 phụ nữ. Tuy nhiên, niên đại của “Adam mang nhiễm sắc thể Y” hiện vẫn đang tranh luận, một số nhà nghiên cứu cho rằng “Adam mang nhiễm sắc thể Y” có thể sống từ 180.000 - 200.000 năm trước hoặc thậm chí từ 237.000 đến 581.000 năm về trước.

Khắc Duy

(Dịch từ Listverse- 1/2019)