Buôn H’Đinh giữ mãi nếp nhà dài

Từ bao đời nay, nhà dài được xem là linh hồn, bản sắc văn hóa của buôn làng Êđê Tây Nguyên. Việc gìn giữ những nếp nhà dài trong thời đại “bê tông hóa”đang là vấn đề nan giải đối với nhiều buôn làng. Vậy mà buôn H’Đinh (xã Cư Dliê M’nông, huyện Cư M’gar) vẫn đang nỗ lực giữ cho nếp nhà dài còn mãi với thời gian.

Buôn H’Đinh có 154 hộ (895 nhân khẩu) đều là đồng bào Êđê. Đây được xem là địa bàn điển hình của xã Cư Dliê M’nông trong việc gìn giữ nếp nhà dài truyền thống của người Êđê. Già Y’Suêc Kdoh, Trưởng buôn  H’Đinh luôn tự hào vì buôn mình vẫn còn khoảng 75% hộ giữ được nhà dài truyền thống, trong khi họ có thừa điều kiện để xây một căn nhà bê tông khang trang. Trong kiến trúc nhà dài ở đây ngày nay đã có những thay đổi so với trước, do nguyên vật liệu như gỗ, tre, nứa ngày càng ít dần. Chẳng hạn, cầu thang của nhà dài thời trước được làm bằng những cây gỗ to, chất lượng tốt, bây giờ được thay thế bằng trụ xi măng, nền nhà cũng phải làm bằng tre, nứa thật già thay cho ván gỗ đang khan hiếm. Già làng Y’Kuăk M’lô cho biết: nhà ông có tới 9 mặt con (5 trai, 4 gái), trong đó 3 cô con gái đã lấy chồng đều ở trong nhà dài của gia đình. Với 5 ha cà phê, hằng năm gia đình thu nhập trên dưới 200 triệu đồng, như vậy, già đủ điều kiện để xây cho mỗi người con một căn nhà khang trang, nhưng già vẫn chọn nhà dài. Mỗi khi con gái lập gia đình là nhà dài được nối dài thêm. Nhưng, có lẽ đến cô con gái thứ tư cưới chồng phải tách ra riêng, xây nhà cho chúng, chứ khó nối thêm được nhà dài vì những cánh rừng bạt ngàn gỗ, tre, nứa như trước kia không còn nữa. Thế hệ cao niên như già Y’Kuăk giờ đã mỏi đôi chân, cặp mắt cũng không còn tỏ, nhưng mong muốn lớn nhất của già là làm sao giữ mãi được những nếp nhà dài cho con cháu, bởi đó không chỉ là nét văn hóa của buôn làng Êđê mà còn là không gian ấm cúng, nơi sinh hoạt của đại gia đình…, nhưng thật khó lắm thay!

Một ngôi nhà dài tại buôn H'Đinh.

Những con đường ven buôn đã được bê tông hóa như minh chứng cho sự phát triển đi lên của buôn làng nơi đây, song những ngôi nhà dài xưa cũ của buôn vẫn lặng lẽ tồn tại với thời gian. Ông Y’Rai Niê cho hay: “Mình đã gắn bó với ngôi nhà này ngót 30 năm trời, từ chiếc cầu thang đến những vật dụng quen thuộc như ghế Kpal, nồi đồng, trống da trâu… mình đều coi chúng như những đứa con tinh thần, không thể nào rời xa được. Ở nhà dài quen rồi, bao vui buồn của nhà mình dường như có nó cùng chia sẻ. Mai kia có dựng vợ, gả chồng cho mấy đứa con thì già sẽ xây nhà cho chúng ở vạt đất bên cạnh, chứ nhất định không phá nhà dài”.

Để những nếp nhà dài còn mãi với buôn H’Đinh, chính quyền và các tổ chức đoàn thể từ xã đến buôn luôn vận động người dân cần lưu giữ nét văn hóa truyền thống của mình. Trong đó, phải kể đến những đóng góp to lớn của các thế hệ già làng thể hiện qua việc gương mẫu gìn giữ nhà dài nói riêng, và các vật dụng truyền thống theo nhà dài của người Êđê nói chung. Hy vọng rằng, dù bị chi phối rất lớn bởi biến động của nền kinh tế thị trường, nhưng những nếp nhà dài ở buôn H’Đinh sẽ vẫn còn mãi với thời gian.