Vào hội mừng cơm mới với buôn Kon H’ring

 

Từ sáng sớm, bà H’băm đã chuẩn bị gạo nếp, thứ nếp rẫy ngon nhất do gia đình trồng được để làm cơm lam. Bà bảo, đây là nghi lễ quan trọng của cả buôn nên phải chuẩn bị kỹ càng. Gạo nếp được đãi sạch và ngâm khoảng vài tiếng đồng hồ, khi hạt gạo đã ngậm nước vừa độ thì cho vào ống tre, đặt lên bếp nướng. Còn A Thuyên, chồng bà thì chuẩn bị rượu cần và thịt heo, tất cả sẽ được mang ra cùng chung vui với lễ hội. Gia đình bà H’nua cũng thế, không chỉ có cơm lam, thịt heo bỏ vào ống tre nướng như mọi nhà, để chuẩn bị cho ngày lễ mừng cơm mới, bà còn giao cho con trai lớn trong nhà là A Klui đi vào rừng Ea Súp bẫy chuột. Đây là một trong những loại thực phẩm không thể thiếu dùng để cúng Yang. Theo quan niệm của người Xê Đăng, chuột là kẻ thù của lúa, thường xuyên phá hoại mùa màng nên chúng phải bị bắt và giết thịt tế lên Yang, nhờ Yang bảo vệ mùa màng. 

Già làng A Viết đọc lời cúng Giàng

Tiếng trẻ con cười đùa, tiếng cười nói của các bà, các chị, tiếng băm băm, chặt chặt chuẩn bị cho lễ cúng rộn rã cả buôn làng. 12 giờ, khi lễ vật đã sẵn sàng, người trong buôn bắt đầu gùi rượu, thịt, cơm lam mang ra nhà sinh hoạt cộng đồng. 4 ché rượu cần ngon nhất, to nhất được cột xung quanh cột nêu (do các người già trong buôn chuẩn bị từ trước đó 3 ngày) cùng với những lễ vật cúng Yang là 1 con gà trống tơ, cá chiên, thịt heo nướng, cơm lam (làm từ nếp rẫy) được bày biện cẩn thận.

 

Lễ mừng cơm mới được bắt đầu bằng bài chiêng, điệu múa đón khách do đội cồng chiêng, văn nghệ của buôn biểu diễn. Sau tiếng cồng chiêng ngân vang dẫn hội, Già làng A Viết bắt đầu làm lễ cúng. Già báo cáo với Yang về tình hình sản xuất của người dân trong buôn một năm qua, gửi đến Yang những lễ vật mà bà con tự sản xuất, đánh bắt được, qua đó cầu mong Yang tiếp tục giúp mưa thuận gió hòa để công việc sản xuất được thuận lợi, bà con có cuộc sống no đủ. “Ơ Yang! Ơ thần lúa, hôm nay hồn lúa đã về với buôn làng, chúng tôi cầu mong sang năm mới thóc lúa đầy nhà, xin hồn lúa hãy ở mãi với dân làng để cuộc sống luôn no đủ”. Sau lời khấn, già làng ăn cơm mới và uống rượu làm phép. Bài chiêng Liêng (chiêng mời rượu mừng lúa mới) được tấu lên rộn rã, những người già, khách quý được mời đến bên cột nêu để thưởng thức rượu cần. “Trên nương lúa đã chín vàng/ mau mau cùng anh cắt nhanh/ ta mang lúa về kho./ Cho con chim choong tung cánh/ em ơi em hãy nhớ chăng./ Chúng mình chung tay gặt nhanh/ lúa vàng trên nương đã chín khắp nơi”. Tiếng hát của A Plôi cùng điệu múa nhịp nhàng đã mời khách cùng hòa vào vòng xoang, chung  vui với cả cộng đồng. Các trò chơi dân gian sau đó được tổ chức trong tiếng reo hò cổ vũ của cả cộng đồng. Giã gạo là một trong những trò chơi dân gian không thể thiếu trong lễ mừng cơm mới. Buôn chia làm 4 đội, mỗi đội chọn ra những phụ nữ giỏi dang, khéo léo nhất để thi. Những đôi tay thoăn thoắt, nhịp nhàng; chỉ loáng vài phút sau, những hạt gạo trắng tinh đã đem đến trước bàn của già làng để chấm điểm. Mặc dù chỉ là chấm điểm tượng trưng, công bố nhất nhì cũng chỉ mang tính tượng trưng bởi không có phần thưởng nào dành cho đội chiến thắng, nhưng ai cũng thấy vui, cũng cố gắng thi đua hết mình. Các trò chơi đẩy gậy, kéo co, thi cà kheo cũng thế, có người chảy cả máu tay mà vẫn nhiệt tình thi. Đội nào thắng được chúc mừng bằng những ly rượu cần, cổ vũ khích lệ bằng những tiếng vỗ tay, reo hò. Vì vậy mà khoảng cách của sự thắng – thua đã không còn, chỉ là niềm vui của ngày hội. 

 

Như tên gọi, lễ hội mừng cơm mới không chỉ có nghi thức cúng lễ mà còn là hình thức sinh hoạt vui chơi của cộng đồng, là sự giao hòa giữa người với người, giữa con người với thiên nhiên. Khi mặt trời khuất dần vào rặng núi cũng là khi rượu nhạt và hội cũng tan. Mỗi người trở về nhà mang trong mình niềm vui và tin tưởng một năm mới thật ấm no, đủ đầy.

 

Yên Ninh