Nồng nàn làn điệu hát giao duyên của người Cơ Tu

Mùa xuân, mùa tình yêu, mùa của vạn vật sinh sôi nảy nở, mùa của các lễ hội và cũng là mùa của những câu hát giao duyên của người Cơ Tu, dẫu chỉ nghe một lần nhưng lại có sức hút kỳ lạ, bởi thẳm sâu câu hát ẩn chứa khát vọng sống đẹp của lứa đôi. Không chỉ làm đắm say người nghe, những câu hát giao duyên của người Cơ Tu còn là những khám phá thú vị về nét văn hóa bản địa rất đặc sắc.

Vùng núi Quảng Nam nằm trên dãy Trường Sơn hùng vĩ là nơi cư trú  lâu đời của tộc người Cơ Tu, được thiên nhiên ban tặng cảnh sắc tuyệt vời,  với những dãy núi chập chùng ẩn hiện trong mây, những thác suối quanh năm tấu khúc nhạc róc rách nhiều cung bậc, hòa cùng tiếng gió thổi qua đại ngàn du dương như hàng vạn cây vĩ cầm hòa điệu, tiếng chim rừng trầm bổng ngân xa như một bản giao hưởng bất tận. Điểm xuyết vào bức tranh kỳ vĩ  ấy là những thảm xanh mượt của lúa, ngô trên những thửa ruộng nơi có đông đồng bào dân tộc Cơ Tu sinh sống trải dài từ miền núi cao của huyện Nam Giang, qua Đông Giang, lên Tây Giang cũng là lúc hoa Lơlang nở trắng xóa, tỏa mùi hương thơm ngát, hoa Dhavai nở vàng ươm nhuộm đỏ thắm cả vùng từ ngọn nguồn sông Thanh qua sông Bung lên đến sông Avương... Khi mùa xuân đến, vạn vật cùng hoan ca hòa sắc, hòa âm tạo nên khung cảnh tuyệt đẹp, và như để cho tình người say đắm hơn, ấm áp nồng nàn hơn, khắp các bản làng Cơ Tu vang lên những điệu hát giao duyên của trai gái Cơ Tu - một trong những loại hình âm nhạc truyền thống của người Cơ Tu. Trong trang phục truyền thống ấn tượng cùng với giọng hát cao vút càng thêm say đắm lòng người: “Là người đàn ông Cơ Tu, biết đánh trống thổi kèn, gánh vác công việc trong làng và biết lo hạnh phúc gia đình/ Người đàn bà Cơ Tu, biết cấy hái gieo trồng, sớm hôm lo việc ruộng nương lại khéo tay dệt thổ cẩm/ Việc nhà luôn giỏi giang, hát hay múa dẻo tay và dễ thương như những thiên thần...”.

Thiếu nữ Cơ Tu trong ngày hội hát giao duyên.

Lần theo những câu hát giao duyên ấy, chúng tôi bắt đầu hành trình khám phá về tình yêu khá lãng mạn giữa nam thanh nữ tú người Cơ Tu. Giữa không gian rộng trước Gươl làng, một đống lửa được đốt lên khi mặt trời vừa xuống núi. Mọi thứ đã được chuẩn bị từ trước. Khi một đôi trai gái Cơ Tu đã để ý nhau, tình cảm chớm nở bắt đầu bằng những lời nhắn gửi đầy ngụ ý để rồi thành câu chuyện tình yêu có hậu: “Này cô em bên sông ơi, nhìn em xinh tươi hồn nhiên/ Lòng anh xốn xang muốn được gần em”. Người con gái hát lại: “Này anh trai bên sông ơi, hẹn anh ngày mai cùng vui/ Chờ anh sang sông em ơi, làm chi cho anh làm với/ Mình vui bên nhau tính chuyện dài lâu”. Đó là các khoảnh khắc yêu đương rất tuyệt vời từ những ngày hội làng tưng bừng rộn rã trong điệu tung tung - da dá với ánh mắt gặp nhau, nụ cười trao cho nhau... để rồi thầm thương, trộm nhớ: “Chân em gái thon đẹp như thân dong/ Chân em trắng xinh giống cây chuối rừng xanh/ Đôi môi em xinh tựa đóa hoa Lơ-lang/ Lấp lánh trong anh cánh hoa Dhavai” và người con gái đáp lại bằng cách ví von tình tứ: “Con chim a vươch ngoan đậu nhánh cây dang/ Con chim a vang xinh đứng trên cây lồ ô/ Ai cõng em qua sông em biếu chiếc vòng vàng/ Ai dắt em qua sông em sẽ trao chiếc vòng bạc”. Cảm giác như người nghe đang hóa thân vào từng chàng trai, cô gái Cơ Tu để trao gửi lời yêu thương, hẹn hò trên những thảm rừng sâu. “Anh ơi, anh đứng đó anh chờ ai/ Anh chờ em hay anh chờ người nào khác ?” Người con trai hát lại: “Anh đến đây chỉ chờ có một mình em/ Anh không chờ người nào khác !”.

Trong các lễ hội mùa xuân, giai điệu như dòng mật ngọt nóng bỏng luồn lách vào mỗi trái tim, rung lên nhịp xốn xang xao động, tình yêu của những đôi trai gái Cơ Tu lấp lánh giữa mây ngàn, gió núi, thác cao, suối sâu, cây lá đại ngàn. Trong tiếng cồng chiêng, sáo, khèn, kèn lá, đàn môi vượt lên và thu hút mọi ánh mắt, đôi môi, nụ cười là những câu hát giao duyên của trai gái Cơ Tu với nhiều sắc thái, giai điệu khác nhau mang bản sắc độc đáo của riêng mình. Không thể không đắm mình vào những điệu hát giao duyên luôn ấp ủ một tình yêu đẹp, để rồi từ đó là những chuyện tình đâm chồi non, nảy lộc biếc, ra hoa thơm, kết trái ngọt... Sau những lần hò hẹn, chàng trai và cô gái Cơ Tu trao duyên và nên nghĩa vợ chồng trong niềm vui chung của dân làng. Đó là một ngày hội, ngày hội cưới tưng bừng tràn ngập hạnh phúc. Kết quả của tình yêu ấy là mầm sống mới ra đời để người mẹ yêu thương, cất tiếng ru con trong bảng lảng khói lam chiều... Người cha thấy mình đong đầy hạnh phúc để bước chân lên rẫy nhanh hơn, đôi tay khỏe hơn cho xứng với người đàn ông Cơ Tu... Một tổ ấm mới của buôn làng được khai sinh, giờ đây họ lại cùng chung tay vun xới với ước nguyện: “Đôi ta cùng xây đắp cuộc đời/ Trên rẫy ta có nhau, bên suối ta có nhau/ No đói ta có nhau, hạnh phúc ta có nhau...”.

Mùa xuân, mùa tình yêu... và những câu hát giao duyên cháy bỏng lòng người giữa những đôi trai gái Cơ Tu lại bắt đầu.

Sơn Gia Phúc