Chùa Phúc Minh – huyền thoại giữa biển lúa

Những ai đã từng về thăm Thái Bình có lẽ đều biết đến chùa Keo nổi tiếng nhưng có lẽ không nhiều du khách phương xa biết đến một cái tên cũng nổi tiếng không kém chùa Keo ở xứ sở của lúa này đó là chùa Phúc Minh.

Chùa Phúc Minh còn gọi là chùa An Để, hay là chùa Ông Lâu thuộc thôn An Để xã Hiệp Hòa, huyện Vũ Thư, tỉnh Thái Bình. Xưa thuộc hương Mạn Để, châu Hoàng, phủ Kiến Xương tỉnh Thái Bình.

Theo Văn bia phía trước sân dựng năm Đại Trị thứ 12 (1369), do Đỗ Nguyên Chương chức Triều thỉnh đại phu Hàn lâm quyền học sĩ tri chế cáo, thượng kỵ đô úy đời Trần thì chùa do Linh Nhân Thái hậu (tức Nguyên Phi Ỷ Lan) đời Lý sáng lập, được trùng tu vào đời Trần (năm 1336).

Tương truyền, chùa Phúc Minh thờ đức vua Lý Nam Đế (Lý Bí) (503-548). Ông là người Việt Nam đầu tiên xưng Đế khẳng định chủ quyền và lòng tự hào dân tộc. Lý Bí xuất thân từ một hào trưởng địa phương do yêu nước thương dân căm giận bè lũ đô hộ tàn bạo đã từ quan đứng lên khởi nghĩa chống nhà Lương. Tháng 2-544, ông tuyên bố dựng nước, đặt Quốc hiệu là Vạn Xuân, đóng đô ở vùng cửa sông Tô Lịch (Hà Nội) định niên hiệu riêng, đúc tiền riêng.

Trải qua nhiều biến cố lịch sử, chùa Phúc Minh vẫn tồn tại theo dòng chảy lịch sử. Dù đã qua nhiều lần trùng tu, tôn tạo song chùa Phúc Minh vẫn mang trong mình vóc dáng cổ xưa. Đặc biệt, tại chùa còn có 3 văn bia cổ khắc 1 mặt, có kích thước 1,20 x 0,80m. Bia chùa Phúc Minh là một trong di vật thời Trần hiếm hoi ở Thái Bình. Bia được dựng khắc vào năm 1377, song do mờ mòn, nên đến thời Nguyễn, lại được khắc lại. Vì vậy phong cách trang trí hiện nay tuy trên cơ sở bố cục của trang trí bia thời Trần là trán bia có hai rồng chầu vào ô chữ tên bia ở giữa, nhưng rồng ở đây đã được khắc mới hình rồng thời Nguyễn cách điệu hoa văn chữ triện, diềm bia cũng khắc lại hoa văn thường gặp trên diềm bia Nguyễn là những cánh lá lớn nối tiếp nhau.

Chùa Phúc Minh nhìn từ xa. (Ảnh: T.L)

Sau khi hoàn tất xây dựng, các tín đồ còn mua được một quả chuông của vị họ Trần ở Cổ Lũ về treo, rồi mời người về soạn văn bia. Như vậy, chúng ta được biết đến ngôi chùa Phúc Minh ở Thái Bình là một trong nhiều ngôi chùa được Linh Nhân Thái hậu, tức Ỷ Lan Hoàng Thái hậu, vợ của Lý Thánh Tông xây dựng.

Ngôi chùa này vào thời Trần gồm nhiều tòa kiến trúc, cả thảy đã có trên 50 gian nhà, lại có gác chuông, nhà bia; quy mô đồ sộ như những ngôi chùa lớn khác thời Trần và sau đó.  

Chùa Phúc Minh là một ngôi chùa có quy mô lớn với tổng diện tích rộng đến 13.900 m2, gồm nhiều công trình kiến trúc khá đồ sộ như: Tam quan, chính điện, nhà tổ, nhà mẫu, tăng đường, nhà khách, vườn tháp, tòa thủy đình.

Chùa Phúc Minh còn là ngôi chùa duy nhất ở Thái Bình ngoài những công trình thờ tự về Phật giáo có một công trình rất độc đáo với Tòa Thủy Đình, dựng trên một hồ sen lớn, bên trong đặt tượng Chủ tịch Hồ Chí Minh được Đại đức Thích Thanh Hòa trùng tu tôn tạo năm 2010. Tượng Bác tạc bằng đồng thếp vàng cao 2,17 mét nặng 800kg do những người thợ nổi tiếng ở Xuân Kiên, Xuân Trường chế tác được đặt chính giữa tòa Thủy Đình trang nghiêm, mỹ lệ.

Hằng năm, chùa Phúc Minh thường tổ chức lễ hội với nhiều trò chơi dân gian hấp dẫn thu hút được đông đảo người dân địa phương vào ngày 10 đến 12-2 âm lịch để tưởng nhớ công lao của đức vua Lý Bí đã có công khẳng định chủ quyền của Việt Nam trước phong kiến phương Bắc.

Nếu đến Thái Bình đi thăm chùa Keo nổi tiếng mà chưa đi thăm chùa Phúc Minh có lẽ là một thiếu sót. Đây là một di tích lịch sử có từ lâu đời và có cảnh quan rất đẹp cho những người muốn vãn cảnh.