Thực hiện Đề án “Đào tạo nghề cho lao động nông thôn đến năm 2020”: Còn lắm gian nan

Với mục tiêu nâng cao chất lượng nguồn lao động, đáp ứng yêu cầu công nghiệp hóa, hiện đại hóa nông nghiệp, nông thôn, Đề án “Đào tạo nghề cho lao động nông thôn đến năm 2020” (Đề án 1956) đã góp phần tạo việc làm, chuyển đổi ngành nghề, tăng thu nhập và nâng cao chất lượng cuộc sống cho người lao động. Tuy nhiên, những khó khăn, vướng mắc, bất cập nảy sinh sau hơn 3 năm triển khai cho thấy lộ trình thực hiện Đề án còn lắm gian nan.

Kỳ I: Cái khó bó cái khôn

Việc thiếu cơ sở vật chất, trang thiết bị giảng dạy, đội ngũ giáo viên cơ hữu và cả người học đang là những cái khó làm giảm hiệu quả công tác đào tạo nghề cho lao động nông thôn trên địa bàn tỉnh.

Thiếu thốn đủ bề

Các lớp dạy nghề nông nghiệp của TTDN huyện Cư M’gar đều được tổ chức ở thôn, buôn.

Trung tâm Dạy nghề huyện Krông Pak được thành lập và đi vào hoạt động từ tháng 6-2011, nhưng đến nay vẫn chưa có trụ sở làm việc. Sau 3 lần chuyển đổi vị trí, hiện Trung tâm đang phải mượn tạm một số phòng của Chi nhánh Ngân hàng Nông nghiệp-Phát triển nông thôn huyện. Không chỉ thiếu thốn về cơ sở vật chất, ngay cả trang thiết bị và giáo viên cơ hữu làm công tác dạy nghề của trung tâm cũng đang trong tình trạng “ăn đong” (trang thiết bị hiện có chỉ gồm 5 máy vi tính, 2 bộ đèn chiếu, 2 bộ dạy nghề đơn giản về trang điểm uốn tóc, nấu ăn). Vì vậy, để có thể dạy được các nghề như chăn nuôi thú y, trồng trọt, bảo vệ thực vật, mây tre đan kỹ nghệ, nấu ăn, trang điểm uốn tóc, Trung tâm phải hợp đồng và mượn thêm thiết bị, học liệu của các hợp tác xã, trạm khuyến nông, bảo vệ thực vật…

Bà Hoàng Thị Nam, Giám đốc Trung tâm Dạy nghề huyện phân trần: “Do chưa được đầu tư xây dựng trụ sở, Trung tâm phải dạy nghề theo hình thức “lưu động” là chính, tức là tổ chức các lớp tại thôn, buôn để có thể mượn hội trường UBND xã, nhà sinh hoạt văn hóa cộng đồng làm nơi giảng dạy. Hơn nữa, vì chưa có giáo viên cơ hữu nên trung tâm phải hợp đồng với 14 giáo viên thỉnh giảng là các cán bộ kỹ thuật, kỹ sư, nghệ nhân và thợ lành nghề. Việc không có chế độ đãi ngộ thỏa đáng, mức thù lao thấp (25.000 đồng/giờ dạy), địa bàn dạy nghề rộng, thường xuyên thay đổi là lý do chính khiến các giáo viên không gắn bó lâu dài với công tác dạy nghề và Trung tâm cũng bị động về thời gian tổ chức các lớp học”. Do vậy, tại buổi làm việc của đoàn Giám sát của Hội đồng Dân tộc Quốc hội về kết quả đào tạo nghề cho lao động nông thôn tại huyện Krông Pak vào tháng 8-2013 vừa qua, các thành viên trong Đoàn đã bày tỏ lo ngại về vai trò “trung gian” của Trung tâm trong công tác đào tạo nghề, bởi trên thực tế Trung tâm mới chỉ đứng ra tuyển sinh, liên kết đào tạo chứ chưa đủ năng lực thực hiện công tác dạy nghề nên hiệu quả mang lại chưa cao.

Khu thực hành các nghề phi nông nghiệp tại TTDN huyện Ea Kar hầu như bỏ không gần 2 năm nay.

Ngoài Trung tâm Dạy nghề huyện Krông Pak, trên địa bàn tỉnh còn có Trung tâm Dạy nghề huyện Krông Bông cũng rơi vào tình cảnh tương tự. Mặc dù 2 trung tâm dạy nghề này đã có quyết định thành lập, đi vào hoạt động hơn 2 năm qua nhưng đến nay vẫn chỉ là những cơ sở tạm bợ, chủ yếu thực hiện vai trò “trung gian” trong công tác đào tạo nghề. Điều đáng nói, 12 trung tâm dạy nghề của các huyện, thị xã còn lại dù đã được đầu tư xây dựng khang trang nhưng phần lớn thiết bị, học liệu vừa thiếu lại lạc hậu nên cũng gặp rất nhiều khó khăn trong việc tổ chức thực hành cho người học. Thêm vào đó, việc thiếu giáo viên cơ hữu đang là vấn đề nan giải đối với công tác đào tạo nghề cho lao động nông thôn. Theo thống kê của Sở Lao động - Thương binh và Xã hội (LĐTBXH), tính đến tháng 6-2013 trong số 14 trung tâm dạy nghề cấp huyện mới chỉ có 5 trung tâm được biên chế 12 giáo viên, còn lại 9 trung tâm chưa có giáo viên. Do vậy, các trung tâm đều phải tự thuê nghệ nhân, thợ lành nghề hoặc hợp đồng với giáo viên của các trường cao đẳng, trung cấp nghề, cán bộ khuyến nông, bảo vệ thực vật… làm công tác giảng dạy. Thiếu giáo viên cũng là nguyên nhân chính khiến nhiều Trung tâm Dạy nghề như Lak, M’Drak, Ea Súp… cả năm không tổ chức được lớp nào.

“Đỏ mắt” tìm người học

Trung tâm Dạy nghề huyện Cư M’gar được thành lập từ tháng 9-2010 nhưng suốt cả năm 2011 không tổ chức được lớp dạy nghề nào vì… không được giao chỉ tiêu tuyển sinh. Đến năm 2012, trung tâm được giao mở một lớp Sửa chữa xe gắn máy nhưng phải trải qua 3 lần tuyển sinh mới có đủ 30 học viên theo quy định để khai giảng. Nguyên nhân là do danh sách học nghề học viên đã đăng ký từ tháng 2, nhưng mãi đến giữa tháng 5 trung tâm mới được giao chỉ tiêu mở lớp nên chỉ còn lại 13 em, các em khác không đủ kiên nhẫn chờ đợi nên đã đi học nghề khác hoặc tìm việc tại tỉnh khác. Một lần nữa cán bộ, nhân viên trung tâm lại “tỏa” xuống tận thôn, buôn, phối hợp với các tổ chức hội, đoàn thể tuyên truyền, tuyển sinh học nghề. Khi vận động đủ học viên để tổ chức khai giảng lớp thì ngay trong buổi học đầu tiên, lớp chỉ còn lại 18 người (bởi do đã vào thời vụ trồng tỉa, các em phải giúp gia đình sản xuất nên không muốn học nữa). Vậy là cán bộ, nhân viên trung tâm lại phải làm công tác tư tưởng, động viên, khích lệ các em đến lớp. Tình trạng trên cũng diễn ra tương tự trong năm 2013: chỉ tiêu được giao tuyển sinh 6 lớp, UBND huyện hỗ trợ kinh phí tổ chức thêm 4 lớp, nhưng đến nay một số lớp vẫn chưa khai giảng được hoặc kéo dài thời gian đào tạo do thiếu học viên. Chẳng hạn như lớp May công nghiệp đã đăng ký đủ danh sách học từ đầu tháng 8 nhưng khi làm hồ sơ chỉ còn lại một nửa số học viên nên phải kéo dài thời gian tuyển sinh; lớp kỹ thuật chăn nuôi heo khai giảng ngày 24-4 nhưng sau đó chỉ còn 7 người theo học, trung tâm phải tạm dừng đào tạo để tuyển sinh thêm, và mãi đến ngày 7-6 mới tiếp tục tổ chức lớp học. Ông Nguyễn Ngọc Giao, Giám đốc Trung tâm Dạy nghề huyện Cư M’gar cho biết: bên cạnh những khó khăn, thiếu thốn về cơ sở vật chất, nhân lực thì tình trạng thiếu người theo học đang là “rào cản” lớn trong hoạt động dạy nghề miễn phí của các trung tâm theo Đề án 1956. Nguyên nhân là do công tác tuyên truyền, vận động chưa hiệu quả, thiếu sự quan tâm, phối hợp chặt chẽ của chính quyền địa phương; ngành nghề đào tạo chưa phù hợp với tình hình thực tế; chế độ hỗ trợ nhằm khuyến khích các đối tượng được ưu tiên học nghề còn thấp…

Thực tế cho thấy, việc “đỏ mắt’ tìm người học là tình trạng chung của hầu hết các trung tâm dạy nghề huyện cấp huyện hiện nay. Chẳng hạn như Trung tâm Dạy nghề huyện Ea Kar đầu năm 2012 đã phối hợp với chính quyền địa phương, các đoàn thể tư vấn tuyển sinh được 5 lớp, nhưng do kinh phí phân bổ chậm lại ít (chỉ được giao mở 1 lớp Sửa chữa xe máy) nên đành “thất hứa” với học viên. Vì vậy, năm 2013, Trung tâm được Sở Lao động Thương binh và Xã hội (LĐTBXH) giao chỉ tiêu tuyển sinh 3 lớp nhưng vẫn không tổ chức được lớp nào vì không tuyển được học viên. Giám đốc Trung tâm Dạy nghề huyện Ea Kar Nguyễn Ngọc Sơn thở dài: “Mặc dù trung tâm đã thực hiện chặt chẽ quy trình tuyển sinh như dự báo nhu cầu người học, phối hợp với các tổ chức đoàn thể tuyên truyền, tư vấn học nghề tận cơ sở, đến tận nhà có đối tượng để tuyển sinh nhưng vẫn không thể tìm đủ người học, nên trung tâm đành trả lại kinh phí cho Sở”. Cũng theo ông Sơn, việc bố trí kinh phí cho dạy nghề thường chậm và thiếu đã gây khó khăn cho công tác tuyển sinh và hoạt động của các trung tâm dạy nghề cấp huyện.

Nguyễn Xuân