Ngọt ngào đường bát xứ Quảng

Ở vùng đất “chưa mưa đã thấm” này, đã bao đời cây mía gắn liền với cuộc sống thường nhật của người dân quê. Không phân bón hóa học, thuốc tăng trưởng, bà con tận dụng mọi nguồn phân hữu cơ để bón cho những rẫy mía thêm xanh ngút ngàn. Đến mùa thu hoạch, trên những cánh đồng mía nghe rộn ràng tiếng nói cười. Người róc mía, lấy ngọn; kẻ chặt gốc, đống mía gom lại xếp thành từng chồng theo chân người về chòi đạp mía. Đấy cũng là lúc những lò đường nổi lửa để bắt đầu công đoạn nấu đường.

Đường được đổ vào chén trung gọi là đường bát.

Chỉ cần hai, ba người ngồi sẵn đút mía vào che. Nước mía chảy rào rào, được đưa qua lò nấu cô mãi thành đường non. Khi nước đường đặc sánh được múc chuyển qua một thùng bằng gỗ hình trụ, người thợ nấu đường dùng cây dầm quấy đường theo một chiều nhất định đến khi đường đặc vừa độ thì được đổ vào chén trung gọi là đường bát. Khi đường khô, úp hai bát thành một cặp, lấy rơm quấn lại, bỏ vào bầu đan bằng tre có trát dầu rái đậy kín để chống ẩm.

Đường bát vừa ra lò được người dân mang đi bán tăng thêm thu nhập hoặc để dành dùng chế biến những món ăn yêu thích. Đây chính là linh hồn làm nên các món ăn truyền thống nổi tiếng xứ Quảng như bánh tổ, bánh nổ, bánh ít gai, xôi ngọt, chè đậu, chè bắp, chè bí đỏ... Đường bát là sản phẩm đặc biệt được tạo nên từ cốt cách cần mẫn, chịu thương chịu khó của người dân xứ Quảng.

Ngày nay, dẫu ruộng mía ở Quảng Nam không còn ngút ngàn như xưa nhưng năm nào cũng vậy những lò đường vẫn đỏ lửa. Còn gì thú vị bằng khi người xa quê về thăm làng, du khách ghé chơi được nghe tiếng kĩu kịt của vòng xoay ép mía, tiếng củi nổ, tiếng nước chè hai (*) sôi trên chảo… và được thưởng thức những món ngon từ tán đường bát ngọt ngào tình quê.

(*) nước chè hai là nước mía được ép ra nấu sôi

Phan Thị Thanh Ly