Quần thể lăng mộ Koguryo: Di sản văn hóa nổi tiếng của Triều Tiên

Quần thể lăng mộ Koguryo tọa lạc tại Pyongyang (Bình Nhưỡng) và Namp'o, thuộc Cộng hòa Dân chủ Nhân dân Triều Tiên. Koguryo (hay Cao Câu Ly)  là vương quốc hùng mạnh nhất ở miền đông bắc Trung Quốc và bán đảo Triều Tiên từ thế kỷ 5 đến thế kỷ 7, được thành lập ở Trung Quốc từ năm 32 trước công nguyên, sau đó chuyển về Pyongyang năm 427. Quần thể lăng mộ này có hơn 10.000 lăng tẩm  nhưng chỉ khoảng 90 mộ có các bức tranh tường. Những bức tranh trong các lăng mộ được đánh giá là những kiệt tác của nhân loại, giúp hậu thế hiểu rõ hơn về cuộc sống và quan điểm "sự sống sau cái chết" của người dân Cao Câu Ly. Các bức tranh có chủ đề phong phú, cung cấp bằng chứng phong phú và phức tạp về văn hóa Koguryo, như miêu tả trang phục, ẩm thực, đời sống dân cư và phong tục chôn cất, cũng như các phương pháp thực hành tôn giáo. Nhiều bức tranh còn mô tả khá sắc nét về Phật giáo, Đạo giáo lẫn Bốn vị thần (the Four Deities). Một điều vô cùng ngạc nhiên, dù trải qua thời gian không ngắn nhưng những tác phẩm này hội họa này vẫn còn nguyên vẹn, cả về màu sắc. Điều này cho thấy vật liệu được sử dụng để vẽ tranh đã được lựa chọn kỹ lưỡng, không chỉ mang ý nghĩa về mặt lịch sử và còn là bằng chứng về cuộc sống của triều đại Koguryo. Các tác phẩm tranh tường được đánh giá là những kiệt tác hội họa. Điều này cho thấy sự phát triển văn hóa, nghệ thuật của vương triều Koguryo rất hùng mạnh. Nghệ thuật Koguryo có ảnh hưởng lớn tới nghệ thuật các nước Đông Á, trong đó có Nhật Bản.

Quần thể lăng mộ Koguryo.

Một số ngôi mộ có cấu trúc đơn buồng, hai buồng và đa buồng. Phần lớn có cấu trúc uy nghi, tường đá, thiết kế trần rất khoa học có khả năng chịu tải trọng. Công nghệ xây dựng lăng tẩm đại diện cho giải pháp kỹ thuật độc đáo, sáng tạo mang tính địa phương nhằm giải quyết sự cố nảy sinh dưới lòng đất. Trong nhiều ngôi mộ có cả tài sản được chôn  theo. Những ngôi mộ lớn còn được xây dựng thành nhiều phòng bằng đá rất vững chắc. Người xưa đã khéo léo đẽo đá rồi gò mài để có thể xếp chồng lên nhau, tạo ra độ bền vững lâu dài. Phần thiết kế trần cũng vô cùng ấn tượng với cách hỗ trợ khéo léo để trọng lượng được san đều.

Với kỹ thuật cao và sự sáng tạo, những ngôi mộ trong Quần thể lăng mộ Koguryo được coi là những công trình kiến trúc hoàn hảo, hình mẫu cho việc xây dựng lăng mộ sau này. Công nghệ xây dựng lăng mộ dưới lòng đất còn tiếp tục được giới khoa học, khảo cổ nghiên cứu bởi sự chuẩn xác và ưu việt ra đời  cách đây hàng trăm năm đã tạo nên. 

Quần thể lăng mộ Koguryo được UNESCO công nhận, đánh giá theo 4 tiêu chí dưới đây:

°Tiêu chí 1:  Các bức tranh tường của các ngôi mộ Koguryo là những kiệt tác đại diện cho nền văn hóa của Koguryo. Kỹ thuật xây dựng lăng mộ cũng được đánh giá cao, mang tính giải pháp địa phương.

°Tiêu chí 2: Phong tục chôn cất người chết của Koguryo có tầm ảnh hưởng lớn tới các nền văn hóa khác trong khu vực, kể cả Nhật Bản.

°Tiêu chí 3: Quần thể Koguryo là di sản ngoại lệ của nền văn hóa Vương triều Koguryo không chỉ ở nghi lễ mai táng mà còn thể hiện khá rõ về niềm tin vào tôn giáo của  người xưa.

°Tiêu chí 4: Quần thể lăng mộ Koguryo là một minh chứng tiêu biểu về tục mai táng cổ xưa của loài người.

Theo UNESSCO, tính toàn vẹn và xác thực của Quần thể lăng mộ Koguryo được đánh giá cao. Toàn bộ quần thể nằm rải rác trên ở phía tây bắc của bán đảo Triều Tiên, được nhóm lại thành bốn khu, với  nhiều ngôi mộ cá nhân. Những ngôi mộ này đại diện cho tục lệ mai táng cổ xưa của  Koguryo nhưng nay không còn tồn tại. Hàng trăm năm qua, một số ngôi mộ trong quần thể  này đã bị bọn đạo chích đào bới hoặc khai quật không phép, làm cho nhiều ngôi mộ bị hư hại. Tuy nhiên phần lớn kiến trúc còn nguyên vẹn, và giá trị tổng thể theo UNESCO vẫn còn nguyên giá trị.

Mặc dù trải qua hàng nghìn năm, qua nhiều biến cố nhưng Quần thể lăng mộ Koguryo đã được bảo vệ rất tốt theo luật pháp của Triều Tiên. Hiện nay UNESCO đang phối hợp cùng với Bộ Văn hóa Triều Tiên triển khai Dự án bảo tồn và phục dựng các bức tranh tường tại Koguryo, đặc biệt là hầm mộ Susan-ri Tomb. Một trong những hạng mục ưu tiên cần làm là phục hồi kết cấu kiến trúc, kiểm soát độ ẩm, vi khuẩn có hại do thời tiết gây ra bằng cách lắp hệ thống giám sát từ xa nội thất và nhiệt độ cũng như trang bị hệ cảm biến kiểm soát độ ẩm. Chiến lược lâu dài là khôi phục toàn bộ các ngôi mộ có trong quần thể, đồng thời tăng cường nghiên cứu khoa học và kỹ thuật trong các lĩnh vực có liên quan, kể cả kế hoạch quản lý lẫn khai thác phục vụ du khách thập phương sau khi dự án bảo tồn kết thúc.

Khắc Nam (Theo UNESCO-2/2016)