Tục lệ đón Tết cổ xưa của các dân tộc trên thế giới

Trung Quốc: Tết Nguyên đán gắn liền với truyền thuyết Nian

Một trong những truyền thống lâu đời nhất vẫn còn được lưu giữ cho đến ngày nay của người Trung Quốc là tục đón năm mới gắn liền với truyền thuyết Nian. Đây là một trong những sự kiện trọng đại, được cho là có từ thời nhà Thương, tức cách đây khoảng ba thiên niên kỷ.

Theo truyền thuyết dân gian Trung Quốc, Nian nghĩa là "năm" hoặc "năm mới", là sinh vật to lớn có thân hình bò đực, đầu sư tử, với cái hàm khổng lồ, đủ rộng để nuốt chửng vô số người cùng một lúc. Quái thú Nian là nỗi ám ảnh mỗi dịp năm mới cận kề nên mỗi khi giao thừa đến, không ai dám ra ngoài. Chuyện như vậy cứ lặp đi lặp lại mỗi dịp Xuân về cho đến khi có một ông lão kỳ lạ từ phương xa tới vào dịp năm mới.

Đêm đến, Nian hùng hổ bước chân vào làng trong cơn khát máu, điên cuồng phá hoại nhà cửa, giết hại gia súc. Khi đến ngôi nhà có ông lão trong đó Nian chợt khựng lại vì lo lắng, bên ngoài nhà dán đầy giấy đỏ còn trong phòng thì thắp nến sáng rực... Bất ngờ, ông lão xuất hiện cùng bộ đồ đỏ, cười thật lớn trong tiếng pháo nổ râm ran. Thấy vậy quái thú hoảng sợ, chạy một mạch về hang.

Hóa ra, Nian có ba nỗi sợ lớn là màu đỏ, lửa và tiếng ồn. Sau khi ông lão giúp dân làng trừ họa, mỗi dịp Tết đến, người Trung Quốc lại dán câu đối đỏ, bắn pháo hoa, và mở tiệc linh đình để đánh đuổi quái thú, và cũng là cách nhớ đến công của vị lão phu tốt bụng năm xưa.

Quái thú Nian và tục đón năm mới của người Trung Quốc.

Tết Sinhalese và Tamil của người Sri Lanka

Tết Sinhalese – Tamil, một trong những lễ hội lớn nhất Sri Lanka, được tổ chức vào ngày 14/4 hằng năm. Tên lễ hội được ghép từ tên hai dân tộc có số dân đông nhất nước này là người Sinhala (74% dân số) và người Tamil (18%). Tết Sinhalese đánh dấu sự kết thúc của mùa thu hoạch. Có một khoảng cách thời gian được tạo ra theo phương pháp chiêm tinh giữa năm trôi qua và năm mới, dựa trên sự đi qua của mặt trời từ Meena Rashiya (nhà của Song Ngư) đến Mesha Rashiya (nhà của Bạch Dương) trong thiên cầu.

Vào năm mới, nhà nào ở Sri Lanka cũng trang trí hai cây chuối đang trĩu quả, với mong muốn sẽ có được sự sung túc, ấm no và hạnh phúc. Trước cửa nhà còn đặt một tháp dừa to cả trăm quả, các gia đình đứng xếp hàng, tay bưng vật phẩm, chờ đợi khi chiếc xe rước thần Shiva đi ngang qua để dâng cúng. Tín đồ Ấn Độ giáo cho rằng khi đập vỡ những quả dừa, họ sẽ phá vỡ cái bản ngã của mình, chứng minh họ là vô ngã thuần khiết, để đấng tối cao có thể nhìn thấy tận bên trong thân tâm, họ hoàn toàn phục tùng tín ngưỡng mình đã theo. Quả dừa được đập vỡ sẽ để lộ phần cơm dừa và nước dừa tinh khiết, tượng trưng cho sự trong sạch và tinh tấn như linh hồn của họ.

Lễ đón năm mới Hogmanay của người Scotland

Cư dân Scotland đánh dấu sự xuất hiện của năm mới trong một ngày lễ mà họ gọi là Hogmanay, dựa trên lịch sử về các cuộc xâm lược của người Viking. Nguồn gốc Hogmanay bắt nguồn từ các nghi lễ ngoại giáo đánh dấu thời điểm đông chí. Các lễ kỷ niệm của người La Mã đối với lễ hội mùa đông theo chủ nghĩa khoái lạc của Saturnalia và lễ kỷ niệm Yule của người Viking (nguồn gốc của 12 ngày Giáng sinh) đã góp phần vào các lễ kỷ niệm xung quanh năm mới ở Scotland.

Lễ đón năm mới Hogmanay của người Scotland.

Những lễ kỷ niệm này và các nghi lễ khác đã phát triển qua nhiều thế kỷ để trở thành ngày lễ Hogmanay được tổ chức ở Scotland ngày nay. Trong suốt thời Trung cổ, các lễ hội mùa đông ngoại giáo có từ trước đã bị lu mờ bởi các lễ hội xung quanh Giáng sinh, và năm mới được dời sang trùng với các ngày thánh của Cơ đốc giáo. Tuy nhiên, theo sau cuộc Cải cách ở Scotland, lễ kỷ niệm Giáng sinh không được khuyến khích, và do đó, việc tặng quà và ăn mừng cùng với Giáng sinh ở những nơi khác đã diễn ra vào năm mới, làm phát sinh lễ kỷ niệm Hogmanay độc đáo của người Scotland.

Trong các lễ kỷ niệm mùa đông của người ngoại giáo, lửa tượng trưng cho mặt trời mới mọc trở lại đất liền và lửa đốt được cho là có tác dụng xua đuổi những linh hồn ma quỷ trú ngụ trong bóng tối. Trong các lễ kỷ niệm Hogmanay ngày nay, lễ rước đuốc, đốt lửa và pháo hoa vẫn phổ biến khắp Scotland. Một phong tục khác được gọi là "bước chân đầu tiên" quy định người đầu tiên bước qua ngưỡng cửa của một ngôi nhà sau giao thừa sẽ quyết định vận may của gia chủ trong năm mới. Vì vậy người xông nhà hay “vị khách lý tưởng cho năm mới” là những người mang quà đến cho gia chủ, thường là rượu whisky, than để đốt lửa, bánh nhỏ hoặc đồng xu; đặc biệt hơn phải là một người đàn ông có nước da ngăm đen. Tại sao? Câu trả lời này có nguồn gốc từ thế kỷ thứ XVIII, khi những người Viking có mái tóc vàng đến xâm lược Scotland, và ngày nay người tóc vàng đến xông nhà thường được người Scotland coi là ít may mắn.

Khắc Nam

(Theo AON/IIC/LRC-12/2021)