Khi áp lực thành tích trở thành một dạng bạo lực

Chính phủ vừa ban hành Nghị định số 282/2025/NĐ-CP về xử phạt vi phạm hành chính trong các lĩnh vực an ninh, trật tự, an toàn xã hội và phòng, chống bạo lực gia đình.

Trong đó, mức phạt từ 5 - 10 triệu đồng đối với hành vi “cưỡng ép thành viên trong gia đình học tập quá sức” tưởng như bất thường nhưng thực chất phản ánh một vấn đề tồn tại kéo dài: áp lực thành tích đã trở thành gánh nặng quá lớn đối với trẻ em, tới mức cần được điều chỉnh bằng pháp luật.

Nhiều năm qua, không hiếm cảnh trẻ em học từ sáng đến tối, tối lại cặm cụi bài tập đến khuya, cuối tuần chạy hết trung tâm này đến lớp học thêm khác. Áp lực ấy đến từ kỳ vọng của cha mẹ, nỗi lo con thua bạn kém bè, và sâu xa hơn là guồng quay thành tích của hệ thống giáo dục, nơi điểm số và thứ hạng được coi như thước đo duy nhất cho tương lai. Trong môi trường ấy, học tập bị biến thành cuộc đua, còn trẻ em là người chịu hệ lụy trực tiếp.

Ảnh minh hoạ.

Nghị định số 282 gửi đi thông điệp rõ ràng: ép con học quá sức không còn là “chuyện trong nhà”, không phải “việc dạy con của mỗi gia đình” mà là một dạng bạo lực gia đình, là tổn thương tinh thần không thể xem nhẹ. Khung pháp lý này nhắc phụ huynh rằng tình yêu thương không thể đồng nghĩa với áp lực, càng không thể trở thành sức ép khiến con mất đi sự cân bằng và tuổi thơ.

Thực tế, đa số phụ huynh muốn con học nhiều chỉ vì mong điều tốt cho con. Nhưng trong cuộc đua thành tích khốc liệt, mong muốn ấy vô tình đẩy trẻ vào trạng thái căng thẳng kéo dài. Nhiều cha mẹ quên rằng trẻ cần một môi trường phát triển hài hòa giữa học tập, vui chơi, nghỉ ngơi và trải nghiệm; rằng con không phải cỗ máy hay “dự án đầu tư” của người lớn.

Khi pháp luật phải đứng ra bảo vệ quyền được nghỉ ngơi, được phát triển đúng lứa tuổi của trẻ, điều đó cho thấy xã hội đã đi quá xa trong việc tuyệt đối hóa thành tích học đường. Và trách nhiệm không chỉ thuộc về phụ huynh. Chương trình học còn nặng, phương thức đánh giá thiên về điểm số, phong trào thi đua đôi khi mang tính hình thức… tất cả góp phần duy trì vòng xoáy áp lực. Không ít trường học vẫn đặt tiêu chí thi đua dựa chủ yếu vào thành tích học tập, hoặc giao bài vượt quá khả năng và quỹ thời gian của học sinh, vô tình tạo ra môi trường căng thẳng kéo dài.

Xử phạt chỉ là biện pháp cuối cùng. Điều quan trọng hơn là thay đổi nhận thức. Phụ huynh cần hiểu rằng thành công của con không chỉ đến từ điểm số cao mà từ sự tự tin, kỹ năng sống và khả năng tự khám phá. Một đứa trẻ hạnh phúc, có động lực nội tại, biết quản lý cảm xúc sẽ luôn có nền tảng vững chắc hơn một đứa trẻ giỏi bài vở nhưng thiếu niềm vui học tập.

Nhà trường cũng cần chủ động giảm tải những áp lực không cần thiết, điều chỉnh lượng bài tập phù hợp độ tuổi và đa dạng hóa hoạt động đánh giá. Cơ quan quản lý, bên cạnh việc đưa ra chế tài, cần tiếp tục cải cách chương trình, đổi mới phương pháp dạy học, tăng trải nghiệm thực tiễn cho học sinh; đồng thời đẩy mạnh truyền thông để xã hội hiểu rõ tác hại của việc học quá sức.

Trẻ em cần được bảo vệ không chỉ bằng pháp luật mà bằng một hệ sinh thái giáo dục nhân văn, tôn trọng sự khác biệt của mỗi cá nhân. Mỗi đứa trẻ có năng lực, tốc độ trưởng thành và ước mơ riêng; giáo dục không thể áp dụng một khuôn mẫu chung cho tất cả. Khi phụ huynh và nhà trường nhận ra điều đó, trẻ em sẽ được giải thoát khỏi áp lực không thuộc về mình.

“Trẻ em hôm nay, thế giới ngày mai”. Muốn thế giới ngày mai tốt đẹp, trẻ em hôm nay phải được lớn lên trong sự thấu hiểu, được lắng nghe và được phát triển theo đúng nhịp của chính mình. Đã đến lúc trả lại cho trẻ quyền được học tập một cách tự nhiên, cân bằng và đúng với mơ ước của các em.

Việt An