HTX Nông nghiệp và Dịch vụ Bình Minh (Xã Quảng Phú):

Điểm tựa phát triển kinh tế bền vững cho đồng bào Dao

Xuất phát điểm là một hợp tác xã (HTX) nhỏ của đồng bào Dao ở thôn 3, xã Quảng Phú, HTX Nông nghiệp và Dịch vụ (NN&DV) Bình Minh đã từng bước vượt qua khó khăn, xây dựng mô hình sản xuất nông nghiệp bền vững, gắn với thị trường tiêu thụ. HTX không chỉ giúp các thành viên nâng cao thu nhập mà còn mở ra hướng đi mới cho sản xuất nông nghiệp hàng hóa ở địa phương.

HTX NN&DV Bình Minh được thành lập ngày 15/8/2016, chính thức ra mắt vào ngày 7/1/2017 với 27 thành viên, 100% là đồng bào dân tộc Dao. Mục tiêu ban đầu của HTX là tổ chức sản xuất hồ tiêu theo hướng bền vững, tìm kiếm đầu ra ổn định, hạn chế tình trạng nông dân bị thương lái ép giá. Ngay trong năm 2017, HTX đã mở rộng quy mô với 115 thành viên liên kết, hình thành vùng sản xuất hồ tiêu, cà phê theo hướng liên kết chuỗi.

Liên kết sản xuất

Theo bà Triệu Thị Châu, Giám đốc HTX NN & DV Bình Minh, khu vực thôn 3 trước đây thuộc xã Cư Suê (cũ) có lợi thế đất đỏ bazan bằng phẳng, phù hợp phát triển các loại cây trồng chủ lực như cà phê, hồ tiêu, sầu riêng. Tuy nhiên, trong thời gian dài, người dân sản xuất manh mún, thiếu thông tin thị trường nên thường xuyên rơi vào thế yếu khi mua vật tư đầu vào và tiêu thụ nông sản.

Bà Triệu Thị Châu (bìa phải), Giám đốc HTX NN & DV Bình Minh trao đổi công việc với cán bộ xã Quảng Phú và xã viên trong HTX

Giá vật tư nông nghiệp cao, trong khi nông sản bán ra bấp bênh khiến thu nhập của người dân không ổn định. Trước thực tế đó, việc liên kết lại để cùng mua, cùng bán, giảm chi phí sản xuất, nâng cao sức cạnh tranh trở thành nhu cầu tất yếu. HTX NN & DV Bình Minh ra đời chính từ mong muốn ấy.

Những ngày đầu thành lập, HTX gặp không ít khó khăn về vốn, kinh nghiệm quản lý và thị trường. Tuy nhiên, với sự hỗ trợ của chính quyền địa phương, các chương trình, dự án và doanh nghiệp đồng hành, HTX từng bước đi vào hoạt động ổn định.

Đơn vị được hỗ trợ tiếp cận Dự án VnSAT, được tư vấn kỹ thuật từ các chuyên gia EDE, được doanh nghiệp hỗ trợ chứng nhận, bao tiêu sản phẩm, tạo nền tảng cho sự phát triển lâu dài.

Xây dựng vùng nguyên liệu bền vững

Giai đoạn 2017 – 2024, HTX NN & DV Bình Minh tham gia Dự án hồ tiêu bền vững 4C do Công ty Haprosimex JSC tài trợ. Doanh nghiệp đã hỗ trợ HTX vay 150 triệu đồng không tính lãi để xây dựng kho chứa nông sản; đồng thời hỗ trợ làm chứng nhận Rainforest Alliance cho hồ tiêu trong năm 2017. Cùng với đó, các thành viên HTX được tham gia nhiều lớp tập huấn về kỹ thuật canh tác bền vững, quản lý chất lượng nông sản.

Từ nguồn phúc lợi xã hội của dự án, HTX đã đóng góp gần 160 triệu đồng để tu sửa nhà văn hóa thôn, hỗ trợ xây dựng phòng thư viện – giáo dục nghệ thuật cho trường mẫu giáo trên địa bàn, góp phần nâng cao đời sống tinh thần cho cộng đồng.

Nhờ liên kết tốt, các xã viên HTX NN & DV Bình Minh thu nhập cao từ trồng cà phê.

Bên cạnh dự án phát triển hồ tiêu, từ năm 2017 – 2019, HTX tiếp tục xây dựng vùng nguyên liệu cà phê 4C, hướng đến các tiêu chuẩn cao hơn như UTZ, Fairtrade và cà phê hữu cơ. Tham gia chương trình phát triển cà phê bền vững, các xã viên được hỗ trợ giống, tập huấn kỹ thuật, từng bước thay đổi tập quán canh tác theo hướng thân thiện môi trường. Song song với đó, HTX phối hợp với ngành Nông nghiệp địa phương hỗ trợ các tổ hợp tác trồng sầu riêng trên diện tích cao su thanh lý, phân bón sinh học, mở rộng thêm hướng sản xuất cho người dân.

Bà Triệu Thị Châu (giữa), Giám đốc HTX NN & DV Bình Minh giói thiệu hệ thống sấy cà phê.

Khi đã có vùng nguyên liệu bền vững, HTX NN & DV Bình Minh là mạnh dạn đầu tư hệ thống lò đốt nhiệt phân, sấy cà phê. Hệ thống này giúp HTX chủ động sơ chế cà phê trong điều kiện thời tiết bất lợi, nâng cao chất lượng hạt cà phê nhân, tiết kiệm thời gian và chi phí.

Đặc biệt, công nghệ đốt yếm khí không phát thải khói ra môi trường, thân thiện với thiên nhiên. Sản phẩm phụ là than sinh học biochar được tận dụng bón cho cây trồng, giúp cải tạo đất, giữ dinh dưỡng, giảm chi phí phân bón và nâng cao năng suất. Qua các vụ sản xuất, HTX đã thu được hàng chục tấn biochar, góp phần hình thành quy trình sản xuất tuần hoàn, bền vững.

Cầu nối tiêu thụ nông sản  

Từ năm 2018, HTX NN & DV Bình Minh mở rộng sang thu mua và tiêu thụ trái cây cho thành viên. Ban đầu chỉ là những đơn hàng nhỏ lẻ, thông qua việc tham gia các hội chợ, kết nối thị trường, HTX đã xây dựng được mạng lưới tiêu thụ ổn định ở nhiều tỉnh, thành.

Năm 2023, HTX đã tiêu thụ mỗi năm gần 50 tấn cà phê, 100 tấn sầu riêng. Những sản phẩm không đủ tiêu chuẩn xuất khẩu được HTX chế biến sâu như cơm sầu riêng đông lạnh, sấy thăng hoa, góp phần nâng cao giá trị và hạn chế thất thoát.

Anh Lý Ngọc Triều, cho biết từ khi tham gia HTX, đầu ra nông sản ổn định hơn, giá cả minh bạch. Nhờ trồng cà phê xen sầu riêng và tham gia chuỗi liên kết, mỗi năm gia đình anh đạt thu nhập sau chi phí từ 1,3 đến 1,5 tỷ đồng.

Nhờ liên kết với HTX NN & DV Bình Minh, người dân ở xã Quảng Phú bán cà phê với giá ổn định, thu nhập cao

“Với những kết quả đạt được, HTX NN & DV Bình Minh đang từng bước khẳng định vai trò là mô hình kinh tế tập thể hiệu quả, góp phần giúp nông dân vùng đồng bào dân tộc thiểu số làm ăn bài bản, nâng cao thu nhập, hướng tới sản xuất nông nghiệp bền vững và hội nhập thị trường. Đây cũng là hướng đi cần được nhân rộng trong quá trình phát triển kinh tế nông thôn hiện nay”, Trưởng Phòng Kinh tế xã Quảng Phú Đinh Tấn Linh nói.

Hiếu Trung