Kết nối chuỗi - Tầm nhìn chiến lược cho cà phê Việt bước ra toàn cầu

Trước yêu cầu ngày càng khắt khe về các hàng rào kỹ thuật từ các thị trường nhập khẩu lớn, ngành cà phê Việt Nam không thể chỉ dựa vào nền sản xuất manh mún. Để "bước ra toàn cầu" một cách bền vững, kết nối chuỗi là tầm nhìn chiến lược tất yếu. Đây còn là giải pháp trọng tâm để nâng tầm giá trị cho hạt cà phê Robusta, đảm bảo chất lượng và đáp ứng tiêu chuẩn quốc tế.

Cơ hội lớn, thách thức không nhỏ

Ngành hàng cà phê liên tục nằm trong nhóm nông sản xuất khẩu tỷ đô của Việt Nam.

Niên vụ 2024 - 2025, ngành cà phê Việt Nam ghi nhận một kỷ lục ấn tượng khi kim ngạch xuất khẩu đạt 8,4 tỷ USD, tăng vọt 55,5% dù khối lượng chỉ tăng nhẹ 1,8%. Tuy nhiên, thành công đó đang đứng trước những thách thức gay gắt từ các thị trường nhập khẩu, đặc biệt là châu Âu (EU) - thị trường chiếm gần 40% thị phần. Với các quy định ngày càng khắt khe về dư lượng thuốc bảo vệ thực vật ở mức 0,1 mg/kg cùng Quy định chống mất rừng và suy thoái rừng (EUDR), việc thay đổi tư duy sản xuất không còn là lựa chọn mà là yêu cầu bắt buộc.

Theo đánh giá của Chi cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật, giá trị xuất khẩu liên tục lập đỉnh, cùng với giá cà phê nội địa tăng cao đã khuyến khích nông dân tăng cường đầu tư, thâm canh. Tuy nhiên, điều này cũng đi kèm với áp lực dịch hại lớn như rệp sáp, khô cành, tuyến trùng... và nguy cơ lạm dụng thuốc bảo vệ thực vật, dẫn đến tồn dư, ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng hạt cà phê và uy tín của Việt Nam trên trường quốc tế.

Thực tế này đòi hỏi một sự chuyển dịch mạnh mẽ từ sản xuất "chạy theo số lượng" sang "tập trung vào chất lượng". Và buổi tọa đàm "Kết nối chuỗi - Nâng tầm Cà Phê Việt" do Công ty TNHH Bayer Việt Nam tổ chức tại xã Ea Ninh (tỉnh Đắk Lắk) mới đây là một minh chứng điển hình cho sự chuyển dịch này.

Tọa đàm "Kết nối chuỗi - Nâng tầm Cà Phê Việt" do Công ty TNHH Bayer Việt Nam tổ chức tại xã Ea Ninh (tỉnh Đắk Lắk).

Ông Đàm Huy Lý (thôn 7, xã Ea Ninh), một nông dân tham gia mô hình cho biết, việc thay đổi tư duy, từ bỏ tập quán cũ như lạm dụng thuốc bảo vệ thực vật để chuyển sang canh tác bền vững theo hướng dẫn kỹ thuật đã mang lại lợi ích rõ rệt. "Vườn cây xanh, sạch, đẹp, giảm chi phí sản xuất, bảo vệ sức khỏe cho chính mình và môi trường. Quan trọng nhất là bảo đảm cà phê không có dư lượng, tự tin đáp ứng tiêu chuẩn xuất khẩu", ông Lý chia sẻ.

Ông Nguyễn Minh Hưng, Quản lý ngành hàng cà phê (Công ty TNHH Bayer Việt Nam) chia sẻ trong buổi toạ đàm: "Doanh nghiệp đang thay đổi cách tiếp cận thông qua xây dựng các mô hình mẫu để nông dân "mắt thấy tai nghe" và cam kết về chất lượng thông qua việc kiểm tra dư lượng 3 năm liên tiếp đều đạt chuẩn xuất khẩu. Bayer không chỉ cung cấp sản phẩm mà còn xây dựng một hệ sinh thái, với 13 mô hình vườn mẫu tại Đắk Lắk trong năm 2025 là cam kết cho một quy trình đã được chứng minh hiệu quả canh tác bền vững để xuất khẩu. Việc ký kết biên bản ghi nhớ giữa Bayer Việt Nam và Công ty TNHH Cà phê 721 ngay tại tọa đàm là một cam kết mạnh mẽ, đảm bảo đầu ra ổn định cho nông sản sạch, đạt chuẩn".

Bayer Việt Nam và Công ty TNHH Cà phê 721 ký kết biên bản ghi nhớ cam kết đảm bảo đầu ra ổn định cho nông sản đạt chuẩn.

Tầm nhìn cho cà phê Việt

Cà phê là cây trồng chủ lực quốc gia, hiện đã xuất khẩu tới hơn 80 quốc gia và vùng lãnh thổ. Với tổng diện tích khoảng 730.000 ha, Việt Nam giữ vị thế là nước xuất khẩu cà phê Robusta đứng đầu thế giới và chỉ đứng sau Brazil về tổng sản lượng.

Ngành hàng cà phê liên tục nằm trong nhóm nông sản xuất khẩu tỷ đô. Đặc biệt, niên vụ 2024 - 2025 kim ngạch xuất khẩu cà phê đã đạt mức kỷ lục 8,4 tỷ USD. Đây là tín hiệu tích cực, cho thấy sự mở rộng thị trường nhờ các hiệp định thương mại tự do như RCEP, CPTPP.

Trong bối cảnh đó, Đắk Lắk tiếp tục khẳng định vai trò là "thủ phủ cà phê" của cả nước, dẫn đầu về năng suất, sản lượng và đóng góp kim ngạch xuất khẩu trên 1 tỷ USD. Hiện nay, Đắk Lắk đã ban hành đề án phát triển ngành hàng cà phê đến năm 2030, thể hiện sự quan tâm đặc biệt đối với cây trồng chiến lược này. Tuy nhiên, ngành cà phê đang đối mặt nhiều thách thức lớn như: biến đổi khí hậu và dịch bệnh phức tạp; tình trạng sản xuất còn nhỏ lẻ, manh mún, thiếu liên kết; thị trường còn bấp bênh trong khi giá vật tư nông nghiệp đầu vào ở mức cao...

Ông Nguyễn Hắc Hiển, Chi cục Trưởng Chi cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật cho biết, để phát triển bền vững, định hướng của tỉnh Đắk Lắk là tập trung nâng cao chất lượng thay vì chạy theo sản lượng. Điều này được cụ thể hóa bằng việc áp dụng các chứng nhận quốc tế như GlobalGAP, 4C, Rainforest... Đồng thời, tổ chức lại sản xuất theo hướng hợp tác, liên kết chuỗi, khuyến khích nông dân tham gia hợp tác xã và ghi chép nhật ký nông hộ; đẩy mạnh ứng dụng khoa học công nghệ và chuyển đổi số vào sản xuất... Mô hình hợp tác giữa Bayer, Viện Wasi và Trung tâm Khuyến nông (đã thành công trên 15 mô hình sầu riêng và 13 mô hình cà phê) là điển hình cho hướng đi này.

Để "bước ra toàn cầu" một cách bền vững, kết nối chuỗi là tầm nhìn chiến lược tất yếu.

“Ngành hàng cà phê cần sự huy động tổng lực từ khối công (ngân sách, dự án) và khối tư (doanh nghiệp, người dân), trong đó doanh nghiệp giữ vai trò đầu tàu, kết nối hợp tác xã và nông dân để cùng thực hiện mục tiêu phát triển bền vững”, ông Hiển nhấn mạnh.

Năm 2026, dự án Better Life Farming (Nông nghiệp Tiên phong, Nhà nông Thịnh vượng) sẽ tiếp tục mở rộng quy mô, đặt mục tiêu phát triển thêm ít nhất 20 mô hình liên kết mới. Các mô hình này sẽ tập trung vào các nông trường, công ty cà phê và các vùng nguyên liệu trọng điểm của những đơn vị thu mua.

Ông Đàm Huy Lý (thôn 7, xã Ea Ninh) (phải), nhà nông tham gia mô hình, cho biết thấy được những thay đổi tích cực rõ rệt so với canh tác truyền thống.

Song song đó, dự án sẽ nhân rộng các giải pháp kỹ thuật đồng bộ đến nhiều nông hộ nhỏ, tương tự mô hình hiệu quả tại vườn ông Đàm Huy Lý. Mục tiêu là lan tỏa các giải pháp canh tác tiên tiến đến nông dân không chỉ tại Đắk Lắk mà còn trên toàn khu vực Tây Nguyên. Bayer sẽ tiếp tục tập trung chính vào cây cà phê tại các vùng nguyên liệu, đồng thời mở rộng mô hình sang cây sầu riêng và hồ tiêu, nhằm thắt chặt liên kết vì một nền nông nghiệp Việt Nam bền vững.

Quan trọng hơn, đây là tầm nhìn chiến lược để ngành cà phê Việt Nam xây dựng thương hiệu "sạch - bền vững - chất lượng cao". Đây là con đường tất yếu để vượt qua các rào cản kỹ thuật như EUDR, nâng cao giá trị gia tăng và tự tin "bước ra toàn cầu". Sự chung tay của tất cả các "mắt xích" sẽ tạo ra sức mạnh cộng hưởng, giúp nâng tầm vị thế và giá trị cho hạt cà phê Việt Nam trên bản đồ thế giới.

Minh Châu