Chính quyền vào cuộc, bạn bè quốc tế chung tay

Thời gian qua, tỉnh đã ban hành các quy định về bảo vệ môi trường, làm cơ sở để điều chỉnh hành vi gây ô nhiễm biển và hình thành thói quen giữ gìn vệ sinh ngư trường, vùng nuôi. Địa phương còn kết nối với các tổ chức quốc tế triển khai một số mô hình bảo vệ môi trường hướng tới nâng cao ý thức trong cộng đồng dân cư.

Giải quyết từ gốc

Tháng 4/2025, UBND tỉnh ban hành Quy định về quản lý chất thải rắn sinh hoạt trên địa bàn tỉnh. Từ đó, các quy định cụ thể về phân loại, thu gom, vận chuyển, xử lý chất thải rắn được hình thành, góp phần quản lý rác thải từ đất liền, hạn chế rác từ các khu dân cư, khu nuôi trồng, khu công nghiệp xả thải ra sông, hồ, suối rồi đổ ra biển. Đây chính là bước đi quan trọng để kiểm soát nguồn thải, ngăn chặn từ gốc vấn đề rác thải gây ô nhiễm môi trường biển.

Song song với đó, UBND tỉnh cũng ban hành kế hoạch bảo vệ môi trường năm 2025 và dự toán kinh phí ngân sách 3 năm (2025 - 2027). Nguồn kinh phí này sẽ hỗ trợ triển khai nhiều hoạt động như: giải quyết cơ bản tình trạng ô nhiễm môi trường ở các khu dân cư và các khu nuôi trồng thủy sản; quản lý, kiểm soát chặt chẽ các nguồn thải; phòng ngừa sự cố môi trường, phát sinh các điểm nóng về môi trường; nhân rộng hoạt động phân loại, giảm thiểu rác thải trên địa bàn tỉnh.

Từ nguồn kinh phí bảo vệ môi trường, nhiều hoạt động giữ cho biển xanh, sạch đã và đang được triển khai rộng khắp.

Những chính sách đồng bộ nói trên đã tạo nền tảng để công tác bảo vệ môi trường của tỉnh ngày càng đi vào chiều sâu. Theo Chi cục Bảo vệ môi trường, hoạt động quan trắc môi trường được tăng cường, từng bước chuyên nghiệp hóa. Nếu như trước đây chỉ có vài chục điểm quan trắc, thì đến nay mạng lưới đã phủ rộng toàn bộ khu vực biển của tỉnh. Hiện tất cả dữ liệu về nước thải, khí thải của các cơ sở đã được tích hợp về Sở Nông nghiệp và Môi trường thông qua hệ thống quan trắc môi trường tự động, liên tục, giúp nhanh chóng phát hiện và kịp thời ngăn chặn các nguồn gây ô nhiễm. Riêng năm 2024, phía Đông của tỉnh đã phát hiện 26 cơ sở vi phạm, xử phạt gần 4,7 tỷ đồng.

Tuy nhiên, công tác bảo vệ môi trường không chỉ dừng lại ở việc kiểm soát nguồn thải từ đất liền hay các cơ sở sản xuất. Một thách thức lớn khác đến từ chính hoạt động kinh tế biển. Nuôi trồng thủy hải sản - lĩnh vực mang lại hiệu quả kinh tế cao với giá trị sản xuất khoảng 1.540 tỷ đồng/năm - đang tiềm ẩn nguy cơ ô nhiễm không nhỏ. Tại các đầm, vịnh và vùng nuôi trên biển, đặc biệt khu vực gần bờ, môi trường đang đối mặt với những sự cố cực đoan. Nguyên nhân chủ yếu là số lượng lồng nuôi vượt quy hoạch khiến lượng chất thải tích tụ dưới nền đáy ngày càng nhiều và dễ phát sinh ô nhiễm khi thời tiết diễn biến bất thường. Để giải quyết vấn đề này, UBND tỉnh đã ban hành Đề án tổng thể phát triển ngành nuôi trồng thủy sản, vừa nhằm bảo đảm tăng trưởng kinh tế, vừa kiểm soát chặt chẽ tác động môi trường, hướng tới mục tiêu phát triển bền vững cho vùng biển và ven biển.

Xây dựng mô hình làm hạt nhân lan tỏa

Hơn 5 năm qua, sự tham gia của các tổ chức quốc tế thông qua các dự án môi trường dài hạn đã và đang góp phần nâng cao ý thức cộng đồng về bảo vệ môi trường biển. Điển hình có WWF (Tổ chức Quốc tế về bảo tồn thiên nhiên) với Dự án giảm thiểu rác thải nhựa biển khởi động từ năm 2022 và kéo dài đến nay; GreenHub (Trung tâm Hỗ trợ phát triển xanh) với mô hình không rác thải triển khai từ năm 2019 - 2021; UNDP (Chương trình Phát triển Liên hiệp quốc) với Dự án bảo tồn rạn san hô Hòn Yến từ năm 2020 đến nay…

Sự tham gia của các tổ chức quốc tế góp phần bảo tồn đa dạng sinh học ở rạn san hô Hòn Yến để nơi đây trở thành điểm du lịch thu hút du khách.

Bà Trịnh Ngọc Ánh, điều phối viên kỹ thuật của WWF tại Việt Nam cho biết: Dự án giảm thiểu rác thải nhựa đại dương tại Việt Nam do Bộ Môi trường, Bảo tồn thiên nhiên và An toàn hạt nhân Cộng hòa Liên bang Đức tài trợ, được triển khai từ năm 2022 - 2025 ở 7 thành phố, quận, huyện và 3 khu bảo tồn biển thuộc 9 tỉnh, thành phố trong cả nước.

Tại Đắk Lắk, dự án xây dựng thành công các mô hình như trường học không rác thải nhựa, phân loại rác tại nguồn, ngư dân thu gom rác từ biển đưa về bờ, xóa các điểm nóng về rác thải…

Hiện Dự án bảo tồn rạn san hô Hòn Yến chính thức khởi động giai đoạn 3 (2025 - 2026). Bà Nguyễn Thị Thu Huyền, điều phối viên quốc gia các dự án nhỏ Quỹ Môi trường toàn cầu Liêp hiệp quốc chia sẻ: “Chúng tôi hướng tới trao quyền cho cộng đồng dân cư tại chính nơi đó bởi không ai bảo vệ môi trường biển tốt bằng chính ngư dân làng biển. Bảo vệ gắn với tạo sinh kế, khai thác hợp lý nguồn tài nguyên sẽ là cách bảo tồn bền vững nhất. Vì vậy, bên cạnh các hoạt động nghiên cứu, chúng tôi khuyến khích thành lập các tổ chức do cộng đồng quản lý. Trong đó, giai đoạn 1 thành lập Tổ cộng đồng bảo vệ rạn san hô Hòn Yến, giai đoạn 2 phát triển thành Hợp tác xã Du lịch Hòn Yến. Giai đoạn 3 này sẽ nâng cao năng lực quản lý, đầu tư cơ sở vật chất để phát triển du lịch cộng đồng, phát huy bản sắc văn hóa làng biển truyền thống ở xã Ô Loan”.

Minh Duyên