EU nỗ lực giải “bài toán” năng lượng

Trước viễn cảnh nguồn cung khí đốt bị gián đoạn, Liên minh châu Âu (EU) đang gấp rút triển khai kế hoạch khẩn cấp để ứng phó với mùa đông sắp tới.

Lo ngại về an ninh khí đốt

Trước khi xung đột tại Ukraine bùng nổ, EU phụ thuộc 40% nguồn cung từ Nga. Sau 5 tháng xung đột, lượng cung ứng khí đốt từ Nga cho EU đã giảm 30% so với trung bình giai đoạn 2016 - 2021. Tuy nhiên, với việc EU liên tiếp đưa ra các gói trừng phạt nhắm vào Nga, gần đây nhất là gói thứ 7 vào ngày 21/7, người dân châu Âu có lý do để lo ngại mùa đông sắp tới sẽ khó khăn khi liên tiếp kể từ trung tuần tháng 6, nguồn cung từ Nga bị cắt giảm.

Đặc biệt, sau khi Gazprom, gã khổng lồ năng lượng của Nga, một lần nữa giảm mạnh dòng khí đốt vận chuyển qua đường ống từ Nga đến Đức, khiến giá khí đốt tương lai của châu Âu tăng lên mức kỷ lục. Chưa đầy 24 giờ sau thông báo của Gazprom, EU đã kêu gọi cắt giảm 15% lượng khí đốt sử dụng trong toàn khối. Đây là điều gần như không thể tưởng tượng được sau hàng chục năm châu Âu sử dụng khí đốt từ Siberia vận chuyển qua các đường ống kéo dài hàng nghìn kilômét.

Một trạm khí đốt hóa lỏng ở Italy. Ảnh: The New York Times/VOV

Người tiêu dùng, các hộ gia đình châu Âu là những người đầu tiên bị ảnh hưởng bởi họ sử dụng trực tiếp khí đốt để sưởi ấm vào mùa đông hoặc điện được sản xuất từ nhiên liệu nhập khẩu. Cho đến thời điểm này, các hộ tiêu dùng vẫn nhận được bảo hộ của các chính phủ. Tuy nhiên, sự chuyển đổi sang cơ chế phân bổ chắc chắn sẽ làm giá nhiên liệu bùng nổ khi thống kê cho thấy vào lúc cao điểm, mức tiêu thụ điện và khí đốt của châu Âu mùa đông có thể gấp 5 lần mùa hè. Điều này cũng đang gây chấn động cho các nhà máy và buộc các chính phủ phải tìm kiếm các nguồn năng lượng thay thế.

Các nhà lãnh đạo châu Âu rõ ràng đã cảm nhận được điều gì sắp xảy ra. Thủ tướng Hungary Viktor Orban chỉ trích các chính sách trừng phạt Nga của EU, cho rằng: "Chúng ta đang tự bắn vào chân mình và rõ ràng, kinh tế châu Âu đã tự bắn vào lá phổi của mình và kinh tế đang bị hụt hơi". Điều đáng chú ý là Phó Chủ tịch Ủy ban châu Âu Frans Timmermans cũng nhất trí với quan điểm của ông Orban. Ông cảnh báo, do thiếu hụt năng lượng, châu Âu sẽ chứng kiến "sự xung đột và bất hòa vô cùng dữ dội" trong mùa đông này.

Nỗ lực tìm kiếm giải pháp

Khi Nga cắt giảm nguồn cung cấp khí đốt tự nhiên, châu Âu buộc phải tìm kiếm nguồn cung cấp thay thế ở khắp mọi nơi để duy trì hoạt động của nền kinh tế. Các nhà máy nhiệt điện than đang được hồi sinh. Hàng tỷ USD đang được chi cho các thiết bị đầu cuối để nhập khẩu khí đốt tự nhiên hóa lỏng (LNG), phần lớn là từ các mỏ đá phiến ở Texas (Mỹ). Các quan chức cấp cao và nguyên thủ quốc gia ở châu Âu liên tục tới Qatar, Azerbaijan, Na Uy và Algeria để hoàn tất các thỏa thuận năng lượng.

Để đảm bảo cung ứng điện cho người dân và sản xuất, một vài chính phủ cũng xem xét việc gia hạn các nhà máy nhiệt điện chạy bằng than (Đức, Áo, Hà Lan). Tại Pháp, TotaleEnergies sẽ sớm cho hồi hương trạm khí hóa ga Cape-Ann đang ở Trung Quốc để có thể cung ứng 10% tiêu thụ khí đốt của Pháp. EU và các nước thành viên đang đầu tư nhiều tỷ USD vào việc xây dựng các chuỗi kho, trạm và đường ống để nhập khẩu khí hóa lỏng (LNG).

Các nước thành viên EU cũng kích hoạt “cơ chế đoàn kết năng lượng EU” vốn được hình thành từ năm 2017. Cho đến nay, đã có sáu thỏa thuận song phương theo cơ chế này được ký kết gồm thỏa thuận Đức - Đan Mạch, Đức - Áo, Estonia - Latvia, Lithuania - Latvia, Italy - Slovenia và Phần Lan - Estonia. Croatia và Slovenia cũng chuẩn bị ký kết một thỏa thuận tương tự. Chính phủ Pháp lần đầu cho biết sẵn sàng kích hoạt cơ chế này để hỗ trợ Đức trong trường hợp khẩn cấp.

Công nhân kiểm tra đường ống dẫn khí đốt tại biên giới Bulgaria và Hy Lạp. Ảnh: AFP/baoquocte.vn

Bên cạnh đó, chính phủ các nước EU cũng ban hành hàng loạt các biện pháp nhằm giảm tiêu thụ năng lượng ngay trong mùa hè.

Đức, nền kinh tế lớn nhất EU, tiêu thụ khoảng 90 tỷ mét khối khí đốt hằng năm trong đó có tới 55% là nhập khẩu từ Nga. Sau khi xung đột tại Ukraine bùng nổ, tỷ lệ này giảm xuống còn 26%. Để bảo đảm nguồn cung năng lượng cho những tháng mùa đông sắp tới, Chính phủ Đức mới đây thông báo thu phụ phí sử dụng khí đốt từ tháng 10 tới. Sắc lệnh thu phụ phí khí đốt nhằm ngăn chặn tình trạng vỡ nợ của các công ty kinh doanh khí đốt cũng như bảo đảm duy trì nguồn cung cho người dân và nền kinh tế đầu tàu châu Âu.

Từ đầu tháng 7, Italy, nền kinh tế lớn thứ ba của EU cũng ban hành kế hoạch khẩn cấp theo đó đèn chiếu sáng xung quanh các tượng đài phải tắt, các cơ sở kinh doanh phải đóng cửa sớm vào lúc 19 giờ. Italy nhập khẩu đến 95% tổng lượng khí đốt mà nước này sử dụng, 40% trong số đó đến từ Nga.

Tại Pháp, chính phủ mới đây ban hành hai sắc lệnh áp dụng mức phạt cao đối với các cơ sở mở cửa trong khi bật điều hòa vào mùa hè và máy sưởi vào mùa đông nhằm tiết kiệm nhiên liệu.

Còn tại Tây Ban Nha, nước không phụ thuộc nhiều vào nguồn cung khí đốt từ Nga, chính phủ cũng đề ra mục tiêu cắt giảm 7 - 8% lượng tiêu thụ năng lượng để hỗ trợ các nỗ lực chung của cả khối.

Với hàng loạt sự chuẩn bị này, tưởng chừng như EU đã sẵn sàng cho một mùa đông lạnh giá khi thiếu khí đốt từ Nga. Tuy nhiên, theo dự báo của Moody’s, năm 2023, tăng trưởng của Eurozone chỉ đạt 0,9% GDP. Nếu Nga cắt hoàn toàn nguồn cung khí đốt mùa đông tới, GDP của khu vực có thể giảm 3% năm 2023. Một “mùa đông kinh tế” ảm đạm vẫn còn ở phía trước châu Âu.

Lan Anh (tổng hợp)