"Cú hích" cho kinh tế tư nhân phát triển (Kỳ 1)

Trong giai đoạn cả nước đang nỗ lực để đưa nền kinh tế tăng tốc trong kỷ nguyên mới, Nghị quyết số 68-NQ/TW, ngày 4/5/2025 của Bộ Chính trị về phát triển kinh tế tư nhân (Nghị quyết 68) ra đời đã thổi luồng sinh khí mới cho cộng đồng doanh nghiệp.

Để đạt được mục tiêu tăng trưởng trong giai đoạn tới, những giải pháp tạo đòn bẩy cho kinh tế tư nhân phát triển đang được chú trọng thực hiện.

Kỳ 1: Nhận diện rào cản

Trên thực tế, sự phát triển của khu vực kinh tế tư nhân (KTTN) trên địa bàn tỉnh vẫn chưa tương xứng với tiềm năng. Trong quá trình hoạt động của doanh nghiệp (DN), nhiều điểm nghẽn còn tồn tại, làm chậm quá trình phát triển.

Việc nhận diện rõ khó khăn và “vật cản” kìm hãm sự phát triển của DN để tìm cách tháo gỡ, mở đường, tạo điều kiện cho khu vực này bứt phá, trở thành động lực quan trọng nhất của nền kinh tế.

Bài toán quy mô, năng lực cạnh tranh và thể chế

Tại Đắk Lắk, mặc dù cả hệ thống chính trị đã chủ động tổ chức nhiều hội nghị đối thoại DN và các chương trình kết nối để tháo gỡ khó khăn, song hiệu quả mang lại vẫn chưa được như kỳ vọng. Khu vực KTTN chưa bứt phá về quy mô và năng lực cạnh tranh, chưa đáp ứng được yêu cầu, kỳ vọng là lực lượng nòng cốt của nền kinh tế.

Đại đa số DN nhỏ và vừa khi mới thành lập có quy mô vốn nhỏ, nhiều DN chỉ từ vài tỷ đồng. Đây cũng là những DN dễ bị ảnh hưởng bởi thị trường, chính sách, thiên tai, dịch bệnh… Những năm gần đây, sự ảnh hưởng của đại dịch COVID-19, cũng như các biến động của nền kinh tế thế giới đã trở thành thước đo “sức khỏe” của DN một cách trực quan nhất. Nhiều DN vượt qua, tái cơ cấu và phục hồi sản xuất kinh doanh. Tuy nhiên, không ít DN phải tạm ngừng hoạt động, rút hẳn khỏi thị thường. Theo số liệu của Sở Tài chính, đến hết tháng 8/2025, trên địa bàn tỉnh có 1.278 DN tạm ngừng hoạt động, 341 DN giải thể. Đáng nói, số DN rời khỏi thị trường thời gian qua gần bằng với số DN thành lập mới (1.918 DN).

Công nhân làm việc tại Công ty Cổ phần Thép ASEAN.

Phần lớn DN hiện nay có quy mô nhỏ, ít liên kết với nhau hay với DN nhà nước, FDI. Cơ chế cạnh tranh chưa thật sự bình đẳng, nhiều DN tư nhân vẫn gặp bất lợi khi tiếp cận nguồn lực. Trong khi đó, chi phí không chính thức hiện nay vẫn còn tồn tại, thông tin thị trường chưa thật sự minh bạch. Điều này cùng với sự biến động kinh tế toàn cầu cũng tạo ra nhiều sức ép cạnh tranh.

Một khó khăn nữa chính là từ yếu tố nội tại của chính các DN. Nhiều đơn vị vẫn hoạt động theo mô hình gia đình, tiềm lực tài chính và trình độ quản trị hạn chế; phần lớn có năng lực công nghệ, đổi mới sáng tạo thấp và thiếu sự liên kết để hình thành chuỗi giá trị, xây dựng thương hiệu. Chưa kể một số DN chưa tuân thủ nghiêm pháp luật, dẫn đến cạnh tranh thiếu lành mạnh, ảnh hưởng đến hình ảnh chung của khu vực.

Nhận định cụ thể về những khó khăn, một DN xây dựng trên địa bàn tỉnh cho biết, DN vẫn gặp nhiều rào cản hành lang pháp lý lĩnh vực đất đai - quy hoạch, nhất là khi tham gia vào các dự án hạ tầng. Khó khăn về mặt bằng, nguồn vật liệu… khiến công trình chậm tiến độ gây thiệt hại về kinh tế cho nhà thầu. Chưa kể đơn giá định mức của Nhà nước hiện còn chưa theo kịp thị trường. Bên cạnh đó, các DN lĩnh vực xây lắp vẫn đang vật lộn giữa vòng xoáy “đơn hàng - nguồn việc - thiếu vốn” mà chưa thấy lối ra.

Ông Nguyễn Hoàng Phúc, Phó Giám đốc Sở Tài chính cho rằng, hiện nay vẫn còn nhiều khó khăn, hạn chế khiến khu vực KTTN chưa phát huy hết tiềm năng. Đầu tiên là về thể chế và chính sách. Dù pháp luật đã có nhiều cải thiện nhưng vẫn còn điểm chưa đồng bộ, chồng chéo. Thủ tục hành chính, việc tiếp cận đất đai, tín dụng hay giấy phép kinh doanh với một số ngành nghề vẫn còn khá phức tạp, mất nhiều thời gian và chi phí. Trong khi đó, các DN tư nhân, đặc biệt là DN nhỏ và vừa, còn khó tiếp cận vốn, thiếu tài sản thế chấp.

Nỗi lo ngại của hộ kinh doanh

Không chỉ có DN, thời gian qua nhiều hộ kinh doanh cũng gặp khó khăn trong quá trình hoạt động. Bà Nguyễn Thị Đượm, chủ hộ kinh doanh Áo cưới thổ cẩm Nguyễn Đượm (phường Buôn Ma Thuột) chia sẻ, hiện nay nhiều hộ kinh doanh đang gặp vướng mắc trong vấn đề thủ tục, đặc biệt là liên quan đến quy định về xuất hóa đơn giá trị gia tăng. Hiện tại, hộ kinh doanh của bà chưa xuất được hóa đơn theo yêu cầu của khách hàng bởi chưa được hỗ trợ hướng dẫn về cách triển khai các thủ tục pháp lý. Theo quy định, để đáp ứng đủ tiêu chuẩn được xuất hóa đơn giá trị gia tăng, doanh thu một hộ kinh doanh phải đạt 30 triệu đồng/tháng…

 “Mặc dù hộ kinh doanh của tôi chưa đạt mức doanh thu này nhưng tôi vẫn chấp nhận đăng ký để đủ điều kiện được xuất hóa đơn. Thế nhưng theo quy định, tôi vẫn còn thiếu hóa đơn chứng từ nguyên liệu đầu vào do mặt hàng thổ cẩm hầu như phải lấy nguyên liệu từ các hộ dân dệt thủ công. Trong khi các hộ này lại làm nhỏ lẻ và không có hóa đơn chứng từ…”, bà Đượm nói.

Công ty Cổ phần An Hưng không ngừng đổi mới công nghệ sản xuất theo hướng xanh hóa để đáp ứng các đơn hàng quốc tế.

Không chỉ gặp khó về thủ tục, nhiều hộ kinh doanh vẫn còn tư tưởng không muốn chuyển thành DN bởi nhiều điều. Trong đó thủ tục và thuế là những vấn đề các hộ này e ngại nhất. Hiện nay, thuế khoán hộ kinh doanh chỉ chiếm gần 1,5% doanh thu, trong khi thuế thu nhập DN chiếm 20% lợi nhuận. Do đó, phần lớn hộ kinh doanh vẫn “đóng khung” ở quy mô nhỏ.

Ông Huỳnh Thanh Việt, một chủ hộ kinh doanh dịch vụ ăn uống ở phường Phú Yên chia sẻ, chuyển đổi thành DN yêu cầu một quy trình vận hành chuyên nghiệp, chặt chẽ hơn, đòi hỏi hệ thống kế toán và quản lý chuyên nghiệp. Vì vậy ông lo ngại mình không có đủ kiến thức và kinh nghiệm để đáp ứng những yêu cầu mới khi trở thành DN.

Những khó khăn mà các DN và hộ kinh doanh đang phải đối mặt không chỉ là thách thức mà còn là một bài toán cần lời giải. Để khu vực KTTN thực sự trở thành động lực chính và quan trọng nhất, việc tháo gỡ những rào cản này là vô cùng cấp thiết. DN đang cần những chính sách thiết thực, minh bạch, dễ tiếp cận, để họ có điều kiện phát triển đúng nghĩa.

(Còn nữa)

Kỳ 2: Dấu mốc lịch sử cho sự phát triển của kinh tế tư nhân

Hồ Như - Khả Lê