Đôi nét xuân thì qua văn chương

Mùa xuân có một ý nghĩa đặc biệt khởi đầu cho một năm mới. Cũng chính vì sự riêng có của mình mà xưa nay mùa xuân vẫn thường gợi ý khơi tình cho biết mấy hoa trái văn chương.

Từ trong mùa đông mất nước và nô lệ, nhà thơ trẻ tài ba Chế Lan Viên đã nhìn xuân bằng đôi mắt chán chường, vô vọng:

Tôi có chờ đâu, có đợi đâu!

Đem chi xuân lại đến gợi thêm sầu?

Với tôi tất cả đều vô nghĩa

Tất cả không ngoài nghĩa khổ đau!

(Xuân)

Thật đúng như minh triết Nguyễn Du: “Người buồn cảnh có vui đâu bao giờ!”. Sau này khi đất nước giành được độc lập, tìm thấy ý nghĩa cuộc đời mình, thi sĩ đã thấy rằng mình “từ thung lũng đau thương ra cánh đồng vui” và viết trong hứng khởi niềm xuân:

Con gặp lại nhân dân như nai về suối cũ
Cỏ đón giêng hai, chim én gặp mùa ...

Như đứa trẻ thơ đói lòng gặp sữa
Chiếc nôi ngừng bỗng gặp cánh tay đưa

(Tiếng hát con tàu)

Nhà thơ áo lính Nguyễn Hữu Quý hứng thú với lục bát dân gian mà dân dã đong đưa “Làm xuân” thêm ngọt ngào, tình tứ với một nhan sắc quê nhà:

Cầu lành, chẳng dựng nêu tre
Trúc xinh một dáng chở che lấy mình
Mỉm cười vớ nụ hồng xinh
Tối về, rủ bạn ra đình ý a ...
Nhớ giao thừa tuổi mười ba
Em đừng nước mắt kẻo mà bị giông
Lá răm ướm cặp đối hồng
Cứ vui như tết chưa chồng nghe em!

Người thơ Võ Văn Luyến cứ dùng dằng, trắc ẩn khi biết mình "Lỗi hẹn cùng xuân":

Anh về muộn chân trời đùn mây trắng
Trang thư xanh gió lật sấp vô hồi
Nghe lồng ngực nhói đau nghèn nghẹn
Thời gian ngừng muối đọng mắt em tôi
 

Và một Hoàng Phủ Ngọc Tường thơ khi "Mùa xuân anh trở lại" chiến trường khu rừng cũ bời bời ký ức những ngày lên xanh của một người Việt Nam yêu nước:

Mùa xuân này anh trở lại A Sao
Trong nỗi nhớ cánh rừng đã chết
Trong kỷ niệm hăng nồng mùi hóa chất
Chim phượng hoàng từ ấy đã bay xa

Lòng bồi hồi như trong giấc mơ
Anh đứng giữa cây rừng sống lại
Hái nhánh tùng của mưa ngàn gió núi
Anh trở về, sương khói trên tay.

Nhà nghệ sĩ này đã cảm nhận thật tinh tế vẻ đẹp tinh khôi, tươi mới của mùa khai sáng bằng chắt lọc văn chương qua bút ký “Mùa xuân thay áo trên cây”. Ông đã sáng tạo thêm một huyền thoại mùa xuân với giả định bềnh bồng thi sĩ: “Tôi tin rằng, trong cuộc tiến hóa của nhân loại, có một số giá trị được tạo thành cùng lúc với ý thức sống của con người, ngay trong lòng những nhóm tộc nguyên thủy sống lẻ loi chưa hề biết tới giao lưu, thí dụ cách lấy lửa, cách làm ra rượu thô sơ nhất, và cả ý niệm huyền ảo thuộc về vũ trụ gọi là Mùa Xuân.

Loài người biết tới lịch pháp từ những nền văn minh xa xôi nhưng ý niệm về mùa tất đã nảy sinh từ những đáy thời gian sâu thẳm hơn nhiều, qua kinh nghiệm sống của người tiền sử. Vậy thì tiếp theo sau những tên gọi như đá, nước, lửa, trái cây, thú rừng... có thể Mùa Xuân là từ trừu tượng đầu tiên của người hồng hoang, do một gã thi sĩ cất lên để reo mừng hiện tượng bừng sống của trời đất sau những ngày dài lạnh lẽo phải sống trong hang đá”.

Loài người biết tới lịch pháp từ những nền văn minh xa xôi nhưng ý niệm về mùa tất đã nảy sinh từ những đáy thời gian sâu thẳm hơn nhiều, qua kinh nghiệm sống của người tiền sử. Vậy thì tiếp theo sau những tên gọi như đá, nước, lửa, trái cây, thú rừng... có thể Mùa Xuân là từ trừu tượng đầu tiên của người hồng hoang, do một gã thi sĩ cất lên để reo mừng hiện tượng bừng sống của trời đất sau những ngày dài lạnh lẽo phải sống trong hang đá”.

Đó là những ngày tiếp theo sau cái Tết kháng chiến đầu tiên của tôi ở rừng Khe Trái, và cũng là lần đầu tiên trong đời, tôi ghi vào sổ tay lòng biết ơn chất phác với nhà thông thái bàn cổ nào đấy đã nghĩ ra cho nhân loại hậu thế cái tên gọi tuyệt vời này, Mùa Xuân”.

Nhà văn, Đại tá Công an Lê Tri Kỷ, cây bút chuyên nghiệp của lực lượng vũ trang, từng là Trưởng ty Công an sau Cách mạng Tháng Tám, là người viết có tài và từng trải, nhân hậu với nhiều tác phẩm gây được tiếng vang, đầy chất nhân văn cũng cống hiến những trang viết về mùa xuân đáng nhớ. Truyện ký “Những tiếng nói thầm” viết về nơi chôn nhau cắt rốn năm 1973 sau khi tác giả đã rời xa quê nhà một phần tư thế kỷ. Cách tự mổ xẻ, phân tích tâm lý chân thực, sâu sắc và xúc động:

"Một sáng đầu năm 1973, tôi trở về Quảng Trị.

25 năm!

Tại sao với một người chờ đợi quá lâu, thì lời nói đầu tiên khi hết chờ đợi thường là một lời về thời gian nhỉ?

Lẽ nào những nỗi đau xé ruột, những thương nhớ thắt tim, những mừng vui kinh ngạc đến điên người, tóm lại, cái mớ cảm xúc bộn bề, sôi sục bị đè nén lâu ngày như thế khi vùng dậy, lại chỉ chứa đựng một ý niệm máy móc về con số?

Cũng như mọi người, điều đầu tiên đến trong óc tôi khi xe qua cầu Hiền Lương là một ý nghĩ về thời gian xa cách. Nhưng mãi những khi viết những dòng này, tôi mới biết rằng lúc đó mình chưa hiểu thế nào là hai mươi lăm năm.

... Cái gì sống thoát đến ngày nay và đang lớn lên lại làm ta kinh ngạc. Một tình yêu thương gia đình trong ánh mắt lũ trẻ con mà cha mẹ chúng buổi ta ra đi, cũng chỉ là trẻ con, những người vợ mà sự tích thuỷ chung đáng được trăm lần đưa lên thần thoại, những anh du kích đã được đồng hương truy điệu, nay bỗng gặp lại trong cuộc họp thôn... Tất cả những cái đó đã trở thành truyện thần kỳ mà ký ức về quê hương của chúng ta chưa bao giờ ngờ đến".

Mỗi mùa xuân đến, mỗi nhà văn, nhà thơ lại thêm nhiều cảm xúc, tâm trạng muốn được chia sẻ, giãi bày với người khác. Bởi vì bản chất của mùa xuân là hội ngộ, đoàn viên. Dù có chia ly cũng hẹn ngày gặp lại. Và cứ mong đến mùa xuân lòng người thêm tươi mới.

Thuận An